Ba–Eklezya ya BoKristo ya Nzambe

 

 

 

 

[A1]

 

 

 

 

 

 

Boyebisi  ya

 

Bondimi ya Mokristo

 


 

 

 

 

 

 

 

 

Mokanda oyo ekoki kotekama té.

Ezali kopesama ofelé na tina ya lotomo ya bolakisi ya bato nyonso.

 

 

Maloba kouta molimboli ya mokanda oyo.

Mokamba oyo ekňmamá na monoko ya Angelé na Kombo ya:

Statement of Beliefs of The Christian Faith”

Po na Bolimboli ya yango, tosaleli mingi-mingi mikanda miye:

*         Bible: Boyokani ya Kala  pe Boyokani ya Sika na Lingala ya Lelo,

Alliance Biblique de la RDC, Kinshasa, 2004.

* Maloba ma Lokóta Lingála, (Ekňmamá na) René Van Everbroeck c.i.c.m.,

Missionaire de Scheut, Edition Epiphanie, Kinshasa (sd).

 

 

 

 

 

 

 

ISBN 0 646 20506 4

 

Copyright © 1994,1995,1996,1997, 2001, 2007

 

Christian Churches of God

PO Box 369, WODEN ACT 2606,  AUSTRALIA

 

 

First Edition                      August 1994

Second Edition                 February 1995

Third Edition                     June 1996

Fourth Edition                  March 1997

                                           

 

 

 

Ekňmamí na mboka Australie na Union Offset Co. Pty Ltd, Canberra

 


Makambo Ekňmamí na Mokanda oyo

 

 

Boíngisi

Shapitre  1.  Bonzámbe

1.1           Nzambe Tata                                                                                                      

1.2           Yezu Mwana ya Nzambe                                                                                  

1.3           Molimo Mosantu                                                                                              

1.4           Mokangano ya Molimo Mosantu epai ya Kristo ná Bato                          

1.5           Mokangano ya Kristo, Satan ná Ba-anjelu ya Nzambe                               

1.5.1                Kristo Lokola Mwana ya Nzambe                                                          

1.5.2                Malongi Matali Monguna ya Kristo                                                      

1.5.3                Kombo pe Bokonzi ya Nzambe                                                               

 

Shapitre  2. Moango ya Bobikisi

2.1           Lokpâ loa Bato                                                                                                  

2.2           Bobikisi ya Bato                                                                                                

2.3           Biblia Ezali Bosolo Ebombolamá                                                                     

2.4           Komíma pe Kobongola Mitema                                                                      

2.5           Batisimo                                                                                                              

 

Shapitre  3. Malongi oyo Ezali Kokamba Boyanoli Ya Bato

3.1           Losambo pe Masanjoli       

3.1.1        Nzambe moto asengeli Kosambelama pe Kosanjolama                              

3.1.1.1          Eloko ya Kosanjolama                                                                                 

3.1.1.2          Eloko ya Kosambela      

3.1.1.3          Losambo ya Moko na Moko to ya Lisanga na Tina ya Bato Mosusu

3.2           Mokangano Kati ya Lobiko ná Mibeko                                                        

3.2.1                Nzambe azali Libanga na Biso                                                                 

3.2.2                Bobikisi pe Bolamu                                                                                   

3.2.3                Lisengeli na se ya Mibeko                                                                       

3.2.3.1                     Po na nini Bakristo Babatela Mibeko?             

3.2.3.2                     Bakristo Bazali Ndako ya Nzambe    

3.2.4                Mibeko Zomi                                                                                             

3.2.5                Mibeko Mosusu oyo Ezali Kotala Bizaleli ya Bato                              

3.2.5.1                     Mibeko Etali Bilei

3.2.5.2                     Mokolo ya Kopema            

3.2.5.3                     Sanza ya Sika       

3.2.5.4                     Bafeti ya Mbúla [to ya Mobú]          

3.2.5.5                     Libala

               

 

3.2.6                Boyangeli ya Misolo                                                                                

3.2.6.1                     Liboso ya Nzambe                                                                            

3.2.6.2                     Liboso ya bato Mosusu

3.2.7                Bozali – malamu pe boponi                                                                      

3.2.7.1                     Bozali – malamu                                                                                 

3.2.7.2                     Boponi

               

Shapitre  4.   Malongi Matali Mesia

4.1           Bozali ya Kristo Yambo Ábotama                                                                  

4.2           Kurusu pe Kosekwa           

4.3           Boyei ya Mibale ya Kristo                                                                               

4.4           Mbula Nkóto ya Bokonzi ya Kristo                                                               

 

Shapitre  5.  Likambo Litali Bobe

5.1           Bozali ya Bobe na Nzela ya Botomboki ya Ba-anjelu                                  

5.2           Malongi Matali Boponami [Boyebani] Banda Kala                                     

5.3           Ezalela ya Bato Bakufá       

5.4           Kosekwa ya Bato Bakufá   

5.5           Etumbu ya Bato Mabe       

 

Shapitre 6.  Eklezya

6.1           Eklezya Ezali Nani to Ezali Eloko Nini ?                                                         

6.2           Mabongisi ya Eklezya                                                                                      

6.3           Tina pe Eloko Eklezya ezali Koluka                                                                

6.4           Bomoi ya Bosantu              

 

Chapter 7.  Bokonzi ya Nzambe

7.1           Bosalemi ya Bokonzi

7.1.1                Bokonzi na Kati ya Molimo

7.1.2                Bokonzi ya Kristo ya Mibú Nkóto                                                         

7.1.2.1                     Bozongi ya Mesia               

7.1.2.2                     Bosangisi  ya Israel                                                                          

7.1.2.3                     Mokolo ya Nkolo                                                                              

7.1.3                Bokonzi ya Nzambe  ya Seko                                                                  

7.1.3.1                     Boyei ya Nzambe                

7.1.3.2                     Mokili ya sika ná  Yeruzalem ya Sika                                             

7.1.3.3                     Suka ya Bato                                                                                      

 

Nsóngé

               

 


Boíngisi

 

Na basekulo zomi na sambo esilá koleka, bokristo ekangamá mingi na lolenge ya teolojia oyo etongama likolo ya filozofi ya bagrek ná ndenge ya mateya ya sika ya Platon. Bozali moko ya Nzambe  oyo ekňmamá na Biblia ná  bosolo ya mabomboli ya Nzambe epai ya bato ndenge emonani na Boyokani ya Kala ná Boyokani ya Sika esilá kobebisama pe kozipama na bato oyo bazali koluka nguya pe bokonzi likolo ya mokili oyo eyebana.

 

Suka na yango, ezali nde oyo basosolaki kozala bongo na ndenge ekňmamá na likita lia ba-épískópo esalámá na Nisé (na mobú 325), na Laodisé (na mobú 366), na Konstantinople (na mobú 381) pe na Kalsedone (mobú 451). Makambo wana ebebisaka bososoli ya Nzambe elongo na bozali ya ye na suka na yango ememá  Bósátó. Likita lia ba-épískópo lisalama na Laodisé (Kanon 29) pe elongola Mokolo ya Kopema na se ya etumbu, ékotisá  eyenga endimáma na bapagano kouta basanza mokolo ya lomingo na eyenga ya Moi ya Sánzá ya Zomi na Ibalé na ndenge ya pasika na esika ya bokatisi mai. Oyo ebebisama lisusu ezali ndenge ya kososola [to koyoka] makomi na kolimbola mibeko. Mibeko epesamela Moize emonáná  lokola ezali na tina té pe makomi ya Boyokani ya Sika ebandaki kolimbolama lisusu na ndenge ya kolongisa bozali ya misala ya bapagano.

 

Ndakisa, mibeko mitali bilei bamonaka ‘tč esila kolongwa likolo ya bososoli to bolimboli ya ndenge ya mabe ya mokanda ya Misala ya Bantoma 10 elongo ná mikanda mosusu. Na bongo, oyo eyeli bokolongonu ya bato bokomi sásépi, eumela té. Na bongo, suka na yango ezali nde komonana na nzinga-nzinga na biso oyo ekoki komonana na mibú nkóto ibale. Bobuki mibeko na mambí matali bilei ndenge esengeli eliyama, ezali kopesa nzela na ndenge ya muke té, ná  koliyaka bilei oyo epekisama na se ya mibeko ya Biblia.

 

Bokiti ya lolenge ya boboti ya mabelé bokoki komonana bobele sima ‘tč mabelé ésila kolemba likolo ya  kobuka mobeko motali mbula ya esengo ná  oyo ya kopema ya mabele na tina ‘tč ekangámá na ndenge moko ya makasi ná  manáka oyo ya sanza ya mbula zomi na libwa. Bokotisi ya manáka ekóma yango moko eteni moko ya kobebisa bososoli ya bilembo pe mabongisi oyo Nzambe apesa to asala na ntina ya bosali malamu ya mokili.

 

Bokristo ya lelo  ezali mingi – mingi na eloko bobele moko oyo tokoki koloba eloko moko té oyo ekokani ná  bokristo ya ebandela. Botelemi ya mozumáni na bitumba ebundá  bamuzumáni moa kala, ezalaka ndenge elobama koúta lolenge ya mabe ya bokristo oyo ebanda na mikili ya Mputu  ya  Monielo ya Azia úta lolenge ya Teoloji ya ba–grek na kolatelaka teoloji ya Kapedosi oyo efanda likolo ya bonzambe misato oyo basangana pe emeká  kosangisa ndenge ya bobombani elongo ya Nzambe pe lokola Nzambe.

 

Lisanga ya bosátó ezali eloko oyo ezali kososolama té to koyokama té. Suka na yango,Biblia oyo ekoma na mibú esila koleka nkóto zomi na sambo ya malongi ya mabe, ekómá pembeni ya bobebisi ya mokili  ná minyokoli eyelá bato oyo bazali komekakotosa mibeko ya Biblia na motema malamu nyonso.

 

Ntína ya mokanda oyo ezali nde kotangola na lolenge ya polele ná bopete nyonso, maloba ya ebandela ya Biblia pe ya Boyokani ya Sika na  [se ya] malakisi ya Yezu Kristo ná  bantoma. Tembe té; ezali na ebele ya masapo oyo elingámá  mingi oyo ekotiyelama tembe pe  kolakisama mabe na yango uta maye makotalisama awa. Mokanda oyo ekňmamá  na tina ‘tč  ezala mingi pene-pene ya makňmi ya Biblia to maloba uta Biblia oyo ezali  tango nyonso kososolama malamu kouta Biblia na kozaláká mosika na oyo elobami. Na ndenge wana, ezali komonana ‘tč mosala yango ezali na molili té pe tina na yango ezali polele to saa. Bisika esengeli, tokopesa moa ebele ya makňmi likolo ya likambo moko oyo  ekňmamá, na tina ‘tč tokima oyo bizaleli esila kofanda kati ya bato ya kozuáká molongó to mokapo moko to makomi oyo elongobani té na likambo yango. Moko na makňmi ya Biblia ezali bobele bobongoli ya bato (ndakisa 1Yoane 5:7; 1Timoté 3:16 úta Codex A) to kouta bolimboli mabe  (1Ba-Korintien 15:28 ná mosusu; Koyebisa Basekele 3:14 nde moko kati ya ebele na yango), oyo epesama na tina ya koboya makomi oyo ebunani to oyo ekňmamá mabe na tina ‘tč emonana lokola ezali kosalisa bondimi ya bosáto to lisanga ya  Kapedosia oyo soki ezali komonana yango moko kaka.

 

Tango Misia akoya mbala ya sima, akomema to akokotisa na mobimba nyonso mibeko nyonso oyo apesa na Moize na ngomba Sinai. Mokristo nyonso azali na bosenga ya koyeba pe komikotisa na lolenge ya kobika ná  ya kosanjola oyo ekňmamá na Biblia. Mokristo azali na bosenga ya komekola ndenge ya bomoi ya Yezu Kristo pe kobika lolenge oyo Kristo ateyá pe abiká na ndenge ya bomoto pe yambo azala moto to liboso ‘tč abotama na mokili. Mokanda oyo ekňmami na tina ya kolakisa lolenge ya mobimba na bomoko boye bozali komonana pamba na ndenge ya mateya ya mabe ya mibú nkóto zomi na sambo bosolo oyo etiyama pembeni po ‘tč nzela ya ebandela pe ya solo eyebana pe efandá na bomoi ya bato nyonso na kotaláká  té oyo basilá  kosala tango ya kala. Mosala ya biso ezali nde kobenga bato po bátubela to bábongola mitema ná  kokóma na bomoi ya sika.

 

 

 


 

Shapitre 1.   Bonzámbe

1.1. Nzambe Tata                                                                                             

Bonzámbe ya likolo koleka na kati ya molóngó  ezali nde Nzambe. Azali na nguya nyonso, mokeli pe mosimbi ya lola, ya mokili pe ya biloko nyonso oyo ezali na kati (Ebandeli 1:1; Nehemya 9:6; Ba-Nzembo 124:8; Izaya 40:26,28: 44:24; Misala ya Bantoma 14:15; 17:24,25; Koyebisa Basekele 17:7). Ye moko nde akoki kokufa té (1Timoté 6:16). Ye nde Nzambe na biso pe Tata na biso ná  Nzambe pe Tata ya Yezu Kristo (Yoane 20:17). Azali Nzambe ya Likolo (Ebandeli 14:18; Kotanga 24:16; Kozongela Mibeko 32:8; Marko 5:7) pe azali kaka ye moko nde Nzambe ya solo (Yoane 17:3; 1Yoane 5:20).   

1.2. Yezu Mwana ya Nzambe                                                                             

Yezu azali Mwana ya Nzambe ya liboso (protokos) na kati ya biloko nyonso oyo Nzambe asalá (Ba-Kolosien 1:15) na bongo, azali ebandeli (arche) ya bikelamu nyonso ya Nzambe (Koyebisa Basekele 3:14). Azali Mwana (monogene) na Nzambe ya bolingo (Matié 3:17; Yoane 1:18; 1Yoane 4:9) zemi na ye ezuamá na nzela ya Molimo Mosantu pe abotamá na ngondo Maria (Luka 1:26-35). Azali Kristo to Mesia (Matié 16:16; Yoane 1:41) atindamá na Nzambe po  ázala Mobikisi pe mosikoli na biso (Matié 14:33; Yoane 8:48, Ba-Efezien 1:7; Tite 2:14). Abengami Mwana ya Nzambe ya Likolo (Matié 5:7). Ayebani lokola Mwana ya Nzambe na nguya kolandana na Molimo ya bosantu na tina ya kosekwa na ye uta liwa (Ba-Romen 1:4). Apesameli kiti ya bokonzi ya David po akonza seko na seko likolo ya ndako ya Yakobo pe bokonzi na ye ekozala na suka té (Luka 1:32).

1.3. Molimo Mosantu                                                                                               

Molimo Mosantu (Misala 2:4) ezali nde bozali to nguya ya Nzambe oyo Kristo alakaki ‘tč akotindela na baponami (Yoane 16:7). Azali moto té, kasi bopanzi ya nguya ya bomoi ya Nzambe. Ezali Nzela po tósangana na bomoi na ye ya Nzambe (2 Piere 1:4), na kotondisama na Molimo Mosantu (Misala 9:17; Ba-Efezien 5:18) pe na ndenge wana banso tokomi bana ya Nzambe (Job 38:7); Ba-Romen 8:14; 1Johane 3:1,2) pe bana ya lisangó na Kristo (Ba-Romen 8:17; Ba-Galate 3:29; Tite 3:7; Ba-Ebré 1:14; 6:17; 11:9; Jake 2:5; 1Piere 3:7). Epesami na Nzambe epai na bato oyo bazali kosenga ye (Luka 11:9-13) ná kotosa ye, ezali kofanda kati ya bato oyo bazali kobatela mibeko ya Nzambe (1Yoane 3:24; Misala 5:32). Molimo Mosantu azali mosungi oyo azali kokamba basali ya Nzambe na kati ya bosolo nyonso (Yoane 14:16,17,26). Molimo Mosantu azali kopesa nguya ya kokende kosakola Sango Malamu ya Nzambe (Misala 1:8). Ezali kopesa makabo ndenge ekňmamá na 1Ba-Korintien 12:7-11 lisusu  ezali pe na mbuma ndenge ekňmamá na Ba–Galate 5:22,23 oyo epesamůa na ndelo té (Johane 3:34; Ba-Romen 12:6). Ezali nzela oyo Nzambe akozala mokonzi na makambo nyonso (1Ba-Korintien 15:28;Ba-Efezien 4:6).

1.4. Mokangano ya Molimo Mosantu epai ya Kristo ná Bato      

Molimo Mosantu  azali kosala yambo ‘tč tozua batisimo. Molimo Mosantu ye nde moto amemaka bato epai ya Nzambe na nzela ya Kristo (Ba-Ebré 7:25).

Mbuma ya Molimo Mosantu ezali kopesamela bato tango ya batisimo ndenge mokanda ya  Ba-Romen 8:23 ezali koloba polele ‘tč kozala bana na ye penza ekoki koyela biso té bobele mokolo akolongola nzoto na biso na boumbu.           

Tobotámá mbala ya sika, kasi mokolo na mokolo tozali kokoba ná kokola na Molimo Mosantu kati na Yezu Kristo tii tango tokokóma na nkembo ya Nzambe. Molimo Mosantu ezali Molimo ya makambo ya solo (1Yoane 4:6; 5:6) pe na kolobaka bosolo na makambo nyonso, tozali kokola kati ya Kristo oyo azali lokola Motú na biso na  limemia nyonso (Ba-Efezien 4:15). Molimo Mosantu ezali Molimo ya Nzambe (Ba-Romen 8:14) pe Molimo ya bondimi  (2Ba Korintien 4:13) oyo  ezali koluka biloko nyonso pe eyebi biloko nyonso (1Ba-Korintien 2:10,11; 12:3ff.).                                                                                                      

Na bongo, Molimo Mosantu ezali té eloko na yango moko té O kati ya Nzambe ya bosato, kasi ezali nde nzela oyo etindi biso tókóma pe elohim [nzambe] (Zakarya 12:8). Molimo Mosantu ezali komema epai ya Nzambe bososoli malamu ya makanisi na biso ná bikelamu nyonso na nzela ya Yezu Kristo lokola mosangisi pe molobeli na biso elohim to theos (Banzembo 45:6,7; Zakarya 12:8; Ba-Ebré 1:8,9) ezali kopesa makasi na Kristo po ‘tč asunga biso; álakisa pe álendisa biso po tozala na makoki ya kosala kati na nguya ya Nzambe. Molimo Mosantu ezali kopesa na moto nyonso, bozali oyo Nzambe  alingi, na tina ‘tč tozua litomba ya nzoto ndenge ekňmamí na  mokanda ya 1 Ba-Korintien 12:7-11.          

Ekoki Molimo Mosantu  kopekisama (1Ba-Tesalonisien 5:19) na nzela ya  koyináká  yango to kosilikisáká yango (Ba-Efezien 4:30) na bongo kondimáká kozua yango to  kobungisáká yango O kati ya moto.                                        

Mbuma ya Molimo Mosantu ezali bolingo oyo ekňmama na Ba-Galate 5:22, na bongo soki tolingani té biso na biso, Molimo Mosantu ezali komonana té.

Ezali na nzela ya Molimo Mosantu nde tozali kokumisa Nzambe na ndenge ekňmama na mokanda ya Ba-Filipien 3:3; na boye [Molimo Mosantu]  ekoki té  kozala Nzambe lokola eloko ya kokumisa to kosambelana bongo ekoki té kokokana na Nzambe Tata. Ezali nde nguya oyo ezali kopesa Kristo makasi. Na bongo Kristo azali Tata na seko ( Ezaya 9:6) na nzela na yngo nde ezali na ebele ya mabota na likolo to awa na sé. Kristo akómi Tata na seko na kopesamela makoki wana.                                                                                                  

Botata to mabota nyonso oyo ebengámá na Nzambe Tata, wana nde tina tofukamelaka Nzambe Tata,na kokumisáká ye (Ba-Efezien 3:14,15).

Kristo azaláká mbotama ya liboso to mbotama ya yambo ya bikelamu nyonso. Na ye, biloko nyonso esalama ya lokolo na oyo ya se, oyo emonanaka ná  oyo emonanaka té, ézala kutu milimo oyo bobengaka bokonzi ya likolo ná  se, Nzambe asalá bikelamo nyonso na Kristo po ézala ya ye. Boye ye aleki yango nyonso, yango nyonso ekangamá  na ye (Ba-Korintien 1:16,17). Kasi, ezali Nzambe oyo ayeisa ye pe alingá  ‘tč bikelamu bizala kati na ye. Na bongo, Kristo azali Nzambe ata na nzela moko té lokola ezali Nzambe Tata ye  Nzambe oyo akoki kokufa té (1Timoté 6:16) oyo azali kofanda seko na seko.                            

 

Bakristo babengámá  kobima na mokili oyo na kobikaka bomoi ya bosali pe ya bomipesi. mingi babengami, kasi baponami bazali muke (Matié 20:16; 22:14). Bakristo bazali baponami ndenge moko Kristo aponamá na Nzambe (Luka 23:35) Baponami baponámá ná Kristo (Yoane 6:70; 15:16,19), na se ya boyangeli ya Nzambe (1Piere 2:4).                                                                                    

 

Po na kosunga Eklezya, baponami oyo bazali lingomba to Eklezya bapesameli bososoli ya mabombami ya Nzambe. Molimo Mosantu ezali nde nzela oyo epesamelá bango po na kososola mabombami ya Nzambe ná bokonzi ya ye  (Mark 4:11). Pamba té, bwanya ya Nzambe bozali kolobama ná  mabombami (1Ba-Korintien 2:7), oyo ezali kolimbolama ná basali ya Nzambe (1Ba-Korintien 2:7; 15:51). Pamba té mokano ya Nzambe ezali kolimbolama lokola mabombani to sekele ya motama na ye (Ba-Efezien 1:9) oyo Nzambe apesa na basali na ye na nzela ya masakoli. Moa mosika, mabomboli ezali nde mosala ya Kristo kati ya baponami. polo akňmi:

... bosi boyebi ndenge Nzambe na bolamu na ye apesi ngai mosala po na bino.3Ye moko moto alakisaki ngai sekelé na ye ndenge nasi’nakňmeli bino na mokuse.4Bongo lokola bozali kotanga mokanda oyo, bokoki komonana ‘tč nayebi penza sekelé ya Kristo.5Nzambe  ayebisaká yango na bato ya kala té; kasi sik’oyo Molimo na ye alakisi yango na bato na ye ya bosantu, bantoma pe baprofete na ye.6Sekelé yango ezali boye: Po na Sango Malamu, bato ya bikolo nyonso babandi kozwa bolamu ya Nzambe ndenge moko ná  bayuda; bakómi biteni ya nzoto moko; Nzambe akabeli bango nyonso bomengo oyo alakaki na lisango na Kristo Yezu (Ba – Efezien 3:2 – 6 ).

 

1.5.  Mokangano ya Kristo, Satan ná Ba–Anjelu ya Nzambe     

Ezali na ebele ya bikelamu oyo kati ya Biblia bizali kobengama Elohim to Theoi oyo elingi koloba banzambe. Kristo azalaká moko kati ya bikelamu wana oyo bizali komonana na Boyokani ya Kala lokola Elohim [Nzambe] (tala Zakarya 12:8). Kristo azali kolobama na Boyokani ya Sika na tango ya bozongi na ye na mokili lokola monzoto ya sika etanisaka tongo. Akokabola to kopesa bokonzi [ to kombo] oyo na baponami na ye (Koyebisa Basekele 2:28; 22:16).     

Na kati ya Biblia ezali kokňmama ‘tč Nzambe azali Nzambe pe Tata ya Krist (Ba-Romen 15:6; 2 Ba-Korintien 1:3; 11:31; Ba-Efezien 1:3,17; Ba-Kolosien 1:3; Ba-Ebré 1:1ff.; 1Piere 1:3; 1Yoane 3; Koyebisa Basekele 1:1,6; 15:3) bomoi, bokasi ná nguya ya Kristo euti na motindo ya Nzambe Tata (Yoane 10:17,18).

Kristo azali kokitisa mokano na ye na se ya oyo ya Nzambe Tata (Matié 21:31; 26:39; Marko 14:36; Yoane 3:16; 4:34). Nzambe apesá baponami epai ya Kristo pe Nzambe aleki Kristo (Yoane 14:28) pe [Nzambe nde moto] azali na nguya nyonso (Yoane 10:29). Na bongo, Nzambe atindi na mokili mwana na ye se moko (monogene) na tina ‘tč tozala na bomoi ya solo po na ye (1Yoane 4:9). Ezali Nzambe nde moto azali kukumisa Kristo (Yoane 8:54), Nzambe aleki Kristo (Yoane 14:28).       

 

Nzambe azali Libanga (sur) ndenge moko ná esika to ngomba oyo ya kokata nzoto ya Jozué 5:3 epai wapi bakataki nzoto ya bana ya Israel, oyo ezali tina monene oyo akosaka té (Kozongela Mibeko 32:4). Nzambe azali libanga ya Israel oyo ebikisáká bango (Kozongela Mibeko 32:15), libanga oyo ebateláká bango (Kozongela Mibeko 32:18,28-31). Mokanda ya 1Samuel 2:2 ezali kolakisa biso ‘tč Nzambe na biso azali libanga ya seko (Ezaya 26:4). Ezali nde likolo ya libanga oyo nde biloko nyonso etongámá ndenge ezali bakitani nyonso ya Abrahama na kati ya bondimi (Ezaya 51:1,2). Mesia alongwaki na libanga oyo (Daniel 2:34,45) po na kokonza likolo ya bokonzi ya mokili oyo. Nzambe azali libanga to esika wapi fondation etongámá pe likolo na yango Kristo akotňnga Eklezya na ye (Matié 16:18) pe ye moko akofanda likolo na yango. Mesia azali libanga monene ya botongi ya Ndako ya Nzambe oyo baponami bazali basantu (Naos) likolo ya basantu, efandeli ya Molimo Mosantu. Mabanga etňngá ndako ya Nzambe ebukama uta libanga monene oyo ezali Nzambe ndenge ezalaka Kristo pe epesamela Kristo libanga ya molimo (1Ba-Korintien 10:4), libanga ya moselu oyo ekobanda kokweisa bato (Ba-Romen 9:33) po na kotňnga ndako ya Nzambe.

 

Kristo azali kotňnga ndako ya Nzambe na tina ‘tč Nzambe afanda pe asala kati ya nyonso (Ba-Efezien 4:6). Nzambe apésá Kristo po asala nyonso pe azala na biso nyonso (panta kai en pasin  Ba-Kolosien 3:11) na kotiyáká biloko nyonso na se ya makolo na ye (1 Ba - Korintien 15:27) ná kosalaká ‘tč ye ázala motú likolo ya biloko nyonso kati ya Eklezya  oyo ezali lokola nzoto na ye, na kati na yango azali kobimba, pe na kati ya Kristo, Nzambe azali mobimba (Ba-Efezien 1:22,23). Tango Nzambe atiá  biloko nyonso na se ya makolo na Kristo, yango elingi koloba té ‘tč Nzambe oyo apesi ye bokonzi nyonso azali ye moko na se ya makolo ya Kristo (1Ba-Korintien 15:27).                                                                      

 

Sima ‘tč Nzambe asilá  kotia biloko nyonso na se ya makolo ya Kristo, Mwana ya Nzambe  ye moko akomitia na se ya Nzambe oyo apesaki ye bokonzi. Na ndenge  wana Nzambe akozala mokonzi na makambo nyonso (panta in pasin 1Ba-Korintien 15:28). Na bongo malongi to malakisi ya Platon oyo elingi kosangisa Nzambe ná Kristo kati ta  bosátó, ezali kotelemela Makomi. Kristo akofanda na loboko ya mobali ya Nzambe na boyangeli ya Nzambe (Ba-Ebré 1:3,13; 8:1; 10:12; 12:2; 1Piere 3:22) pe kopesa nzela na baponami bafanda na kiti ya bokonzi ya Kristo (Koyebisa Basekele 3:21) oyo ezali kati ya bokonzi ya Nzambe (Banzembo 45:6,7; Ba-Ebré 1:8) to Nzambe kiti na bokonzi na yo oyo elimbolami Bokonzi na yo O Nzambe.                 

 

Nzambe oyo atindi aleki motindami to  ntoma (Yoane 13:16), mosali aleki mokonzi na ye té (Yoane 15:20).

 

Kristo atiyamaki tembe na kati ya esobe na nzela ya Satan na bongo momekano ya Satan ebandáká. Satan oyo azali monzoto ya tongo, momemi pole ya mokili na biso oyo (Ezaya 14:12) lokola mokengeli na ye pe molakisi azalaka bongo, moko kati ya Elohim [banzambe] oyo azalaki na se ya bokonzi ya Nzambe Tata.           

 

Esengelaki nde Kristo azala monzoto oyo elingaki kouta na Jakob (ndenge ezali komonana na mokanda ya Kotanga 24:17). Na bongo elakisamá ‘tč na mikanda mikňmamá na Moize moko kati ya minzoto ya tongo oyo ekňmama lokola ezalaka na tango ya bosali ya mokili (na kati ya mokanda ya Job 38:7); moko kati ya Elohim alingaki kozala moto na libota ya Jakob, mokitani na David (Koyebisa Basekele 22:16).                                                                               

 

Oyo Elohim toyebi na kombo ya Yezu Kristo azalaka té monzoto ya tongo ya mokili oyo. Kombo oyo epesamelaka nde Satan (Ezaya 14:12 ná Ezekiel 28:1-10).                                                           

Kristo apakolama lokola Elohim ya Israel banda Banzembo 45:7 pe apakolama likolo ya baninga na ye to ba-anjelu. Kasi, Kristo azalaka bongo na esika ya Monzoto ya tongo pe akozalaka bongo té tii tango akoya mbala ya mibale. Nkombo wana ná mosala na yango ekopesamela Kristo elongo ná  baponami oyo bazali kokabola lolenge na bango ya ki-monzoto ya tongo kati ya mitema na bango (oyo ezali kolimbolama monzoto ya tongo na mokanda ya 2Piere 1:19); baponami balakelámá na mokanda ya Koyebisa Basekele 2:28 ‘tč bakopesamela bango bokonzi wana.                                                                                     

 

Satan azaláká monzoto ya tongo pe atiya tembe na Nzambe Tata na likolo, na ndenge ekňmamí na Ezaya 14:12. Amekaki komata to kotombola kiti na ye likolo ya kiti ya  Nzambe likolo ya minzoto ya Nzambe to ya likita ya Elohim. Likita ezali nde bosangisi ya Elohim to Banzambe ndenge ekomami na Banzembo 82:1. Ezali na litomba komona ‘tč Iranaeus, moyekoli ya Polycarp, moyekoli ya Yoane, ezali kolobela ‘tč Banzembo 82:1 ezali nde kolobela Theoi to banzambe oyo ezali kolobela pe lisusu baponami elingi koloba bato oyo babengama bana na ye (tala mokanda Against Heresis, BK3, Ch.6, ANF, Vol.1, P.419).             

                                                                                                               

Ezali na ebele ya bana ya Nzambe (kobanda na mokanda ya Job 1:6; 2:1; 38:7; Banzembo 86:1-10; 95:3; 96:4; 135;5) oyo bazali kobengama lokola Bene Elyon to Bana ya Nzambe ya likolo. Bato oyo baponami bazali pe na kati ya mampinga ya likolo to lokola Bana ya Nzambe (kobanda mokanda ya  Ba-Romen 8:14). Na bongo Kristo elongo na baponami nyonso bazali bana ya Nzambe  bango nyonso bazali moko elongo na Nzambe na nzela na Molimo Mosantu oyo baponamáká banda fondasion ya mokili. Kristo atiká  bokonzi na ye [likolo] na tina ‘tč akoma moto. Ye elongo ná baponami nyonso, babengami bana na bokasi na nzela ya Molimo Mosantu, na bonsantu ya Tata apesi tango asekwisi ye (Ba-Romen 1:14).

 

Na mokanda ya Misala 7:35-39 ezali komonana ‘tč ezali nde Anjelu moto alobelaki Moize na Sinai pe anjelu wana azalaki Kristo. Na mokanda ya Ba-Galate 4:14, Polo azali komikokanisa ná   anjelu ya Nzambe atako lokola Kristo Yezu.

 

Lususu [ekňmami ‘tč] tokokokana ná ba – anjelu (Matié 22:30) lokola ezali mobeko to isaggelos (Luka 20:36), na kozalaka bana na ye ndenge moko ná Kristo (Ba-Romen 8:17; Ba-Galate 3:29; Tite 3:7; Ba-Ebré 1:14; 6:17; 11:9; Jake 2:5; 1Piere 3:7). Boyokani ya Kala ezali kolobela anjelu ya Yehovah lokola Yehovah pe Elohim (Kobima 3:2,4-6 esika wapi Nzambe to Elohim azali anjelu tala Zakarya 12:8).

 

Mokanda ya Banzembo 89:6-8 ezali kolakisa ‘tč ezali na lisanga ya basantu qedosim to qadoshim lisusu ezali kolobela bato) oyo kosangisa lisanga ya ba’ye bazali pe na yanya bazali kokota. Oyo ezali koyokana lokola lisanga ya Lola ya Elohim ya bosembo.             

                                                 

1.5.1. Kristo lokola Mwana ya Nzambe                                                           

 

Satan amekaki Kristo na ndenge ebele. Ya yambo, Satan abengaki Kristo ‘tč Mwana ya Nzambe (na mikanda ya Matié 4:3; 4:6; Luka 4:3). Ba demon pe ndenge moko babenga Kristo lokola Mwana ya Nzambe (na mokanda ya Matié 8:29; Luka 4:41; Marko 3:11). Satan amekaki Kristo po ‘tč álakisa solo solo ‘tč azali Mwana ya Nzambe na kolakisaka nguya na kolobáká ‘tč Nzambe alakaki akotinda ba – anjelu na ye bábatela ye (ekňmamá na mokanda ya Banzembo 91:11,12). Satan atika maloba: bisika nyonso oyo akokende, kasi abakisa maloba: na ntango nyonso. Na kobongolaka makňmi, Satan alingáká kozua bomoi ya Kristo. 

 

Na tango moko té Kristo asembolaki  maloba ya Satan to ya ba demon na kolobáká  ‘tč azalaki Mwana ya Nzambe té, kasi azali nde Nzambe ye mei. Na boye, demon ata moko té amekaki koloba makambo ya lokuta ‘tč Kristo azalaka Nzambe ye mei, tii sima ya liwa na ye na tina ‘tč akotisa mateya / malongi  ya kolobaka ‘tč Kristo azalaki Nzambe ndenge moko Nzambe Tata azalaka, na bongo kolakisáká sima ya liwa na ye lokuta oyo Kristo asengelaki koboya tango azalaki na bomoi. Na nyonso kati ya bomekani oyo tina ezalaki ‘tč abebisa botosi ya Kristo epai ya Nzambe pe na bongo kobebisa makňmi. Satan amekaki kosala ‘tč Kristo akumbamela ye. Alakaki kopesa Kristo bokonzi ya mokili oyo soki Kristo akumbamelaki ye.                                                  

 

Kristo atiyaki tembe té likolo ya makoki  na ye ya kopesama bokonzi ya mokili ata ko bongo azalaka mokonzi. Kasi Kristo ayanolaki:

... ekňmamá boye: fukamela Nkolo Nzambe na yo, pe salela bobele ye.

 

Kristo ayebisaki té Satan ‘tč [Satan] akofukamela ye [Kristo], kasi alakisaki ye nde ndenge nini mibeko elobi. Na tango moko té ya lotomo na ye, Kristo alobá ‘tč ázalaká Nzambe. Azalaki koloba ‘tč azalaka nde Mwana ya Nzambe. Ezalaki po na tina wana nde basambisaka ye.

 

Ndenge ekňmamá na mokanda ya Matié 27:43

Azalaki kotiya motema na Nzambe, e bongo soki Nzambe alingaka ye, ábikisa ye sik’oyo; pamba té alobaki: “Nazali Mwana ya Nzambe”.

 

Ezali na esika oyo nde agangaki na tina ‘tč ekokisama makomi ya Banzembo 22:1:     

                Nzambe na ngai, Nzambe na ngai, po na nini otiki ngai ?

 

Ezali polele ‘tč, Kristo atiyaki té na esika ya Nzambe. Koloba ‘tč azalaki moko kati ya Banzambe epai wapi azalaki kogangela na ndenge ya bokokani elongo ndenge bato bazalaki kokanisela té, wana ezali bozoba.

 

1.5.2. Malongi Matali Monguna ya Kristo

 

Malongi matali Monguna ya Kristo ekňmamá na mokanda ya 1Yohana 4:2,3. Makňmi ya solo esika wapi 1Yohana euti ezali komonana na Iranaeus, shapitre na yango ya 16:8 (ANF, Vol.1 fn, p.441).

Tala ndenge bokoyeba molimo ya Nzambe: profete nyonso oyo andimaka ‘tč Yezu Kristo akómaki penza moto lokola biso ye nde azali na Molimo euti na Nzambe, kasi profete nyonso oyo akamati Yezu na ndenge wana té azali na Molimo ya Nzambe té. Azali na Molimo oyo euti na monguna ya Kristo.

 

Mokňmi masilá koleka oyo ayebani na kombo ya Socrates (VII,32,p387) alobá ‘tč makňmi oyo esilá kobebisama na bato oyo bazali kolinga kokabola bomoi ya Kristo ná bonzámbe na ye. Kristo lokola Mwana azali te Nzambe ye mei (Yoane 17:3).

 

Lisusu na mokanda ya Luka 22:70 ekňmami:  bango nyonso batuni ye: “Yo nde Mwana ya Nzambe?” Ye azongiseli bango: “Bino moko bolobi ‘tč ezali ngai”

 

Ayebana lokola Mwana ya Nzambe  na mokanda ya:

Matié 27:54 esika wapi balobi ya solo moto oyo azalaki Mwana ya Nza

 Marko 1:1 Oyo ezali Sango Malamu ya Yezu Kristo, Mwana ya Nzambe           

Luka 1:35 azongiseli ye “Mwana oyo okobota akozala mosantu. Bakobanda kobenga ye Mwana na Nzambe.                                                                                                                                

 

Kososola ‘tč Kristo azali Mwana ya Nzambe ezali libomboli kouta Nzambe.     

Simon Piere azongisi: “Yo ozali Mesia, Mwana ya Nzambe ya Bomoi” bongo Yezu alobi na ye: “Esengo mingi na yo Simon mwana ya Yoana, pamba té oyo alakisi you makambo wana ezali moto té, kasi ezali nde TATA NA NGAI ya likolo (Matié 16:16,17).

Lisusu ezali kokňmamá na mokanda ya Matié 11:27:

Tata na ngai apesi makambo nyonso na maboko na ngai. Moto moko té ayebi Mwana bobele Tata moto ayebi. Moto moko té ayebi Tata bobele Mwana moto ayebi, ná baoyo Mwana alingi kolakisa bango Tata.

Na boye, Tata azali kolakisa biloko epai ya bato pe azali kopesa bango epai ya Kristo oyo pe azali kolakisa bango Tata.

 

1.5.3. Kombo pe Bokonzi ya Nzambe

 

Ezali na tembe té koloba ‘tč Nzambe azali bobele Moko pe [azali] mokonzi. Na mokanda ya Batoli 30:4-6 tozali komona kombo ya Nzambe ná kolobaka ‘tč azali na Mwana:

Nani asi’amatá epai ya Nzambe pe ayei kozonga ?

Nani asi’akangá mopepe na maboko na ye?

Nani asi’akangá mai na elamba na yé?

Nani atiá bandelo nyonso ya mabelé? 

Kombo na ye nani pe kombo ya mwana na ye nani? Soki moto moko ayebi yango áyebisa ngai.

Makambo nyonso Nzambe [ELOAH] alobaka esalamaka: Azali baraje ya komibatela na bafleshe ya bato oyo balukaka kobombama epai na ye

Kobakisa eloko mosusu té na maloba na ye soki té akopesa yo etumbu, pe akokamata yo moto ya lokuta.

Biblia ezali komilimbola yango moko pe kombo ya Nzambe ezali kolakisama na sima ya motunana tina ‘tč ezali komonana polele ‘tč, na esika oyo ezali té kolobama Tata ná Mwana, kasi ezali nde Ye azali na Mwana.

 

Moa mosika, Boyokani ya Sika ezali kolobela ‘tč ezali Tata nde abongi na kosambelama. Na mokanda  ya Yohana 4:21 ezali kolobama ‘tč Kristo azalaka kokebisa mwasi ya musamaria ‘tč tango ekoya  oyo bakobondela Tata na likolo ya ngomba té[ya Samari] to na Yeruzalem té, kasi aloba polele na mokanda ya Yoane 4:23 ‘tč:

Kasi tango ekoya yango pe esi’ekoki oyo basambeli ya solo bakosambela Tata na kati ya motema pe na ndenge ya solo; pamba té Tata alingaka baoyo basambelaka ye ndenge wana.

Esika oyo, Kristo azali kolakisa ‘tč Tata nde moto asengeli kosambelama kasi ye [Kristo] té. Ezali nde kotúka Nzambe koloba ‘tč moto akoki kosambela pe kosanzola Kristo na kolandaka libungi ya Yoane 3:14 esika wapi ekňmamí ‘tč Mwana ya moto esengeli atombolama ndenge Moize atombolaká  ekeko ya nyoka na esobe. tina ya kurusu ezali ‘tč moto azua bomoi ya seko, kasi ezali té koloba ‘tč Kristo ákoma eloko ya kobondelama lokola ezali kolobelama na ndenge ya lokuta nyonso. Banda liyebisi ya  mabe ya liboso ezali pe mabe koloba ‘tč bakristo bazali kokumisa nzoto ná makila ya Kristo tango ya elámbó ya Nkolo.

               

Eloah azali Nzambe ya Boyokani ya Kala pe ndako ya Nzambe [to Tepelo]  ya Yezu Kristo na Boyokani ya Sika. Ndako ya Nzambe  [Tepelo] ya Yeruzalem ezalaká ndako ya Eloah (Esdras 4:24; 5:2,13,15-17; 6:3,5,7,8,16,17; 7:23). Azalaka Nzambe ya Israel (Esdras 5:1; 7:15), Nzambe monene ya Lokolo (Esdras 5:8,12). Azalaka moto ya kopesamela mabonza na Tempelo (Esdras 6:10) esika wapi alingáká kombo na ye éfanda (Esdras 6:12). Apesa nzela po ‘tč ndako ya Nzambe [Tepelo] etňngamá (Esdras 6:14) pe bonganga - Nzambe ekómá kosala po na ye (Esdras 6:18; 7:24) pe kosala mokano ya ye (Esdras 7:18). Mibeko ezali mibeko ya [Eloah] Nzambe ya Likolo (Edras 7:12,14). Bato oyo bayebi mibeko ya Nzambe basengeli koteya bato oyo bayebi yango té (Esdras 7:25) pe bosambisi ná etumbu ekosalama kolandana na  mibeko ya Nzambe. (Esdras 7:26). Oyo moto azali nde Tata oyo azali na bomoko kombo na ye Eloah pe Nzambe ya Likolo, Tata ya Mesia pe[Tata] ya bana ya Nzambe nyonso.

 

 

Shapitre 2:  Moango ya Bobikisi

 

2.1. Lokpâ loa Bato

 

Bato bakelemá na elili pe na ndenge Nzambe ye moko azali (Ebandeli 1:26,27).  Adamu  ná Eva bazuá etumbu likolo ya kozanga botosi (Ebandeli 3:16-19). Na kolandana na bobuki mobeko oyo, masumu eyei,  pe sima na yango liwa ekómeli bato (Ba-Korintien 15:22; Ba-Romen 5:12).

 

2.2. Bobikisi ya Bato

 

Nzambe alingi té ata moto moko  ábunga (2Piere 3:9). Na tina ‘tč bato bákima etumbu ya masumu oyo ezali liwa, Nzambe apesa moango ya bobikisi oyo ezali kosenga libonza kati ya liwa pe kosekwa ya Mwana wa ye Yezu Kristo (Yoane 3:16). Moango ezali nde bobúki ya mbuma na ndenge ‘tč Kristo azali moto ya liboso oyo asi’asekwá (1Ba-Korintien 15:20). Moango ya bobikisi ezali kolakisama kati ya Mikolo ya Feti ya mbula oyo ezali komonana na Biblia (Levitike 23).

 

2.3. Biblia Ezali Bosolo Ebombolamá

 

Kristo azongisi: “Ekňmamá boye: moto akoki kobika kaka na mapa té, kasi azalaka na posa ya nyonso oyo Nzambe akoloba (Matié 4:4; Luka 4:4). Biblia eyebani na kombo ya Makňmi (Daniel 10:21) pe ezali kotinda bato na Lobiko ya bato pe bomonisi ya nguya ya Nzambe (Kobima 9:16; Ba-Romen 9:17). Nzela ya lobiko ezali nde Yezu Kristo (Ba-Romen 10:11) oyo mikanda elobelaka moa kala banda Moize ná baprofete (Luka 24:27), na masakoli kozalaka pe mokanda (Matié 26:56; Ba-Romen 1:2). Mikanda nyonso ya Nzambe ekňmamá na nguya na ye, pe ebongi po na koteya bato pe kosukisa ndenge nyonso ya lokuta, po na kobongisa bato pe kolakisa bango nzela ya bosembo (2Timoté 3:16).

 

Na tango ya Kristo ná baprofete, mikanda ezalaka nde Boyokani ya Kala (Matié 21:42; Marko 12:10, Misala 17:2). Boyokani ya Kala nde oyo mokanda ya 2Timoté 3:16 ezali koloba ‘tč ekňmemá na nguya ya Nzambe. Boyokani ya Sika  ezali nde kobakisama likolo ya Boyokani ya Kala. Ezali té kozua esika ya Boyokani ya Kala.

 

Boyokani ya Kala ekňmamá tango ya kala esilá koleka na tina ya koteya biso, po ‘tč na nzela ya kokangama na yango ná kokangaka mitema pe kozala na molende, boye tókoka kotia mitema na bolamu oyo Nzambe abombelá biso (Ba-Romen 15:4). Bobosani eyaaka na boyebi Mikanda ya Nzambe té (Matié 22:29; Marko 12:24). Bayuda ya Baré bazalaki mokolo na mokolo kotanga mikanda ya Nzambe po bayeba soki makambo balobeli bango ezali ya solo. Oyo ezalaki komonana lokola motuya (Misala 17:11). Elilingi mobimba ya Biblia ézuamá na eteni ya mokanda; liloba likolo ya liloba, monkoloto likolo ya monkoloto (Ezaya 28:10). Mikanda élakisá ‘tč Yezu azalaki Misia to Kristo (Misala 18:28). Ezali Kristo na nzela ya Molimo Mosantu nde afungola mitú ya baponami kobanda  bantoma, na tina ‘tč báyeba tina ya mikanda ya Nzambe (Luke 24:45).

 

Esengeli makambo oyo ekňmamá na mikanda ya Boyokani ya Kala ékokisama (Matié 26:54,56; Marko 12:10; 14:49) pe makambo ékňmamá na mokanda ya Nzambe ekoki kolongwa té (Yoane 10:35) Ebele ya makambo oyo ekňmamá likolo ya Kristo ékokisamá kati ya Kristo  to ekokokisama kati ya Kristo na tango ya boyei ya ye ya mbala ya sima (Koyebisa Basekele 1:7;12:10;17:14;19:11-21) oyo [boyei ya ye] ekozala na nguya pe na lokumu (Matié 24:30).

 

2.4. Komíma pe Kobongola Mitema

 

Na tina ‘tč bato bábika to bazua bomoi ya seko, Nzambe azali kosenga bango babongola mitema. Soki bato babongoli mitema té bango nyonso bakokufa (Luka 13:3,5).

 

Kristo átindamá po na kobénga bato babongola mitema (Luka 11:32). Kristo abanda lotomo ya ye sima ya Yoane Mobatisi kokota boloko (Matié 4:12). Yoane Mobatisi akotá boloko sima ya moa mikolo sima ya feti ya Bokatisi Mai ya mobú 28 sima ya mbotama ya Yezu (Yoane 3:22-24); 4:22). Ezalaki Fete ya Bokatisi mai sima ya bobandi ya lotomo ya Yoane na mobú ya zomi na mitanu ya bokonzi ya Tibere (Luka 3:1). Banda tango wana, Yezu abandi kosakola boye: bóbongola mitema, pamba té Nzambe alingi kotia bokonzi na ye sik’oyo (Matié 4:17). Kristo ápesá bayekoli na ye mosala ya koteya maloba ya bobongoli mitema, ápesi bango nguya ya kobengana milimo mabe (Marko 6:7,12; Luka 10:1,17-20).

 

Bobongoli mitema ezaláká kolakisama lokola eloko ya yambo na bolimbisi ya masumu [to ya mabe moto asalá] (Misala 8:22) na tina ‘tč tango ya bolimbisi ekoki koya liboso ya Nkolo pe akotindela bino Mesia oyo ye aponelá bino uta kala ye nde Yezu (Misala 3:19,20).

 

Tango bato bayebaki té ndenge ebongami, Nzambe abandaki kotala makambo wana té, kasi sik’oyo azali kobenga bato nyonso ya mokili mobimba po bábongola mitema. Asi’atiá mokolo oyo akobanda kotambuisa mokili mobimba (Misala 17:30). Bobongoli mitema ekómá pe na bato ya bikolo mosusu (tala lisusu Misala 15:3).

 

Kobanda bobongoli mitema pe kozongela Nzambe; kasi, baoyo babongoli mitema basengeli kosala misala oyo ezali kolakisa ‘tč ya solo babongolí mitema (Misala 26:20).

 

Eklezya ya Efeze ébengama kobongola motema pe kokanisa nanu esika bazalaká liboso ‘tč bakweya, bongo bázongela misala na bango ya kala (Koyebisa Basekele 2:5). Ndenge moko ná Eklezya ya Pergame ébengamaká pe ébongola motema (Koyebisa Basekele 2:16), pe lisusu ezalaka ndenge moko ná Eklezya ya Tiatire (Koyebisa Basekele 2:21,22) oyo esengelaki kotiyama na mbeto likolo ya malakisi ya mabe. Eklezya ya Sarde ébengamá pe ébongola motema soki té, Kristo akoya epai na bango lokola moyibi pe bakoyeba ata muke té tango akoya (Koyebisa Basekele 3:3). Bato oyo Kristo alingi apamelaka bango pe apsaka etumbu. Azali koyebisa ‘tč bango (na Eklezya ya Laodisé) bazali na [moa] lolendo pe babongola mitema (Koyebisa Basekele 3:19). Bobongoli mitema ezali bongo kosengama tango nyonso po na Ba-Eklezya  nyonso ya Nzambe na tina ‘tč ezali lisengisi ya moto nyonso (Jake 5:19,20).

 

2.5. Batisimo

 

Bokonzi  nyonso na likolo pe na se epesamela Kristo na sima ya kosekwa na ye (Matié 28:18). Apesa bango motíndo ya kokende epai ya bato ya bikolo nyonso pe bákómisa bango bayekoli na ye bábatisa bango na kombo ya Tata pe ya Mwana pe ya Molimo Mosantu (Matié 28:19). Na kolakisaká bango kotosa mitindo nyonso apesa bango po ‘tč azali na bango mikolo nyonso tii suka ya mokili (Matié 28:20).

 

Esengeli batisimo eya sima ya bobongoli motema po na bolimbisi ya masumu pe bozui ya Molimo Mosantu (Misala 2:38). Okoki té koyamba Molimo Mosantu soki abotami mbala mibale té, elingi koloba kobongola motema pe kozua batisimo. Soki moto abotami mbala mibale té akoki komona bokonzi ya Nzambe té (Yoane 3:3,5). Po ozua batisimo pe koyamba Molimo Mosantu esengeli kobongola motema. Wana nde tina ebongi té kobatisa bana mike. Pe ezali komonana polele ‘tč kosala bongo ezali kobunana ná oyo Biblia ezali koloba. Ezalela ya yambo ya manso ezalaka nde bobongoli motema oyo elobamá mingi na Yoane Mobatisi oyo azalaka motindami ya liboso yambo ‘tč batisimo ya Molimo Mosantu  kati ya Kristo éya (Marko 1:4,8). Yoane azalaki koloba ‘tč Kristo akobatisa na Molimo Mosantu pe na móto na oyo etali bato oyo bábongola n’ano mitema té (oyo bazalaka kolobama té matiti) (Luka 3:16,17). Nzambe nde azali kopesa Molimo Mosantu. Na nzela ya kosenga yango, elingi koloba ná kotiyelaka moto maboko nde Molimo Mosantu ezali kozala to kokota kati na ye. Na bongo, Molimo Mosantu ezali kopesamela bisika nyonso ya mosala. Kasi Molimo Mosantu ezali kosala yambo ‘tč moto azua batisimo ná kosalaka kati ya moto nyonso. Molimo nde epusaka baponami penepene ya Nzambe na nzela ya Kristo (Ba-Ebré 7:25). Mbuma ya liboso ya Molimo ezali kopesamela bato tango ya batisimo kolandana na oyo mokanda ya Ba-Romen 8:23 ezali koloba ‘tč Nzambe akokómisa biso bana na ye penza ekoya té bobele mokolo akolongola nzoto na biso na boumbu. Na bongo tobotami mbala mibale kasi tozali kokoba ná kokola mikolo nyonso kati ya Kristo Yezu  na makambo matali Molimo tii tango tokokoma na  kembo ya Nzambe.

 

Bopesi ya Molimo Mosantu tango ya batisimo ezali nde mai ya libulu ya lobiko oyo Nzambe álaka na nzela ya baprofete na ye (Ezaya 12:3). Mai oyo ya Molimo Mosantu ezalaka elaka ya Nzambe epai ya Yakobo ndenge  ekňmami na mokanda ya Ezaya 44:3. Nkolo Nzambe azali libulu ya mai ya bomoi (Jeremya 2:13; 17:13 lisusu Zakary 14:18). Oyo ezali nde ebale ya mai ya bomoi (Koyebisa Basekele 22:1). Kristo azalaki koloba likolo ya Molimo ya Nzambe (Yoane 7:39) ‘tč yango ekopesa mai ya bomoi (Yoane 4:10-14; 7:38 tala Ezaya 12:3; 55:1; 58:11; Ezekiel 47:1). Na makambo etali molimo, Israel asokolami na mai oyo ekňmami na Ezekiel 36:25 oyo ezali mai ya bomoi to Molimo Mosantu. Baponami bazali kozua mai oyo ya ofele (Koyebisa Basekele 22:17).

 

 

Shapitre 3.  Malongi Ezali Kolobela Boyanoli Ya Bato

 

3.1. Losambo pe Masanjoli

 

3.1.1. Nzambe Moto Asengeli Kosambelama pe Kosanjolama

 

3.1.1.1. Eloko ya Kosanjolama

 

Eloko ya liboso pe elembo monene ya moponami ezali nde kozala mokolo nyonso na ndelo té ya kondimela Nzambe bobele moko kaka pe na kondimela bozali ya Yezu Kristo na se ya bokonzi ya Nzambe. Tófukamela banzambe mosusu té bobele Yawe nde azali penza Nzambe ya zuwa (Kobima 34:14; Kozongela Mibeko 11:16) to soki tobandi kokumisa pe kosalela banzambe mosusu tokosila biso nyonso (Kozongela Mibeko 30:17,18). Nzambe apesi mobeko ya ye ya liboso ndenge oyo:

Ngai nazali Yawe, Nzambe na yo. Ezali ngai nde moto nabimisaki yo na ejipte, esika ozalaki na boumbu. Kokumisa banzambe mosusu té bobele ngai (Kobima 20:2,3)

 

Awa, maloba “bobele ngai” ezali na tina ya “mosusu té  azua esika ya bokonzi”  ya Nzambe, awa tozali kososola ‘tč ezali kolobela nde Nzambe Tata.

 

Tosengeli kolinga Nkolo Nzambe na biso pe tosalela ye na motema moko pe na mayele nyonso, elingi koloba;  na bomoi na biso nyonso na bongo nde tokozua mbula ndenge ekoki, banda na tango ya kokona tii na tango sima ya kobuka boye tokokoka kozua blé mingi pe akobotisa pe matiti ya malamu po na banyama na biso. Na maloba mosusu, elingi koloba ‘tč tokozala na biloko ebele (Kozongela Mibeko 11:13-15). Kasi awa tozali na Boyokani ya Sika esika wapi Nkolo apesa mibeko na ye na mitú na biso pe akokňma yango na mitema na biso. Ye akozala Nzambe na biso pe tokozala ekolo na ye na koyebaká mibeko na ye banda bana mike tii bamikóló (Ba-Ebré 8:10-13).

 

Tokofukamela Yawe Nzambe na biso (Kozongela Mibeko 26:10; 1Samuel 1:3; 15:25). Nzambe oyo nde bobele Nzambe kaka Moko ya Solo oyo azali pe Tata. Bosengá ya bomoi ya seko ezali nde koyeba ye pe muana na ye Yezu Kristo (Yoane 17:3). Tokumisa Yawe po azali Nzambe; tófukama mitú na se po alakisi bosantu na ye  (Banzembo 29:2; 96:9). Bato nyonso ya mokili bazali kofukamela ye pe bazali koyemba lokumu na ye (Banzembo 66:4). Oyo ezali esakoli pe ekokokisama. Bato nyonso oyo ákela bakoya kofukamela ye ná kolenga (Banzembo 96:9) liboso na ye ná kokumisáká kombo na ye na tina ‘tč ye moko kaka nde azali Nzambe ya solo (Banzembo 96:9,10), Nzambe oyo asali biso. Azali Nzambe na biso pe biso tozali bato oyo ye abokolaka (Banzembo 95:6,7). Azali Nzambe ya bosantu (Banzembo 99:5,9). Bososoli ya oyo tozali kokumbamela  ezali kolakisama kati ya bilembo mibale oyo elongo ná bososoli ya lolenge ya Nzambe kobanda na tina ya bilembo ya baponami. Bilembo mibale wana ezali:

1.Mokolo ya Kopema (Kobima 20:8,10,11; Kozongela Mibeko 5:12) Mokolo ya Kopema ezali elembo kati ya biso ná Nzambe oyo azali kokómisa biso eloko na ya ye bosantu (Kobima 31:12-14) pe

 

2. Feti ya Koleka: Feti ya koleka ezali elembo to kashé oyo ébandá na mokanda ya Kobima 13:9,16, Feti ya Koleka elongo ná Feti ya Mapa Ezanga Kisi [to lokwa] ezali elembo ya mobeko ya Nkolo (Kozongela Mibeko 6:8) pe na bosikoli ya Israel (Kozongela Mibeko  6:10) oyo na Boyokani ya Sika ezali kokómela bato nyonso kati ya Kristo  (Ba-Romen 9:6; 11:25,26)

 

Bilembo oyo ya mibeko: Mokolo ya Kopema ná Feti ya Koteka ezali na tina ya kokebisa bato na bofukameli banzambe mosusu (Kozongela Mibeko 11:16). Bilembo mibale oyo ezali kashé ya Nzambe na maboko pe na bilongi bia baponami ya Nkolo pe elongó ná Molimo Mosantu, ekosala ebandeli ya kashé ya bato 144.000 na mikolo ya suka oyo ekňmamá na mokanda ya Koyebisa Basekele 7:3. Yango ezali kotinda na Bopemi ya Mokolo ya Feti.

 

Bongo Yezu alobi: Fukamela Nkolo Nzambe na yo pe salela bobele ye  (to (kosalela) (Matié 4:10; Luka 4:8). Na maloba ya Biblia liloba kosalela  ezali na tina ya kokumbamela.

 

Kokumisa Nzambe na nzela ya mibeko ya bato ezali pamba (Matié 15:8,9). Kasi Tata alingi bato básambela ye kati ya motema pe na ndenge ya solo (Yoane 4:21-24). Bato ya Nzambe ya solo ezali nde biso; pamba té biso bato tňsambelaka Nzambe na ndenge ya solo, na nguya ya Molimo ya ye pe totiaka motema na Kristo Yezu, kasi na makambo ya  bomoto té (Ba-Filipien 3:3). Bambuta-mutu [to bampaka] wana tuku mibale na minei, elongo ná Kristo, bafukamaka bilongi na se, liboso ya  Nzambe oyo akela biloko nyonso pe na bolingo ya ye nden bakelami (Koyebisa Basekele 4:10). Na nzela ya mobeko ya Kristo ézala na mibeko (Kobima 20:3) to na emoniseli, tokokoba kokumisa bobele Nzambe (Koyebisa Basekele 22:9).

 

3.1.1.2. Eloko ya Kosambela

 

Bato basambelaka nde Nkolo Nzambe (Banzembo 39:12; 54:2) oyo azali koyoka bango. Eloko nyonso oyo bakosenga na losambo, soki batie motema ‘tč bokozua yango, bokozua yango kaka (Matié 21:22). Kristo ye moko azalaka ndakisa ya losambo epai ya Nzambe na ye pe Nzambe na biso oyo azali Tata (Luka 6:12). Ndakisa ya ndenge ya kosambela emonanaki na losambo ya Nkolo oyo ezali ndakisa ya lolenge esengeli losambo ezala oyo epesamá na Kristo (Luka 11:2-4).

 

Tina ya losambo ya baponami ná ya lotomo ezali nde kosambela pe kosalela maloba ya Nzambe. Likita ya Bambuta-mutu [bampaka] bapesami boyangeli ya losambo ya bato ya bosantu (Koyebisa Basekele 5:8).

 

3.1.1.3. Losambo ya Moko na Moko to ya Lisanga na Tina ya Bato Mosusu.

 

Losambo ya esika moko elongo ná boyokani ezali ndakisa uta bantoma (Misala 1:14).  Oyo ezalaki kosalama na Eklezya  mobimba (Misala 12:5).

 

Losambo ezali té bobele po na Eklezya, ezali po na baoyo bazali na molende kasi bayebi penza té ndenge basengeli kosala pe bazali komipesaka na Nzambe té po ye ákómisa bango [bato ya] bosembo. Pamba té Kristo asi’akokisa mibeko po baoyo nyonso batiaka mituna bobele epai ya Nzambe bákóma bato ya bosembo (Ba-Romen 10:1- 4).

 

Losambo ezali kosalisa. Bolamu ya Nzambe  tozuaka po na bato mingi bazali kopbondela ye, bato mingi pe bakobanda kopesa mersi po na biso (2Ba-Korintien 1:11). Esengeli losambo esalamela Nzambe ná kosengáká lisalisi na ye ndenge Molimo alakisaka bino (Ba-Efezien 6:18). Esengeli kotika losambo té (Ba-Kolosien 4:2-4) pe oyo ezali lisungi po na kopesa biso makasi ya kotelema ngui kati ya mateya ya solo na bosembo (Ba-Efezien 6:14).

 

Losambo ya molende ya moto ya bosembo ezali na nguya mingi penza. Soki losambo yango esalami na bondimi penza, yango ekobikisa moto ya maladi pe Nkolo akolimbisa ye soki asalaki masumu. Yango wana, kati na biso bóbimisa polele masumu oyo bosalaki pe bósambela Nzambe po na baninga na  bino po ‘tč babika (Jake 5:15,16).

 

3.2. Mokangano Kati ya Lobiko ná Mibeko

 

3.2.1. Nzambe azali Libanga na Biso

 

Nzambe azali libanga na biso, makasi na biso pe mobikisi na biso esika wapi tomibatelaka (Banzembo 18:3). Epai na ye nde totiyaka motema pe tozali kobanga eloko moto té (Ezaya 12:2). Boyebi ya  lobiko ezali mosala ya Kristo ná baprofete (Luka 1:77). Boyebi oyo ezali kokóma tii na Eklezya esika wapi basantu bazali bakapita Nzambe apesa basekele na ye (1Ba-Korintien 4:1) kobika euti na Bayuda (Yoane 4:22), kasi ekómá kati ya Kristo epai ya baoyo bazali kosambela Nzambe kati ya motema pe na ndenge ya solo (Yoane 4:23,24). Bato bakoki kobika bobele na mokili mobimba Nzambe atiá moto mosusu té oyo akoki kobikisa biso (Misala 4:12). Na bongo lobiko epesameli biso na nzela ya Sango Malamu epai ya bato nyonso. Yango ezali nguya ya Nzambe po na kobikisa bato nyonso oyo bandimeli Yezu Kristo liboso bayuda na sima bato ya bikolo mosusu. Pamba té, Sango Malamu  elakisaka ndenge Nzambe akómisa bato bosembo ezali bobele soki moto azali na bondimi tango nyonso, ndenge  ekňmamá na mikanda: Moto oyo akómi bosembo po na bondimi akobika (Ba-Romen 1:14-17). Nzambe asi’apona biso. Kanda ya ye ekokweela biso té, kasi Nkolo na biso Yezu Kristo akobikisa biso (1Ba-Teselonisien 5:9).

 

Bososoli ya Nzambe bouti na pasi oyo Nzambe asalelaka, ebongolaka mitema ya bato po bábika (2 Ba - Korintien 7:10). Sango Malamu oyo euti na Nzambe pe ezali kosalisa bino po bóbika, Nzambe atie bino elembo na ye, ezali Molimo Mosantu oyo alakaki (Ba-Efezian 1:13). Lobiko ezali kozuama na makomi mosantu to mikanda  ya Nzambe. Yango ekňmamá na nguya ya Nzambe pe ebongi po na koteya bato pe kosukisa ndenge nyonso ya lokuta po na kobongisa bato pe na kolakisa bango nzela ya bosembo (2Timoté 3:15,16). Atako azalaki Mwana ya Nzambe, ayaki koyeba eloko oyo babengaka kotosa. Pe lokola asi’akómá moto ya kokoka, akoki kobikisa libela baoyo nyonso batosaka ye (Ba-Ebré 5:8,9).

 

Yango wana pe Kristo amipesaki mbala moko, po álongola masumu ya bato. Ye akomonana mbala ya mibale, kasi ekozala po na kolongola masumu té. Akoya nde  po na kobikisa libela baoyo bazali kozela ye (Ba-Ebré 9:28). Lobiko ezali po na bato nyonso pe mbala moko kaka (Yuda 3). Na boye ezali na limonisi mosusu té sima ya oyo epesameli na Yezu  Kristo  uta Nzambe pe ye [Yezu Kristo] apesa pe yango na Yoane. Nyonso oyo esengeli po na lobiko ya bato ekňmamá na Biblia. Lobiko, nguya pe kembo ezali ya Nzambe pe ye moto alakisi yango na basali na ye na nzela ya Kristo pe ezali té na bosenga ya kobebisama [kolongolama to kobakisama] (Koyebisa Basekele 22:18,19).

 

Kashé ya suka pe ya sika ya basantu ezali nde na nzela ya Molimo Mosantu  oyo ezali kofanda likolo ya mibeko ya Nzambe ndenge elimbolami kati ya Biblia uta Boyokani ya Kala  kobanda boyebisi to bobomboli ya mibeko.

 

Kristo nde apesa mibeko na ngomba Sinai [ye] lokola Anjelu ya Boyokani to Bozali, Anjelu ya Yawe. Alobaki ‘té:

... tii tango likolo ná se ekolimwa, bakoki kolongola eloko moko té na Mibeko, ata mwa-letre moko, ata mwa-ndambo na yango liboso makambo nyonso esengeli kosalama. Yango wana, moto oyo aboyaka kotosa ata mobeko moke, pe alakisaka bato mosusu básakola bongo, akozala moto ya suka na bokonzi ya likolo. Kasi moto oyo atosaka mibeko pe ateyaka bato mosusu básala bongo, akozela moto ya liboso na bokonzi ya likolo (Matié 5:18,19).

Na boye, Kristo azali kokakola mibeko ata muke té. Azalaki kobetela mibeko pe azalaki kosenga bato kosala bobele ndenge  moko wana. Mibeko ya Moize ná batoli ya baprofete ezalaka kosala tii tango ya Yoane. Kasi kobanda eleko ya Yoane Mobatisi nde Sango Malamu ya Bokonzi ya Nzambe  ebandaki kosakolama pe moto nyonso azali kosala makasi (to komikotisa na makasi) (Luka 16:16).

Ata soki likolo ná se ekoki kolimwa, kasi bakoki kolongola eloko moko té na Mibeko, ézala ata mwa-letre moke (Luka 16:16,17).

 

Moize apesaká bino mibeko, kasi ata moto moko té na kati na  bino atosaká yango (Yoane 7:19). Bato nyonso oyo bayebi Mibeko ya Moize té, soki basali mosumu, bakobunga atako bayebi Mibeko té. Kasi Bayuda oyo bayebi mibeko ya Moize, soki basali masumu, Nzambe akosalela Mibeko po na kosambisa bango (Ba-Romen 2:12) pamba té kosala masumu ezali koboya Nzambe (1Yoane 3:4). Bokatisi nzoto ezali nde ya motema pe na bobateli ya mibeko ezali nde nzela ya bokatisi nzoto. Oyo azali kobatela mibeko akatami nzoto kati ya motema, kasi oyo ákatami nzoto kasi azali té kobatela mibeko ezali lokola moto andimi Nzambe té. Bazali bayuda bato oyo bazali kobatela mibeko kati ya mitema na bango na bongo bazali bayuda na kati [na bango]. Kasi, baoyo bazali kokosa ‘tč bazali bayuda pe bazali té, bakokweya na se ya etumbu ya Nzambe (Koyebisa Basekele 3:9) pe ekosalama ‘tč bókumbamela basantu. (Bokumbameli oyo ezali kolimbolama lokola kosanzola pe ezali kolobelama po na Kristo ná baponami).

 

Mibeko ya Moize eutaká na Nzambe; mitindo na yango nyonso ezali ya bosantu, ya bosembo pe ya malamu (Ba-Romen 7:12). Eloko ya malamu nde moto eyeelaka ngai liwa? Ata moke té! Eloko eyeela ngai liwa ezali nde masumu. Mibeko ezali malamu kasi masumu esalelaka eloko wana ya malamu pe ekómá koyeela ngai liwa, boye po na  mibeko, masumu eyei komonana eloko ya mabe koleka (Ba-Romen 7:13).

 

Toyebi ‘tč  Mibeko eutaka na Nzambe, kasi ngai nazali moto ya mokili nakómi moumbu ya masumu (Ba-Romen 7:14). Bato oyo babongola mitema na solo bazalaka na esengeo ya kolanda mibeko ya Yawe na  kati na bango (Banzembo 119:1ff.; Ba-Romen 7:22). Na tina ‘tč mibeko ya Moize ékambaka bato epai ya Kristo oyo azali kokokisa mibeko ya Moize (Ba-Romen 10:4). Kasi soki Molimo ya Nzambe azali kotambwisa bino bozali lisusu baumbu ya mibeko té (Ba-Galate 5:18) Ezali té koloba ‘tč ezali kosukisa mibeko, kasi azali nde kosala ‘tč mibeko ebombama na mitema pe na misala ya  malamu ézala nde ezaleli na biso (Ba-Ebré 8:10-13). Mibeko ya Nzambe ezali kolandana na bondimi, kasi na misala té (Ba-Romen 9:32) Botosi ya mibeko ezali ya motuya pe ya yambo na tina ya  bobateli ya Molimo Mosantu oyo azali kofanda kati ya bato oyo bazali kobatela mibeko ya Nzambe (1Yoane 3:24; Misala 5:32). Na boye ekoki kosalama té ‘tč mokristo oyo alingi Nzambe kasi ozali kobatela mibeko té. Na bongo ezali ya bosenga ya kobatela pe Mokolo ya Kopema oyo ezali mobeko ya minei.

 

3.2.2. Bobikisi pe Bolamu

 

Nzambe amónisa bolamu na ye na bato nyonso, po bokoka kobika. Yango ezali kolakisa biso ’tč tótika bizaleli ya mabe pe makanisi ya mokili oyo, po tómibatela, tózala bato ya malamu pe ya bosembo na miso na ye awa na se, pamba té esengo oyo ezangá suka ezali kozela biso, mokolo tokomona lokumu ya Kristo Yezu oyo azali ya Nzambe monene pe mobikisi na biso (Tite 2:11 tala mokanda ekňmamí na Marshall RVS eyebana na kombo ya Interlinear Greek – English New Testement). Kristo  azali bongo elilingi ya kembo ya Nzambe monene oyo azali mobikisi na biso (Tite 2:10). Na boye, bolamu ezali nde  kouta na mosala ya Yezu Kristo.

 

Eklezya ebatelamá na nguya ya Nzambe na nzela  ya bondimi po na lobiko oyo ezali pene ‘tč ebombolama na tango ya suka (1Piere 1:5). Yango wana bondimi ezali komema lobiko ya milimo. Profete asakolá likolo ya lobiko , kasi tango wana asakólá  ayeba té tango nini to moto nani nde Mesia oyo ye asakolá likolo ya pasi akomona pe kembo oyo ekouta na yango (1Piere 1:9,10).

 

Masumu ekotaká na mokili po na mabe ya moto se moko Adamu pe ekóbá banda Adamu tii [na tango ya] Moize. Liwa ekotá pe likolo ya masulu (Ba-Romen 5:12). Boye masumu ezalaká na mokili  liboso ‘tč mibeko éya (Ba-Romen 5:13). Na boye oyo ezali koya likolo ya mibeko esila kopesamela nde banda Adamu lokola masumu ezali lisusu té kotangama esika wapi mibeko ezali té. Bolamu ekomi ebele na tina ya bosikoli ya moto na masumu pe na mibeko. Esika masumu ezali ebele na se ya mibeko, bolamu pe ezali ebélé (Ba-Romen 5:15-21). Na nzela ya botosi ya moto moko, ebele ya bato bakobika to bazali sembo na nzela ya bolamu oyo ezali koumela na nzela ya bosembo na bomoi ya seko ná mopakolami Yezu (Ba-Romen 5:20,21).

 

Bato oyo bazali lisanga ná Kristo Yezu, etumbu moko té ekoki kokweela bango (Ba-Romen 8:1). Biso bato toboyaka kolanda nzela ya bomoto pe tolandaka nzela ya Molimo tokómi kokokisa makambo ya bosembo oyo mibeko ezali kotinda (Ba-Romen 8:4).

 

Baoyo balandaka nzela ya Molimo ya Nzambe, bakanisaka makambo oyo Molimo alingaka (Ba-Romen 8:5). Bato oyo balandaka bobele makanisi ya bomoto bazali banguna ya Nzambe. Batosaka mibeko na ye té, kutu bakoki kotosa yango té (Ba-Romen 8:7). Na boye bato oyo balandaka makanisi ya bomoto pe babongoama n’ano té bazali koyebana na nzela ya kotelemela mibeko ya Nzambe.

 

Molimo na ye oyo esekwisa Kristo azalaká na mitema na biso, akozongisa pe bomoi na nzoto na bino (Ba-Romen 8:11). Baoyo nyonso Molimo ya Nzambe atambwisaka, bazali bana na Nzambe (Ba-Romen 8:14) na oyo ezali nde na nzela ya bolamu ya Nzambe. Mibeko eyaka na maboko ya Moize, kasi Yezu Kristo ayeeli biso bolamu pe makambo ya solo ya Nzambe  (Yoane 1:17). Na boye tozali kobenga Nzambe Abba to Tata ya solo ndenge mitema na biso ezali kondima ‘tč tozali bana ya Nzambe (Ba-Romen 8:15) ndenge epesameli na yaya na biso Yezu Kristo.

 

Toyakí koyeba ‘tč moto moko té akómaka bosembo po atosaka Mibeko, kasi bobele po andimaka Yezu Kristo (Ba-Galate 2:16). Bomoi oyo bazali na yango sik’oyo, bazuaki yango po bandimeli Mwana ya Nzambe (Ba-Galate 2:20). Na makambo oyo etali mibeko nasi nakufá. Ezali mibeko moto ekatá ‘tč nasengeli kokufa; pe nandimi kokufa po názala na bomoi na  miso ya Nzambe (Ba – Galate 2:19). Kasi naboyi bolamu ya Nzambe té pamba té soki bato bakoki kokóma bosembo po batosa mibeko, wana elakisi ‘tč liwa ya Kristo ezali na tina té (Ba-Galate 2:21). Tozali kobatela mibeko na tina ya Molimo Mosantu oyo ezali kokamba biso pe mibeko ezali kouta na lolenge ya Nzambe oyo tosila kozua pe tozali kati na yango (2Piere 1:4) ndenge moko ye Kristo azali.

 

Tobiki po na bolamu ya Nkolo Yezu ndengemoko ná bango (Misala 15:11). Masumu ezali  lisusu té na nguya likolo na baponami na tina ‘tč bazali lisusu té na se ya mibeko kasi na se ya bolamu pe boumbu ya Nzambe (Ba-Romen 6:14,15). Na boye tozali lisusu té kosala masumu na kobukáká mibeko na tina ‘tč tokomi baumbu ya Nzambe pe ya bosolo, kasi baumbu ya masumu té tokomi  kotosa na kati ya motema na oyo nyonso eteyama biso na oyo tozalaka komipesa (Ba-Romen 6:17,18) Pamba té tozaláká lokola bakufá likolo ya masumu na biso, sik’oyo Nzambe apesa biso bomoi, nzela moko na Kristo. Ya solo tobiki po na bolamu ya Nzambe  (Ba-Efezien 2:5). Ye moto asekwisa biso, pe afandisi biso na esika ya lokumu na likolo, lisanga na Yezu Kristo na tina ‘tč Nzambe ákoka komonisa na tango ekoya bolakisi ya bolamu na ye pe tóndimela kobika wana euti na biso té, kasi likabo na ye (Ba-Efesien 2:6,7). Euti na misala na biso té, boye moto moko té akoki kobeta tolo (Ba-Efezien2:9). Bongo tozali kobatela mibeko kolekela Molimo ya Nzambe na nzela ya bolamu.

 

3.2.3. Lisengeli na se ya Mibeko

 

Ezali na lisengeli oyo ezali kokoba ya kobatela mibeko oyo ekoki té koleka to kobebisama ndenge touti komona yango (Matié 5:18; Luka 16:17). Na tango ya Kristo, bayuda babátelaká yango malamu té (Yoane 7:19) na kobebisaka yango na nzela ya bokoko (Matié 15:2,3,6) Marko 7:3,5,8,9,13) na mikumba to boumbu uta balakisi yango, na bayuda ya mokolo wana bazalaki komeka Nzambe (Misala 15:10).

 

Kolandana na oyo tosilá koloba moa likolo, ezali na lisengisi ya kokoba kobatela mibeko ya Nzambe. Ezali koumela pe ekoki koleka té tii na suka ya mokili oyo, ezali kotala bozali ya bato.

 

3.2.3.1. Pona Nini Bakristo Bábatela Mibeko?

 

Bakristo babikisami na nzela ya bolamu, kasi ya mibeko té. Kasi po na nini ezali kosengamela bango bayeba pe babatela mibeko ? Ezali po ‘tč:

Mibeko ya Nzambe euti to ekangami na bozali ya boboto ya lolenge ya Nzambe.

Mibeko ya Nzambe ezali kouta na lolenge ya Nzambe na bongo ezali kofanda libela na libela na tina ‘tč Nzambe ye moko abongoanaka té, azali malamu tango nyonso ye oyo azali liziba ya bolamu. Na mokanda ya Marko 10:18 Kristo alobi na ye: Po na nini obengi ngai moto malamu ? Moto malamu azali té, kaka Nzambe ye moko nde azali malamu. Soki olingi kokota na mboka ya bomoi tosaka mibeko (Matié 19:17). Na boboto ya Nzambe nde azali kobenga moto nyonso abongola motema (Ba-Romen 2:4). Lolenge ya Nzambe ezali ya boboto oyo ebongwanaka té. Mampinga ya Lola ezali pe na lolenge wana. Na boye bazali bobele ndenge moko na lolenge ya bonzambe pe na boboto.

 

Na ndenge oyo nde Yezu Kristo azali se ndenge moko; lelo, lobi pe seko (aioonas) (Ba - Ebré 13:8). Baponami na Nzambe basanganaka na bomoi ya Nzambe (2 Piere 1:4) bakómí pe banganga-nzambe na ndenge ya Melkizedeki oyo ekoki té koyambelama (aparabaton) to ekoki kobongwama té sima ya mikolo (Ba-Ebré 7:24). Kristo akoki kobikisa libela baoyo balingi kopusana penepene na Nzambe na lisalisi na ye (tala Ba-Ebré 7:25 Marshall’s Greek-English Interlinear). Kasi azali té moto ya kosambela té to kozala Nzambe oyo azali kopesa mibeko ya mokano na ye.

 

Mibeko ya Nzambe esengeli elandama na nzela ya bondimi, kasi na misala té (Ba-Romen 9:32). Tozali na boyokani ya sika esika wapi Nkolo azali kotiya mibeko na ye na mitú na biso pe kokňma yango kati ya mitema. Azali Nzambe na biso pe tozali basali na ye, kokumbamelaka to kosanjolaka ye na kobatelaka mibeko na ye kati ya bizaleli na biso (Ba-Ebré 8:10-13). Na bongo bilembo ya libanda ezali na tina té. Ezali nde bobateli ya mibeko ya Nzambe kati ya mitema nde ezali kokata biso nzoto (1Ba-Korintien 7:19) lokola bakristo pe moko kati ya Israel na kati ya molimo. Ezali baoyo bazali kopesa kanda liboso na elima ná kobateláká mibeko ya Nzambe. Botosi mibeko ya Nzambe ezali kolakisa to kotalisa bango na tango ya minyoko (Koyebisa Basekele 12:17). Yango wana bato ya bosantu oyo batosaka mibeko ya Nzambe pe bandimelaka Yezu, basengeli kokanga mitema (Koyebisa Basekele 14:12).

 

3.2.3.2. Bakristo Bazali Ndako ya Nzambe

 

Basantu bazali ndanko ya Nzambe to efandeli [oyo ebengami na monoko ya grek] naos ya Nzambe pe Molimo ya Nzambe  ezali kofanda kati na bango. Soki moto abebisi ndanko ya Nzambe; Nzambe pe akobebisa ye pamba té ndako ya Nzambe ezali bosantu. Pe bino bozali lokola ndako ya Nzambe (1Ba-Korintien 3:16,17). Na tina oyo nde ezali na bosenga likolo ya bakristo kobatela nzonto ya bango na ndenge malamu lokola elingi kozala Molimo ya Nzambe.  Na tina ‘tč Nzambe alobi ‘tč akobanda kofanda na kati na biso pe kotambola elongo na biso nzela moko. Akozala Nzambe na biso pe biso tokozala bato na  ye. Tosengeli kosimba eloko ya mbindo té. Nzambe  akozala Tata na biso pe biso tokozala bana na ye (2Ba-Korintien 6:16-18 awa tolingi kopesa makomi kouta Boyokani ya Kala : Levitike 26:12; Ezekiel 37:27; Ezaya 52:11; 2Samuel 7:14).

 

Na tina oyo nde esengeli bakristo basangana té na baoyo bandimaka Nzambe té (2Ba-Korintien 6:14). Basengeli kolongola makambo nyonso oyo ememaka mbindo na nzoto to na motema , bátosaka Nzambe pe  bálukaka kozala bato ya bosantu (2Ba-Korintien 7:1). Na boye bapónámí banda ebandeli pe babikisámá na nzela ya kosikolama na Molimo pe na bondimi kati ya bosolo (2Ba-Tesalonisien 2:14). Na boye solo ezali kopesamela likolo ya bokolongonu ya milimo pe lokola elembo ya moponami. Ekoki komonana na nzela oyo ya bokoli ya mibeko minene ya Biblia ezali na tina epai na bango. Bomeki ya ndako ya Nzambe bosalami na kolandaka mibeko oyo (Koyebisa Basekele 11:1).

 

3.2.4. Mibeko Zomi

 

Eklezya  ezali komipesa na bobateli ya mibeko zomi ndenge emonani na mokanda ya Kobima 20:2-17 pe na mokanda ya  Kozongela Mib. 5:6-21.

 

Mobeko ya liboso elobi:

Ngai nazali Yawe, Nzambe na yo. Ezali ngai moto nabimisaki yo na Ejipte, esika ozalaki na boumbu. Kokumisa banzambe mosusu té bobele ngai.

Nzambe Tata nde bobele Nzambe ya Solo (Yoane 17:3) pe ezali na Elohim mosusu té liboso na ye to oyo akokani na ye. Epesameli moto nzela té ya kokumisa to kosambela eloko mosusu atako Yezu Kristo .

Mobeko ya Mibale elobi:

Kosala ekeko moko té po na kokumisa yango, ezala ata eloko nini oyo ekokani ná bikelamu oyo ezali na likolo, awa na se, to na mai oyo ezali na se ya mabele. Kofukamela banzambe ya ndenge wana té pe kokumisa yango té, pamba té ngai Yawe, Nzambe na yo nazali Nzambe moko ya zuwa. Bato oyo  bayinaka ngai napesaka bango etumbu ná bana na bango, bakoko na bango, pe ná bana ya bakoko na bango. Kasi bato oyo balingaka ngai pe batosaka mibeko na ngai, nasalaka bango bolamu ná bana na bangop nyonso oyo bayaka sima.

Na boye, epesameli moto nzela té ya komisalela bikeko oyo ekokani na eloko songolo po na kobanda kosanjola yango to ezala elilingi. Na boye epekisami kotiya kurusu kati ya Eklezya lokola elembo.

Mibeko yango moko esali eteni ya bolakisi ya makambo matali bonzámbe ndenge nyonso ezali kokotana moko ná mosusu.

 

Mobeko ya misato elobi:

Kotanga kombo na ngai Yawe Nzambe na yo na makambo ya pamba té po ngai Yawe napesaka etumbu na moto nyonso oyo azali kotanga kombo na ngai na makambo ya pamba.

Kombo ya Nkolo Nzambe ezali kopesa nguya, na tina wana nde mobeko oyo ezali kotalela yango lokola kosántola kasi ezali pe kolobela kosalela mabe bokonzi ya Eklezya pe na baoyo nyonso bazali koloba to komiloba bazali kosala na se ya boyangeli ya Nzambe na nzela ya Yezu Kristo.

 

Mobeko ya minei elobi:

Kanisa ngai na Mokolo ya Kopema, kómisa yango mokolo ya bosantu. Sala misala na yo nyonso na kati ya mikolo motoba; kasi mokolo ya sambo ezali Mokolo ya Kopema ya ngai Yawe, Nzambe na yo. Mokolo yango okosala mosala moko té, ézala yo moko, ézala bana na yo ya mibali to ya basi, ézala baumbu na yo, ézala banyama na yo, ézala bapaya oyo bayei kofanda epai na yo. Pamba té na kati ya mikolo motoba nasalaki likolo ná se,ebale pe biloko nyonso oyo ezali na kati, bongo na mokolo ya sambo napemaki. Yango wana ngai Yawe babenisá Mokolo ya Kopema, pe nakómisa yango mokolo ya bosantu.

Mokolo ya sambo oyo ezali mokolo ya kopema ezali bongo lisengeli ya bandimi: Mokristo moko té akoki kosalela Nzambe ná kozanga kokumisa to kotosa mokolo ya kopema oyo eyebani na manáka ya mikolo ya lelo lokola mokolo ya póso. Kosala mokolo mosusu ‘tč ezala mokolo ya losambo libanda ya mokolo ya póso ezali té bobele bobuki ya mobeko oyo, kasi ekómi yango moko elembo ya bokumisi bikeko pe ezali libanda ya mokano ya Nzambe. Ezali nde lolenge ya botomboki na bongo ekokani ná kindoki (1Samuel 15:23). Ekangami ná mobeko ya mibale oyo ezali kokende  bomoko ná mobeko ya Moize nde ekokani ná kokumisa bikeko. Bosali ya manáka oyo ezali kosala ‘té póso ézala kozongela na ndenge na bango ezali kaka ndenge moko oyo touti kolobela O likolo.

 

Mibeko minei ya liboso ezali nde kotalisa mokangano ya moto ná Nzambe. Pe ezali komonana na se ya mobeko ya liboso pe oyo eleki nyonso oyo elobi: Linga Nkolo Nzambe na yo na motema moko, na bomoi na yo mobimba na mayele nyonso (pe na makasi nyonso Marko 12:30). Wana ezali mobeko ya liboso pe eleki monene (Matié 22:37,38).

 

Bomikokanisi ná Nzambe ezali kofanda likolo na oyo pekoyanba to kondima ná lobókó nyonso na mibeko oyo pe kokima eloko nyonso oyo ezali kobunana na yango.

 

Mobeko ya mibale oyo ekokani na yango:

Linga moninga na yo ndenge omilingaka yo moko (Matié 22:39). Mobeko mosusu  eleki oyo mibale ezali té (Marko 12:31)

Mobeko ya mibale oyo eleki nyonso kati ya mokangano na se ya mibeko motoba likolo ya zomi oyo epesamela Moize oyo ezali kotala mingi-mingi maye matali bato.

 

Mobeko ya mitáno elobi:

Tosa Tata ná mama na yo, po ózala na bomoi molai na mboka oyo ngai Yawe Nzambe na yo napesi yo.

Mokangano ya libota ezali nde biliki ya motuya po na botongi ya ekólo nyonso pe kolakisa bizaleli bia bonzambe ya bato songolo

 

Mobeko ya motoba elobi:

Koboma moto té

Bakristo bazali kosambisama na mobeko la likolo koleka oyo ya kosilikeláká té bandeko na bango té. Kobomba kanda na motema ezali nde koboma moninga. Moto Nyonso oyo ayokeli ndeko na ye kanda, básambisa ye na bazuzi. Oyo alobi na ndeko na ye: “zoba!” básambisa ye na likita  monene ya banganga–nzambe, pe oyo alobi na ndeko na ye “yo ozali  na liboma !” Ebongi batinda ye na lifelo (Matié 5:22).

 

Mobeko ya sambo elobi:

Kotambola te na mwasi to na mobali ya bato.

Bakristo  bazali kosambisama na mobeko ya likolo koleka; oyo ya kolula moto mosusu oyo azali mwasi to mobali na ye té (Matié 5:28)

 

Mobeko ya moambe elobi:

Koyiba té

Koiba ezali nde kotombokela moninga na yo pe ezali kobuka mokangano ya moto ná Nzambe.

 

Mobeko ya libwá elobi:

Kokosela moninga makambo té

Na monoko ya ba-ebré, maloba bosembo ná bosolo ezali mingi-mingi komonana lokola likambo moko. Na bongo mokristo akoki té kozala sembo soki azali te na bosolo. Bobebisi to bobongoli ya bosolo ná kokoselaká bato makambo ezali kobebisa to kokanga lobiko ya mokristo.

 

Mobeko ya zomi elobi:

Kolula eloko ya moninga té, ézala ndako na ye, mwasi na ye, mosali na ye ya mobali to ya mwasi, ézala ngombe to punda na ye, ézala ata nini.

Kolula ezali mayoki oyo ezali kotiya biloko to mokangano ya bosangisi ya nzoto likolo ya mokangano ya moto ná Nzambe. Ezali na ndenge wana nde ezali komonana lokola kokumbamela bikeko. Ezali kotiya eloko mosusu kozala ntéi ya posa to bosenga na boye ezali kobunana na mibeko. Na ndege oyo ndemibeko ezali kozingana na tina  ‘tč kolula ekómi eloko ya ebandeli oyo etindaka bobuki ya eloko to mobeko moko ezali nde bobuki ya nyonso. Na bongo, ezali té na bokaboli ya masumu. Masumu ezali nde bobuki ya mibeko. Kristo apesa limbola malamu ya mibeko na mokanda ya Matié 5:21-41 oyo azali kolobela ezali nde mikanda ya Kobima 20:13; Kozongela Mibeko 5:17; 16:18 ná Mokanda ya Luka 12:57-59).

 

Mibeko oyo esengeli baboti bateya yango na bana na bango tango nyonso. Ézala na kati ya ndako to na nzela, ézala na butu to na moi. Esengeli ékňmama na baporte ya bandako, na bisika bokotelaka na ba-vile na bino (Kozongela Mibeko 11:18-20).

 

3.2.5. Mibeko Mosusu oyo Ezali Kotala Bizaleli ya Bato

 

3.2.5.1. Mibeko Etali Bilei

 

Mibeko mitali bilei ezali komonana na mokanda ya Levitike 11:47 pe na Kozongela Mibeko 14:4-21. Ezali kokangama na oyo etali bozali malamu ya nzoto ya moto na ndenge esengeli po na bokolongonu ya yango pe ezali likolo ya bosali malamu ya [nzoto] yango. Esengeli mobeko oyo esantolama pe nzoto ékomisama lokola ebombelo ya Molimo Mosantu. Ezali pe na mokano ya bato ya mayele [siese] oyo etali bilei. Kolia makilá epekisami kati ya mokanda ya Kozongela Mibeko 12:16 pe ndenge moko ná mafuta [ya nyama] epekisami na mokanda ya Levitike 3:17. Nyama oyo ekufi yango moko to babomi na banyama ya zamba ekoki koliama té (Ezekiel 44:31). Bopekisami ya kolia bambuma ndenge ekňmami na mokanda ya Levitike 19:23-26. Mibeko oyo ezali na ntina ya molimo.

 

3.2.5.2. Mokolo ya Kopema

 

Mokolo ya póso ezali mokolo ya kopema esengeli étosama (Kobima 20:8-11; Kozongela Mibeko 5:12-15) lokola botosi ya mibeko ya Nkolo pe moko kati ya mibeko zomi. Oyo ezali biloko oyo esengneli kotosama mikolo nyonso pe na bato nyonso. Mokolo ya kopema esantolamá. Moto oyo akotosa yango té bakoboma ye pe bakolongola ye na molongo ya bato ya Israel (Kobima 31:14,15). Bakristo nyonso bazali bana ya Israel na ndenge ya molimo na bato nyonso ya bikolo mosusu bakomi ya ekolo ya Israel. Na boye, Mokolo ya Kopema ezali elembo kati ya Nzambe ná bato na ye na tango nyonso. Etumbu ya kozanga kotosa yango ezali nde liwa oyo ezali kokokana ná kosantola Molimo Mosantu pe ezali kotindama na bosekwi bwa mibale ya bato (tala Koyebisa Basekele 20:5). Mokolo ya Kopema ezali mokolo ya bosantu pe esengeli ekomisama mokolo monene pe ya esengo. Ezali té Mokolo ya bosepeli ya mabe, kasi mokolo ya bosantu (Ezaya 58:13,14). Mosala moko té to mokumba ekoki komemama té mokolo yango (Jeremya 17:21,22).

 

Nkolo na biso [Yezu] abateláká Mokolo ya Kopema na tango azaláká na bomoi (Marko 6:2). Bantoma babatelaká Mokolo ya Kopema (ná bafeti) pe biso tosengeli kobatela yango. Nkolo akozongisa Mokolo ya Kopema, Sanza ya Sika pe Bafeti, na bokasi ya mibeko na se ya bokonzi ya Mesia ná etumbu ekopesamela bikolo oyo ezali kotosa té (Ezaya 66:22,23; Zakaria 14:16-19).

 

3.2.5.3. Sanza ya Sika

 

Esengeli Sanza ya Sika ebatelama na se ya mibeko (Kotanga 10:10; 28:11-15; 1Basango Eleká 23:31; 2 Basango Eleká 2:4; 8:13; 31:3) na tango yango esengeli kotika mombongo ndenge moko ezaláká Mokolo ya Kopema (Amos 8:5).Israel abatelaki Sanza ya Sika (Ezaya1:13,14; Ezra 3:5; Nehemya 10:33; Banzembo 81:3; Ozé 2:11) ndenge moko ezaláká kosala Eklezya  banda basekulo ebela esila koleka. Eklezya ezalaká kobatela Sanza ya Sika elongo ná Mokolo ya Kopema na Mokolo ya Feti (Ba-Kolosien 2:16). Sanza ya sika ekozongisama ntango ya Mesia ndenge moko na mokolo ya kopema (Ezaya 66:23, Ezekiel 45:17; 46:1,3,6).

 

3.2.5.4. Bafeti ya Mbúla [to ya Mobú]

 

Bafeti ya mobú  ezali komonana na mokanda ya Levitike 23:1-44 ná Kozongela Mibeko 16:1-16. Bafeti oyo ya mbula ezali kotalisa mokano ya bobikisi ya Nkolo. Bafeti yango ezali:

*Feti ya Koleka ná ya Mapa ezangá Kisi

*Feti ya Pentekoste

*Feti ya Kobetela Yawe Bakelelo             

*Mokolo Monene ya Bolimbisi ya Masumu.                                                                    

*Feti ya Bandako ya Kopo (na Kobomba Mbuma).

*Mokolo Monene ya Suka        

Ezali kopesama pe ezali na bosengá ya kozala lokola bilembo kati ya Nzambe ná bato na ye. Mokolo ya Feti ezali komonana lokola Mokolo ya Kopema

3.2.5.5. Libala

 

Libala ezali eloko esantisámá. Ezali elembo ya bosangani kati ya Kristo ná Eklezya  na se ya Nzambe (Koyebisa Basekele 19:7,9). Lisapo oyo ezali kolobelama na mokanda ya Matié 22:2-14. Ezali kokoba ya bozali elongo na Kristo (Matié 25:10) oyo efandá na bomibongisi kati ya molimo. Banda tango ya bobongisi ya suka, libala ekozala lisusu té. Libala esalamaki po na bato kasi epesameli té ba-anjelu (Matié 23:30). Na boye, tango bato bakufá bakosekwa, bakobanda kobala té (Marko 12:25). Bato ya mokili oyo babalaná, kasi baoyo Nzambe akoyamba na mokili ya sika akosekwisa bango bakobanda kobalana té pamba té bakokani ná ba-anjelu, bazali bana ya Nzambe po basekwi (Luka 20:34-36).

 

Na boye, libala ezali eloko esalamá po na bato pe ekotika kosalama sima ya bato oyo bakelamá bakosila na mokili. Kobanda kokelama ya Adamu, libala ebanda na tina ‘tč mobali atika Tata na ye ná mama na ye, pe asanganaka ná mwasi na ye pe bango mibale bákóma moto moko (Ebandeli 2:24).

 

Mwasi azali mwasi na nzela boyokani pe Nkolo ayinaka mobali áboya mwasi na ye, yango ezali lokola abomi ye (Malaki 2:16). Koboya mwasi endimámáká na Moize, kasi, bakristo basengeli koboya bobele soki azali kosala kindumba (Matié 5:31,32). Moto moko té ákabola oyo Nzambe asangisi (Matié 19:3-12). Soki ndeko moko azali na mwasi oyo azali mondimi té pe mwasi wana alingi áfanda na ye, mobali átika ye té (1Ba-Korintien 7:10-16).

 

3.2.6. Boyangeli ya Misolo

 

3.2.6.1. Liboso ya Nzambe

 

Boyangeli ya misolo liboso ya Nzambe ezali komonana na mokanda  ya Kozongela Mibeko 12:5-19. Ezali mosala to boyangeli ya mokristo nyonso asunga misala ya Eklezya. Mobeko euti na makambo matali moko na zomi ndenge epesamaka na Nzambe na nzela ya banganga–nzambe ná balevi oyo bazali kosalela Israel (Kozongela Mibeko 12:9-14) pe ekenda liboso ya ndako ya Nzambe. Ntako ya ndako ya Nzambe  ezaláká kozuama mokolo ya feti. Balevi bazaláká kozua yango ndenge ekňmamá na mokanda ya Nehemya 10:32. Mosala ezali kokóba na ndenge ya kotiya bokonzi ya Mesia ya mibú nkóto moko (Malaki 3:1-6). Na mokanda ya Malaki 3:7, Nzambe azali kosenga ‘tč ekolo ézonga epai na ye, ye pe akozongela bango. Bozongi yango ezali kolobela na makambo etali mosala ya Nzambe pe kopesaka misolo na mosala na ye na nzela ya moko na zomi (Malaki 3:7). Kozanga kopesa moko na zomi ezali lokola koibela Nzambe (Malaki 3:8-10).

 

Bopesi ya moko na zomi ezalaka kosalama na bato nyonso po na kozala solo solo ‘tč mosala ya Nzambe ékoba pe mbuma ya mabelé [to ta  mosala ya bilanga] ekopesamela bango epai ya Nzambe soki batosi (Malaki 3:10-12).

 

Boyangeli ya Eklezya ya Nzambe ezali kopesamela bantoma ata ko ndenge bazali kosala té mikolo nyonso to bazali kotika na tina ya lotomo (2 Ba-Korintien 12:13-18). Kasi Kristo azalaki kokabola bakambi mibale mibale ná esengelaki Eklezya ésunga bango kati ya misala ya bango (Luka 10:1-12). Baoyo bazali kosala kati ya ndako ya Nzambe ná koteyaka Sango Malamu esengeli bazua bilei na ndako ya Nzambe (1Ba-Korintien 9:13,14). Ezali boyangeli ya Eklezya kosunga bato oyo mosala na bango ezali bobele koteyáká pe kolakisáká Sango Malamu (1Timoté 5:17,18; tala pe Kozongela Mibeko 24:14,15).

 

Moko na zomi [nyonso] endimamaka na Nzambe kaka bobele oyo elobami ‘tč euti na nzela ya mabe to epesamela ba-nzambe ya bikeko (1 Ba - Korintien 10:27). Moko na zomi epesamaka nde na Eklezya na tina ‘tč ékoka kosunga ebele ya bato oyo bazali na bosenga (1Timoté 5:9,10,16). Moko na zomi esengeli ezuama to epesama na lisanga ya lingomba pe moko na zomi ya moko na zomi wana  esengeli etindama na lisanga monene ya Eklezya ndenge ekňmamá na mokanda ya Kotanga 18:26 ná mokanda ya Nehemya 10:37-39. Mobeko likolo ya mbuma ya liboso [ntomi] esengeli kopesama na lombangu (Kobima 22:29) Ntomi ya mbuma ya liboso esengeli komemŕma mbala moko liboso ya Nzambe, na ebandeli ya feti pe mingi-mingi na pokwa ya liboso ya bobuki to ya Tabernacle (Kobima 23:19). Mwana ya liboso pe azali likabo ya bosantu epai ya Nkolo (Kotanga 18:15,18).

 

3.2.6.2. Liboso ya bato Mosusu

 

Soki moto asalisaka bandeko na ye té, pe mingi penza baoyo bafandi na ye ndeko moko, abebisi bondimi po azali mabe koleka moto oyo andimelaka Nzambe té (1Timoté 5:8).

 

 Mokristo moko té akoki konyokola to koboya kopesa lifuti ya moto mosusu (Kozongela Mibeko 24:15). Basengeli kofuta mbongo nyonso oyo basengeli pe na Mbula ya Kopema ya mobú, kolimbisa banyongo oyo bato mosusu kati ya bondimi bazali na yango (Kozongela Mibeko 15:1-3; Nehemya 10:31).

 

Mabonza oyo etali bafeti ezali kolobelama ndenge ya kopesa yango na kati ya ebele ya makomi. Mabonza oyo esengeli kopesama epai ya Nzambe ekoki té koliama na bavile oyo ekozuama, kasi ekoliama bobele liboso ya Yawe na esika oyo ye moko Nzambe akopona (Kozongela Mibeko 12:17-19).

 

Na mobú ya misato ya oyo etali mbula  ya Kopema, mabonza ekopesama po na bolamu ya babola (Kozongela Mibeko 14:28; 26:12). Mabonza ya mibú misato ezali na mibú ya manáka ya: 1994–95/ 2001–02/ 2008–09 / 2015–16 / 2022–23 / 2030–31. Mbula ebulisámá ya 2030 – 2031 ezali mbula ya liboso ya  mabonza ya moko na zomi mbula misato to mbula ya esengo to ya mibú nkóto ya sika.  Oyo ezali kokangama to kolandana ná makamb  ya esengo oyo ezalaka ná [mibú] 27-28 na 77-78 mibú oyo ekňmami na mokanda ya Ezekiel 1:1. Lisengisi ya mabonza ya misáto ekoki kopusana to kosalama kolandana ná mabongisi ya Eklezya na esika  to na mboka oyo ezali esika wapi lolenge ya kobika ya bato ézala malamu.

 

Mbula ya Sambo ezali mbula ya kopemisa mabelé, ya bilanga ya vinu ná ya olive  na tina ‘tč babóla oyo bazali na mboka na bino bazua biloko ya lkolia pe banyama ya zamba ekolia oyo ekotikala (Kobima 23:10,11). Mbula ya Sambo ezali na mibú mosanto ya manáka 1998–1999 / 2005-2006 / 2012-2013 / 2019-2020 / 2026-2027 na mbula ya esengeo oyo ezali 2027-2028.

 

Kokabela moto akelelá ezali kodefisa Yawe; pamba té ye azongisaka bolamu na ndenge moto nyonso asalaka (Batoli 19:17) pe azangaka eloko moko té (Batoli 28:27) lisusu akozala na bombengo na likolo (Marko 10:21). Nzambe azali kopesa yo na tina ‘tč yo pe opesa po  na mosala nyonso malamu kaka té po na kopesa po na  bosenga ya basantu, kasi po na bofuluki ya Nzambe (2Ba-Korintien 9:6-12).

 

3.2.7. Bozali – Malamu pe Boponi

 

3.2.7.1. Bozali – Malamu

 

Basantu bazali banganga-nzambe. Ezali malamu té mokristo áboma moto mosusu (Kobima 20:13; Matié 5:38-48; Luka 6:27-36). Soki basali ya Kristo bazalaki ya mokili oyo, mbele balingaki kobunda po bákweya na maboko ya bakonzi ya mokili oyo té (Yoane 18:36). Atako ndenge bazali kobika na mokili kasi bakoki té kokende na bitumba ya mokili té [to ya bomoto] (2Ba-Korintien 10:3). Bibundeli oyo esalelaka baponami ezali kaka ya bomoto té, kasi ezali ya nguya ya Nzambe na yango nde tosilisaka makasi ya banguna (2Ba-Korintien 10:4). Na boye ezali bosenga ya bakristo kosalisa bakonzi ya mboka na bango pe kosala na oyo etali losambo na botosi ya solo po na bozali malamu ya mboka na bango na tina ‘tč Nzambe akoka kobatela  bango na nzela ya nguya na ye.

 

3.2.7.2. Boponi

 

Bakristo basengeli kobatela mibeko ya mboka na bango bobele soki ebunani té na mibeko ya Nzambe oyo ekňmamá na Biblia. Esika wapi bosenga ya kopona bozali kosengama na mibeko ya mboka, bakristo bakoki kosalela botembé na bango na  boponi ntango nini ezali té kobunana na makambo ya Biblia. Boponi ya bakambi na nzela ya vote euti na mokanda ya Kozongela Mibeko 1:9-14 pe na masakoli ya Ozé 1:1, 1etali tango ya suka to mibú nkóto. Bomikotisi O kati ya makambo ya bokambi ya mboka ezali komonana lokola bopalanganisi ya bozali malamu ya bato.

 

Shapitre  4. Malongi Matali Mesia

 

4.1. Bozali ya Kristo Yambo Ábotama

 

Yambo ‘tč ábotama na mokili oyo, Kristo azalaká na lolenge ya ekelamu ya molimo. Azalaka banda ebandeli ya bokeli (Yoane 1:1), azali Mwana ya liboso na kati ya biloko nyonso oyo Nzambe asalá (Ba-Kolosien 1:15) pe pona wana ebandeli ya bokeli ya Nzambe ya biloko nyonso (Koyebisa Basekele 3:14). Azali ekelamu oyo ekňmamá na Boyokani ya Kala, anjelu ya bozali ya boyokani. !azali anjelu oyo alongolaki bana ya Israel na boumbu ya na mboka Ejipte na kokatisa ebale motane. Azalaka anjelu oyo azalaki na mapata pe anjelu oyo alobaká na Moize na ngomba Sinai (Misala 7:35-38). Azalaka pe El Betel to El, Nzambe to nganga-nzambe  ya ndako ya Yawe (Ebandeli 28:17,21-23; 31:11-13; Ba - Ebré 3:1). Kristo azalaka anjelu ya HaElohim (Ebandeli 31:11-13). Atiyama Elohim na oyo ye moko azali Elohim (Banzembo 45:6,7), oyo azaláká Nzambe Tata. Azaláká na lobokó liboso na ye oyo apesa ye nguya lokola Mwana, ndenge ezalaka Moize  oyo atiamá nganga–nzambe na ndeko na Nkolo (Ba-Ebré 3:2). Kasi azalaka lokola mosali.

 

Kristo ayaki na mokili na tina ya kosakola makambo ya solo (Yoane 18:37). Bokonzi ya ye bokoya na mokili. Nzambe aponá ye liboso ‘tč ásala mokili,  bongo atindeli bino ye  na mikolo oyo ya suka (Piere 1:20).

 

4.2.  Kurusu pe Kosekwa

 

Kristo atindama na mokili na tina ya kobikisa bato na ye na masumu na bongo (Matié 1:21; 9:6; Marko 3:28) lokola Mwana ya Meme (Koyebisa Basekele 5:6-8). Uta na ebandeli ya mokili bakombo na bango ekňmamá té na buku ya bomoi ya Mwana Meme oyo babomaki (Koyebisa Basekele 13:8).

 

Soki bato baboyi kondima ‘tč Kristo azali Mesia bakokufa po na masumu na bango (Yoane 8:24).

 

Kristo akufaki po na masumu na biso, ndenge ekňmamá na mikanda. Bakundaki ye pe na mikolo misatu asekwaki, ndenge mikanda ekňmá yango (1Ba-Korintien 15:3,4). Amonanakí pe na bandeko 500 na mbala mok (1Ba-Korintien 5:6). Asekwa kala liboso ya mokolo oyo ebengami mokolo ya yenga to mokolo ya liboso ya eyenga (Yoane 20:1 tala pe lisusu oyo ezali kotunama na mokanda ya Marko 16:9,10 tala maloba oyo sima  ya mokolo) alobaká ‘tč mikolo misato na butu misato na kati ya mabele ndenge moko ná elembo ya Jonas (Matié 12:39,40 tala lisusu Luka 24:6-8).

 

Abakamá na kurusu (Matié 27:32-50; Marko 15:28-37; Luka 23:33,34; Yoane 19:23-30) ezaláká pene ya ngonga ya 3 ya tongo (Marko 15:25), tii na ngonga ya 9 na pokwa (Marko 15:33) ya sanza ya 14 ebengama Nisan. Ezali na elebetele té ya kolakisa soki kurusu ezalaki nde nzete ndenge ya likonzi to oyo ezali kolobama ‘tč ezalaká ya lolenge ya ‘ T ”. Libanda ya  oyo ezali malamu kotala kurusu lokola elembo ya bondimi oyo ebandá uta ndakisa ya bapagano ya tango ya kala.

 

Kristo abakamá na kurusu pe asekwá (Marko 16:6). Tango ya kosekwa na ye amataki epai ya Tata na ye pe Tata na biso pe Nzambe na ye ná Nzambe na biso (Yoane 10:11-18). Afandi na loboko ya mobali ya Nzambe elongó ná ba-anjelu, pe molimo nyonso oyo bato babengaka bokonzi bakómi kotosa ye (1Piere 3:22).

 

Na nzela ya bantoma Kristo apesá na Eklezya nguya ya kolimbisa to ya kozanga kolimbisa masumu (Yoane 20:22,23).

 

4.3. Boyei ya Mibale ya Kristo

 

Kristo ayaká na mokili mbala ya liboso  lokola mbeka po na bolimbisi ya masumu. Ayaká té lokola Mesia Mokonzi ndenge bayuda oyo ya tango wana bayoka yango na ndenge ya mabe. Bazalaki kolikia mokonzi oyo ya kobundela bango (Matié 27:11,29,37; Luka 23:2,3,37,38; Yoane 19:14-16). Atako bongo; moko na bato oyo babákaki ye,  na nzela ya Molimo Mosantu  bayebaki ye lokola Mokonzi ya Israel (Yoane 1:49; 12:13-15) na kokokisa  bongo oyo esakolamá (Zakarya 9:9).

 

Yezu akoya lisusu na lokumu na ye ya bokonzi nzela moko ná ba-anjelu nyonso (Matié 25:31) lokola Mesia Mokonzi (Koyebisa Basekele 17:14). Boyei na ye ekomonana polele lokola eutaka na likolo pe engensisaka mokili mobimba (Matié 24:27). Akofanda na kiti ya bokonzi na nguya nyonso elongo ná basantu (Koyebisa Basekele 20:4).

 

Tango ya boyei  ya  ye, akobebisa bato ya masumu (2Ba-Tesalonisien 2:8) pe bokonzi nyonso ya mokili. Mobebisi akoya na nguya ya Satan, akosala  makamwisi pe makambo ya lokuta ya ndenge  na ndenge (2Ba-Tesalonisien 2:9). Nguya oyo ezali kobebisa mitema  etindama na Nzambe po na Eklezya  likolo ya bango kozanga kolinga solo ná koboya kobikisama. Na boye Nzambe atindeli bango libungi moko makasi na tina ‘tč bandimela lokuta na tina ‘tč baboyaka kondima makambo ya solo pe balingaka masumu (2Ba-Tesalonisien 2:10-12). Nkolo Yezu akoboma yango na pema ya monoko na ye pe akolimwisa ye na nguya ya koya na ye (2Ba-Tesalonisien 2:8).

 

4.4. Mbula Nkóto ya Bokonzi ya Kristo

 

Kristo akotiya bokonzi na ye na mokili oyo na mibú nkóto moko elongo ná basantu oyo basilá kosekwa (Koyebisa Basekele 20:3,4). Satan akokangama minyololo mibú nkóto pe akobwakama na libulu ya milimo mabe to tartaroo, esika ebwakámá ba-anjelu oyo basaláká masumu (2Piere 2:4). Basantu oyo bakatamaka mitu likolo la litatoli ya Yezu pe ya Liloba ya Nzambe pe baoyo baboyáki kofukamela nyama to ekeko na yango, bazwi  pe elembo na yango na elongi té to na maboko, bango nyonso bazongi na bomoi, pe bazui bokonzi esika moko ná Kristo po na mbula nkóto moko (Koyebisa Basekele 20:4). Yango nde ezali kosekwa ya liboso (Koyebisa Basekele 20:5). Nzokande bamosusu oyo  bakufá bazongi na bomoi té, tii bákokisa mbula nkóto moko (Koyebisa Basekele  20:5) oyo nde kosekwa ya mibale to ya bato nyonso.

 

Na tango nyonso ya mibú nkóto, Kristo akofandisa bokonzi na ye kolandana na mibeko ya Biblia oyo apesá na ngomba Sinai. Oyo  ekosalama na mokolo oyo akotelema na  ngomba ya Ba-Olive (Zakarya 14:4,6ff.). Bikolo ekobundisa Jerusalem pe nzoto mobimba na  bango ekopela na tango bazali nanu na bomoi (Zakarya 14:12). Moto nyonso oyo akotikala na kati ya bikolo ebundisaki Yeruzalem akozala koya kuna mbula na mbula po na kokumisa, Mokonzi Yawe ya nguya nyonso pe  po na kosepela Feti ya Bandako ya Kopo (Zakarya 14:16). Mokolo ya Kopema, Sanza ya Sika na Bafeti ekopesamela lisusu pe mibeko ekobanda kouta Yeruzalem. Bikolo nyonso oyo ekobanda kotinda bato na  Yeruzalem kosepela Feti ya Bandako ya Kopo, Yawe akopesa yango etumbu (Zakarya 14:16-19).

 

Soki mbula oyo nkóto moko ekoki, bakotika Satan pe bakobimisa ye na boloko po akende kokosa lisusu bato ya bikolo nyonso ya mokili (Koyebisa Basekele 20:7,8). Bango bakopanzana na mokili mobimba pe bakozinga basoda ya Nzambe  pe vile oyo alingaka. Kasi móto euti na likolo pe eyei koboma bango (Koyebisa Basekele 20:9), na sima Satan oyo azalaki kokosa bango akobwakama na laki ya móto pe ya fofólo. Bosekwisi ya bato nyonso ekosalama pe sima nde bakosambisa bango (Koyebisa Basekele 20:13-15).

 

 

Shapitre 5: Likambo Litali Bobe

 

5.1. Bozali ya Bobe na Nzela ya Botomboki ya Ba-anjelu

 

Satan abwakamaki na se uta likolo kolandana na lisumu ya botomboki [to kozanga kotosa] oyo etindá ye áluka kokokana na Nzambe ya likolo pe Tata, lisumu oyo ezali kokokana na kokumbamela bikeko (to kindoki ndenge ekomama na 1Samuel 15:23. Satan akanaki komikokisa ye moko ná Nzambe oyo azali Likolo na manso to Nzambe Tata. Epai mosusu, Kristo alukaki té komisala lolenge moko na Nzambe, azalaka komitika na se ya mokano na ye [Nzambe] (Yoane 4:34).

Ye azalaki ndenge moko na Nzambe, kasi azalaki na makasi té ya kowela kokokana ná Nzambe.   kasi atikaki lokumu na ye andimaki kozala ndenge moko na moumbu, akómaki lokola bato nyonso. Azalaki komonana na nzoto ya bomoto. Kristo amikitisaki penza, atosaki tii na liwa ata liwa ya kuruze. Yango wana Nzambe atomboli ye koleka pe apesi ye bokonzi monene oyo eleki bokonzi nyonso ya Likolo ná se ... (Ba – Filipien 2:6-9).

 

Na boye, Nzambe atombola Kristo na nzela ya botosi na ye na tina ‘tč alukaki té kowela kokokana na ye pe alukaki té kolongola Nzambe na esika na ya [to na kiti na ye] ya bokonzi, lokolo na misatu na elohim na bene elohim bakaniselaki kosala yango.

 

Na mokanda ya Luka 10:18, Kristo alobi ‘té amoni Satan alongwe na likolo, akwei na se lokola kake. Satan akombolaki ndambo monene ya minzoto ya Lola to ba-anjelu pe babwaki bango na mokili (Koyebisa Basekele 12:9). Likama oyo ezali kokokana ná likama oyo ekňmamá na mokanda ya Koyebisa Basekele 8:10 esika wapi ekňmami ‘tč anjelu ya misato abetá kelelo na bokwei  ya monzoto ya monene ezalaka likama po na ndambo (ya misato) ya bikelamu. Ba-anjelu bakweelá likama ya botomboki. Ba-ajelu ezali nde ndako-nzambe oyo ezali na Lola. Batomboki emona eteni moko ya misatu ya ndako-nzambe ebimi na bisika na yango kuna, ebandi kotsiola Nzambe pe bokonzi na ye ná ndako ye afandaka pe baoyo bazaláká na ye na likolo (Koyebisa Basekele 13:6). Na boye, Nzambe azali kofanda na ndako-nzambe oyo ezali ba-anjelu ya likolo pe lisusu baponami oyo bazali efandelo ya Nzambe awa na mokili.

 

5.2. Malongi Matali Boponami [Boyebani] Banda Kala

 

Ezali nde Nzambe na kolekela Kristo na nzela ya Molimo Mosantu nde azali kofungola mitú ya baponami nyonso kobandaka na bantoma na tina ‘tč báyeba tina ya Mikanda ya Nzambe (Luka 24:45). Kristo azalaki koloba na masapo na tina ‘tč bato oyo baponami té bayeba té [to basosola té]. Soki té, balingaki kobongola mitema po bango bábikisama (Matié 13:10-17) yambo ‘tč bakota na kosambisama. Nzambe azali na bolingo pe alingi té moto moko ábunga. Kasi, na nzela ya boyebi na ye ya bonzambe; moko na moko azali kobengama na ndenge ya bolingi na ye. Bato oyo  Nzambe ayebaka banda kala, aponá bango bákokana ná Mwana na ye po ye ákóma Yaya ya liboso, oyo azali na baleki ebele. Baoyo Nzambe aponá abengi bango; baoyo ye abengi, akómisa bango bato ya bosembo pe baoyo bakómi bato ya bosembo, apesi bango lokumu na ye. Bongo tóloba lisusu nini? Soki Nzambe alingi biso, nani akoki kosala biso  mabe ? (Ba-Romen 8:29-31).

 

5.3. Ezalela ya Bato Bakufá

 

Ezalela ya bato bakufá ezali nde kimia (Banzembo 115:17) ná molili (Banzembo 143:3). Ezali te na molimo oyo ebikaka libela. Bato nyonso basukaka ndenge moko (Mosakoli 9:3).

 

Bato oyo bakufá bayebi eloko mokoté (Mosakoli 9:5). Moko kati ya baoyo bakufá bakozwa lisusu bomoi té (Ezaya 6:14 tala mokanda eyebana na kombo ya Companion Bible Notation and Interlinears).

 

Basantu oyo bakufi balobami ‘tč balali pongi to baoyo bakwei na kati ya pongi (tala Matié 9:24; Yoane 11:11; 1Ba-Korintien 11:30; 15:6,18,51; 1Ba-Tesalonisien 4:13-15; 2Piere 3:4).

 

5.4. Kosekwa ya Bato Bakufá

 

Nzambe asalaka makamwisi na ye po na bato bakufá (Banzembo 88:11). Na mokili ya bato bakendá balobaka po na bolingo na ye (Banzembo 88:12) tango bato bakufá basekwi. Na tina ‘tč Job ayebisa ‘tč moto oyo abundelaka ye azali (Job 19:25) pe suka-suka akokata makambo ya mokili. Na sima ‘tč Job asilá kobebisama [nzoto] ná biloko na ye; ayeba ‘tč akomona Nzambe na miso na ye; ye oyo akozala pembeni ya Nzambe pe miso na ye ekomona ye pe miso ya moto mosusu té (Job 19:25-27).

 

Kristo azalaki kosekwisa bato bakufá na tina ‘tč toyeba ‘tč azali Mesia (Matié 11:45). Lazare azalaki ndakisa ya nguya na Ye (Yoane 11:11). Makambo matali kosekwa epesama na Mesia ayebaná  malamu pe ezalaki kosalama na bokonzi ya tango wana (Matié 14:2).

 

Eyokanaki ‘tč biso nyonso tokokufa té, kasi biso nyonso tokobongwana tango kelelo ekobeta (1Ba-Korintien 15:51,52). Na boye, bandeko kati ya Nkolo bakobanda koleka mabota pe na kolala pongi, kasi na mokolo ya suka, Mesia akoya na tango wana bamosusu kati ya basantu bakozala n’ano na bomoi. Na boye bango nyonso bakobongwana bakokóma na nzoto ya molimo oyo ekoki kokufa té (2Ba-Korintien 15:44ff.). Baoyo balali pongi bakosekwa. Baoyo bazali nano na bomoi pe batikali tii Nkolo akoya, bakoleka bato bakufá ata muke té (1Ba-Tesalonisien 4:13-15). Nkolo akokita uta likolo na mokonzi ya ba-anjelu pe kelelo ya Nzambe ekopesa motindo na tango wana bato bakufá oyo bandimelaki Kristo bakosekwa liboso. Na sima biso bato tokozala nanu na bomoi. Nzambe akomema biso ná bango na mapata, po tókende kokutana ná  Nkolo (1Ba-Tesalonisien 4:16,17).

 

Bobele bandá bosekwi ya bato nde ekobanda  bokambi ya basantu ya mibú nkóto. Bakotambwisa mokili na makasi penza (Koyebisa Basekele 2:26,27).

 

Tango ya kosekwa ya bato bakufá bakobanda kobalana té (Matié 22:30). Basantu bakosekwisama pe kozala na ndenge ya molimo. Kristo akufelaki biso po tango akoya ata akuti biso tozali nanu na bomoi to tosi tokufi,  tózala seko esika moko ná ye (1Ba-Tesalonisien 5:10).

 

Ezali ya motuya tososola ‘tč ezali bobele baoyo bazali sembo nde bakosekwa liboso. Na monoko ya Ba-Ebré bosembo (zedek) ná bosolo ezali kaka liloba moko. Bazali koyoka yango lokola eloko moko. Na bongo; mabe oyo bato batubeli té na makambo matali kozala sembo, ekopekisa baponami kosekwa na lisakwa ya liboso.

 

5.5. Etumbu ya Bato Mabe

 

Bato bazali kofanda na lolenge ya bomibongisi po na bosembo. Nzambe alingi té ata moto moko ábunga; alingi bato nyonso babongola mitema (2Piere 3:9).

 

Soki ámitalaka bobele ye moko pe ábombaka pema ya bomoi po na ye moko mbele bikelamu nyonso elingaki kokufa na mbala moko, pe  moto nyonso alingaki kozonga na mabelé  (Job 34:14,15), mbele molimo ezali té.

 

Moto nyonso oyo akosekwa té tango ya bosekwisi ya liboso ya bato bakufá oyo ezali lisekwisi ya malamu (Ba - Ebré 11:35) akosekwa na lisekwa ya mibale sima ya bokonzi ya Mesia ya mibú nkóto. Oyo ekozala nde tango ya bosambisi oyo ekomonana sima  ya mibú nkama moko (Ezaya 65:20). Bosekwi ya kozua etumbu (Yoane 5:29) ezali moko ya makňmi oyo ezali kosembola makanisi oyo ezali koloba ‘tč bato nyonso bakobongisama po na kozua bomoi ya seko. Liloba  etumbu (kriseoos) (oyo ezali komonana na likomi oyo ya Biblia ya lingala) ezali na tina ya kozua mokano.

 

Tina ezali nde oyo ya lidosa oyo ezali kouta na likanisi to mokano epesama likolo ya likambo songolo. Ekoki komonana likanisi ya  etumbu to ya lifuti. Na bongo; ebele ya bato oyo bazuá libaku té ya koyeba Nzambe bakoki kozua etumbu makasi na tina  wana. Bato mabe bakopesama ebele ya mateya na tina ‘tč babongwana. Soki babongoli mitema sima ya eleko ya mibú nkama moko oyo epesameli bango nzela ntango ya bosekwi ya mbala mibale ya bato bakufá; bakopesamela nzela ‘tč bakufa pe nzoto na bango ekobebisama na móto (oyo babaloli Lifelo) (Matié 5:22,29,30; 10:28; 18:9; 23:15,33; Marko 9:43,45,47; Luka 12:5; Jake 3:6).

 

Ezali na maloba misato na Boyokani ya Sika oyo ezali kobongolama Lifelo. Ezali liloba SGB 86 hades oyo elingi kokokana ná SHD7585 shaol to “libulu” to tango mosusu “kunda”, esika oyo bibembe ya bawei ezali kotiyama. Makomi mibale oyo mosusu ezali nde SGD 1068 gehenna oyo euti na monoko ya Ebré oyo ezali na tina ya lobuákú ya Hinon. Oyo ezalaka libulu to fulu esika wapi banyama oyo eboyama to ekufá na mboka Yeruzalem ezalaka kotumbama. Na bongo, Kristo azalaka kosalela liloba oyo lokola ndakisa ya kolobelaka lolenge ya moto akufá ezala nzoto ná molimo (Matié 10:28), sima ya kosambisama. Ya misato ezali SGD 5020 tartaros oyo ezali ndakó [lobuákú] esika wapi ekangamá ba-anjelu sima ya botomboki na  bango.

 

Etumbu ya libela (kolasin, etumbu ya bonyokoami) oyo balobeli na mokanda ya Matié 25:46 ezali kobunana na bomoi ya seko. Ezali bobele liwa. Tina ya etumbu ndenge ezali liloba timonia oyo ekňmamá na mokanda ya Ba - Ebré 10:29 ezali kouta na ntina ya bolongisi. Mokanda ya 2Ba-Korintien 2:6  ezali kosalela liloba epitimia uta liloba lokumu oyo ezali na tina ya kimwana – mboka. Na boye etumbu ezali na tina wana ya bolongoli ya lokumu ya mwana – mboka.

 

Na boye ezali na esika moko té ya bonyokoami  ya libela to ya mokolo ná mokolo ya bibembe ya bawei. Basantu bakobengama na bosekwi ya yambo po basala mosala ya kolakisa na tango ya bokonzi ya mibú nkóto, na tina ‘tč milimo mabe to bademon básambisama na makambo matali misala na bango, pe esengeli mokili ezala na emekoleli oyo na lolenge na yango bakoki komekola oyo ekoya. Baoyo bakokúfáká lisusu té ndenge ‘tč basambisí bango sik’oyo. Bazali kolobela  bango lokola bato balalí pongi.

 

Oyo ekoyela mokili, elingi koloba bato oyo baponámí té, ezali nde kosambisama té na tango oyo. Oyo batikali na bato ya mokili bakosekwisama pe kosembolama na se ya boyangeli na  tango ya kosekwisama ya mibale (Koyebisa Basekele 20:12,13). Ezali na kosekwa mosusu té to etumbu mosusu té libanda ya oyo ya mibale to bosekwi ya bato nyonso. Baoyo babongoli mitema  bakozua bomoi ya seko elongo ná basantu oyo ya bosekwi ya yambo na baoyo bakobongola mitema té bakokufa pe bibembe na bango ekobwakama na móto. Na sima na yango; oyo etali bozali to ndenge  ya liwa na kunda to lifelo ekozala lisusu té (Koyebisa Basekele 20:14). Bato mabe oyo bakozala na bomoi tango ya  koya ya Mesia bakobomama (Malaki 3:21) na kozeláká  bongo lisekwa ya mibale.

 

Kosekwa ya mibale ezaláká nde etumbu epesamela libota ya Yuda na tina ya bango koboya Kristo. Bazalaka bana ya bokonzi oyo babwaka bango libanda esika ya molili (Matié 8:12). Na kosekwa ya mibale, bazali komonana lokola  bato ya bikolo mosusu na esika ‘tč bazua  lolenge  ya bonzambe (2Piere 1:4) pe kosekwa ya liboso. Libanda ya bato oyo baponámá na libota moko moko (Koyebisa Basekele 7:5), libota ya Yuda eponámá té kozala na bosekwi ya liboso. Bato mingi babengami, kasi bato oyo baponami bazali mingi té (Matié 22:13,14). Ebele ya bato oyo babalá Kristo  kasi basalela baponami mabe to bazali na molende té (Matié 25:30) na bongo bakotindama pe na kosekwa ya mibale (Matié 25:51; 25:30) na tina ‘tč ezali na ebele ya bato oyo bakolongolama (Luka 13:26-28) pe atako baoyo kati ya kosekwa ya liboso bakozongisama na tina bamosusu bakende liboso (Luka 13:30).

 

 

Shapitre 6:   Eklezya

 

6.1. Eklezya Ezali Nani to Ezali Eloko Nini?

 

Kristo álóbá ‘tč akotňnga Eklezya na ye likolo ya libanga pe liwa kutu ekokoka kokweisa yango ata moke té (Matié 16:18). Nzambe azali libanga oyo likolo na yango Eklezya ekotongama. Eklezya ezali nde ebele ya bato. Ezali ndako té to libongisi songolo té. Eklezya ya Nzambe ezali nkombo oyo moto na moto azali kobengama (1Ba-Korintien 1:2; 2Ba-Korintien 1:1 pe lisusu 1Ba-Korintien 11:22 na kolobelaka Eklezya ya mboka Korinte). Yango nyonso ezali koyebana ndenge moko na nyonso oyo touti kotanga moa likolo ezali Eklezya ya Nzambe (Misala 20:28; Ba-Galate 1:3; 1Timoté 3:5) pe Ba-Eklezya ya Nzambe (1Ba-Korintien 11:16; 1Ba-Tesalonisien 2:14; 2Ba-Tesalonsien 1:4. Mokanda ya 1Ba-Korintien 14:33 ezali kolobela Ba-Eklezya  ya basantu na kolobelaka ebele ya bato oyo bozali yango. Ba-Eklezya  ezalaka na bisika ebele pe moko na moko ezalaka koyangela makambo na yango.

 

Moko na moko abengama na Nzambe  pe apesama na Kristo (Yoane 17:11,12; Ba-Ebré 2:13; 6:15). Mokolo na mokolo Nkolo azalaki kobakisa na lingomba na bango bato oyo ye alingaki kobikisa (Misala 2:47). Ba-Eklezya ezalaka koyebana na kombo ya bisika ezaláká (Ba-Romen 16:1; 1Ba-Korintien 1:2; 1Ba-Tesalonisien 1:1; 1Piere 5:13) pe mingi mingi muke to Eklezya ya ndako (Ba-Romen 16;5,23; 1Ba-Korintien 16:19; Ba-Kolosien 4:15; Filemon 2:2). Kristo asalami motú  ya biloko nyonso po na maye  matali Eklezya (Ba-Efezien 1:22). Nzambe azali kobombolela Eklezya nguya ya Likolo ná bwanya na ye (Ba-Efesizien 3:10). Kristo azali motú ya eklezia pe Eklezya ezali nde nzoto ya ye pe ezali na se ya bokonzi ya Kristo. Kristo amipesa ye moko po na Eklezya ndenge moko motú  ya ndako nyonso esengeli esala na tina ya bomoko wana (Ba-Efezian 5:23-26). Eklezya ezali kosenga kopusana na miso ya Kristo lokola mwasi ya lokumu pe ya  kitoko oyo azangi makwanza to banzela-nzela (Ba-Efezien 5:27). Kristo aleisaka Eklezya (Ba-Efezen 5:29) lokola motú ya Eklezya, Kristo azali mbotama ya liboso ya baoyo basila kokufa na tina ‘tč ákoka kozala ya yambo. Na boye; Eklezya lokola nzoto ya Kristo ébalá Kristo lokola lingomba na ntango ya kosekwa ya liboso tango ya koya ya  mobali ya libala (Matié 25:1-10; Ba-Kolosien 1:18,24). Eklezya ezali nde Eklezya ya mbotama ya liboso pe bakombo na bango ekňmamá na Likolo (Ba-Ebré 12:23). Ndako ya Nzambe ezali Eklezya ya Nzambe na bomoi oyo ezali lokola likonzi pe fondation ya makambo ya Nzambe  alakisá  biso. Na boye Eklezya ya Nzambe ezali fondasion ya bosolo (1Timoté 3:15).

 

6.2. Mabongisi ya Eklezya

 

Eklezya lokola mabongisi ezali nde moyanoli to moyangeli wa bolamu ya bato na ye (1Timoté 5:16). Oyo ezali kotalela lisanga.

 

Eklezya ezali kokambama na bampaka ná  badiákono oyo baponami na bandeko (Misala 1:22,26; 6:3,5,6; 15:22; 1Ba-Korintien 16:2; 2Ba-Korintien 8:19,23) pe bango nde bato bakosambela pe bakopakola bato ya maladi mafuta na nkombo ya Nkolo Yezu (Jake 5:14). Molimo Mosantu atie bango lokola babokoli ya bameme bango bakengelaka Eklezya oyo Nzambe azuaki po na liwa ya Mwana na ye penza (Misala 20:28). Ba-Eklezya ezali na bomikambi monene (3Yoane 9,10). Misala ya boyangeli ya Ba-Eklezya esengeli esalama ná badiákóno ya basi pe ya mibali (Ba-Romen 16:1) oyo bakoki kondimama to komonana babongi na mosala yango (Ba-Filipien 1:1; 1Timothé 3:8-13). Ezali ebele ya misala [lotomo] O kati ya Eklezya elongo ná oyo ya profete ná balakisi (Misala 13:1) ná bikamwisi, bilembo, bosungi, boyangeli na koloba minoko eyebana té (1Ba-Korintien 12:28). Malakisi O kati ya Eklezya ezali kosalama na se ya minoko oyo eyebani to minoko eségeli oyo ezali koyokana [na bato] pe ezali kolimbolama  na bato oyo bazali wana [soki bosenga ezali] (1Ba-Korintien 14:5,6).

 

Ba-Eklezya ezali na bosenga ya kosalisa mosala ya bayekoli to bopanzi Sango Malamu oyo batindameli kosala na bisika moa molai libanda ya mangomba (Misala 14:23,27; 15:3,4,22; 18:22; 20:17; 1Ba-Korintien 4:17).

 

Kristo apesá mayebisi na  Eklezya moko na moko na ba – anjelu oyo bazali na bokambi ya yango oyo bazali ndakisa ya baponami (Koyebisa Basekele 2:1,8,12,18; 3:1,7,14).

 

Mosala ya bosambisi pe bokati ya makambo ya mokolo ná mokolo esengeli kosalama na bato to bandimi nyonso ya Eklezya na boye esengeli bakolisama to babongisama na misala ya bango ya bosambisi ya ba-anjelu (1Ba-Kotintien  6:4).

 

6.3. Tina pe Eloko Eklezya Ezali Koluka

 

Eloko ya liboso Eklezya ezali koluka ezali nde botei ya Sango Malamu ya bokonzi ya Nzambe ndenge etindamá na Yezu Kristo (Matié 4:17; 10:7; 11:1; Marko 1:38,39; Marko 14:3:14; 16:15; Luka 4:43; 9:60).

 

Eklezya ezali po na koyela bato bakelela Sango Malamu, kosalisa bato  oyo bazali na pasi na mitema, koyebisa bato oyo bamemaki na boumbu ‘tč bakolongwa na boumbu, pe koloba na bato ya boloko ‘tč bakobimisa bango (Ezaya 61:1) pe [koyebisa] bato bakufá  miso ‘tč bakomona lisusu (Luka 4:18). Ezali kobikisa bato bazali na maladi (Luka 9:2).

 

Ezali pe kosakola ‘tč tango ekoki oyo  nkolo alingi kolakisa bolamu na ye (Luka 4:19) pe koyebisa  bato ‘tč Nzambe aponá  ye [Kristo] pe atiá ye zuzi po  ákata makambo ya bato nyonso, ezala baoyo bazali na bomoi to baoyo bakufá  (Misala 10:42).

 

Koleisa Eklezya  ezali pe eloko ya mibale ekolukaka bampaka (Misala 20:28) oyo bazali kosala makasi po na kolakisa bikamwa nyonso na ba- Eklezya moko na moko (1Ba-Korintien 4:17). Makambo oyo ekňmamá  na mokanda ya 1Ba-Korintien 12:28 ezali kosalama to kopesama na tina ya kokolisa Eklezya. Makambo oyo ya Molimo esengeli esalama na mpila na tina ya bokoli ya Eklezya

(1Ba-Korintien 14:12). Bokengeli  ya libota na yo moko [bana na yo moko ná mwasi] ezali kokamba to kosunga moto na bokengeli malamu ya Eklezya ya Nzambe (1Timoté 3:5).

 

6.4. Bomoi ya Bosantu

 

Baoyo bazali kati ya Eklezya, babengami na Molimo Mosantu (Ba-Romen 15:16) kozala basantu pe basí basantolamá  (1Ba-Korintien  1:2) na  Nzambe Tata pe babatelamá na Yezu  Kristo (Juda 1).

 

Basantu basilá  kozua bomoi ya bosantu uta Nzambe na nzela ya makila ya Boyokani ya Sika (Ba-Ebré 10:29) pe na nzoto ya Yezu Kristo (Ba-Ebré 10:9,10). Na boye basantu basokolami na nzela ya batisimo (1Ba-Korintien 6:11). Na bongo Molimo Mosantu ezali Molimo ya Nzambe na biso pe na nzela ya kombo ya Kristo, baponami bakomi basantu pe basokolami na nzela ya libonza na ye na kokobáká kati ya bondimi na nzela ya Nkolo (Misala 26:18).

 

Baponami bapesamela bolimbisi ya masumu na nzela ya ngolu pe bazali kosimba [to kokoba] na bisika na bango na nzela ya bondimi na bongo tósalelaka moto na moto kobanda na Eklezya pe na mabota (1Ba-Korintien 7:14). Na boye mwasi    bana oyo bandimi té bazali kozua bomoi ya bosantu kati ya baponami. Baponami bazali kozua bomoi ya bosantu kati ya nzoto ya Kristo na kozelaka nzoto moko kati ya Kristo (Ba-Romen 12:5, 1Ba-Korintien 12:20-27) na bongo bomoi ya bosantu ezali té kouta na bokasi ya nzoto.

 

 

Shapitre 7:  Bokonzi ya Nzambe

 

7.1. Bosalami ya Bokonzi

 

Bosalami ya bokonzi ya Nzambe eteyamá  moa kala lokola bosukisi ya guvernema to letá  ya mokili oyo na boyei ya Mesia na suka ya mokili (Daniel 2:44). bokonzi ya Nzambe eteyama na Kristo oyo alobaki ‘tč tango esi’ekoki; Nzambe alingi kotiya bokonzi na ye sik’oyo (Marko 1:14,15). Na boye, bokonzi ezali na biteni mibale: ya yambo ezali bokonzi na kati ya molimo ná  ya mibale ezali bokonzi ya komonana na miso oyo bokonzi ya mibú  nkóto na se ya boyangeli ya Mesia

 

7.1.1. Bokonzi na Kati ya Molimo

 

Banda mibú  esila koleka tii na mobú  30 sima ya kobotama ya Yezu Kristo  elingi koloba  tango ya kitela, ezalaka bobele bato muke kati ya ba profete pe bakambi ya Israel nde bapensamelaka Molimo Mosantu bobele po na tina moko songolo. Ekolo mosusu té ezuá [ngolu ya kozua] Molimo Mosantu tii tango oyo bato ya bikolo [mosusu] bandimámá  kati ya Eklezya na mobú  30 sima ya mbotama ya Yezu Kristo. Na bongo bango nyonso bazali kotindama to kozela bosekwisi ya mibale to ya bato nyonso oyo ekňmamá na mokanda ya Koyebisa Basekele 20:4ff.).

 

Molimo Mosantu epesameli bato  uta liwa ya Kristo lokola eteni ya liboso ya bokonzi bobele banda mibú  30 sima ya mbotama ya Yezu Kristo oyo ezali koloba tango ya kitela (Misala 2:1-4) oyo bamonaki ezali koya na nguya (Marko 9:1). Esengeli éyambama na bosawa pe kati ya lobokó ya boyebi lokola mwana muke (Marko 10:15). Soki moto abotami mbala ya mibale té, na nzela ya  [batisimo ya] mai pe molimo; akoki komona bokonzi ya Nzambe té (Yoh. 3:3-5).

 

Mabombami ya bokonzi ya Nzambe epesamela baponami pe bososoli boa yango  bopesamela bango na nzela  ya Molimo Mosantu; wana nde tina Biblia ekňmami na masapo (Luka 8:10). Bokonzi ya Nzambe etali makambo ya kolia té to ya komela, kasi etali makambo ya bosembo ya boboto pe ya esengo oyo Molimo Mosantu apesaka (Ba-Romen 14:7). Ezali kaka na maloba té, kasi alakisaka nguya na yé (1Ba-Korintien 4:20).

 

Bobongoli mitema ezali nde bosenga ya yambo po ‘tč tondimama na bokonzi. Bato ya masumu oyo babongoli mitema bakoyambama to kondimama liboso ya bato oyo bazali komimonisa sembo na miso na  bango moko (Matié 21:31,32) kobengama ya baponami ezali nde na nzela ya bopanzi Sango Malamu oyo ezali komekisama na bokoni mbuma na elanga (Matié 13:3-9) ezali kopanzama pe kozuama to koyambama na mpila nyonso na nzela ya Molimo Mosantu  (Matié 13:44-46 ). Ya solo, bato mingi babengami, kasi bato oyo baponami bazali mingi té (Matié 20:16; 22:14) ebiéngi ezali kosangisa bato nyonso pe elongo ná baoyo baponámí, oyo bazali koleka na kiyungilo na ntango ya suka ezali na boyei ya Mesia to po na ba oyo basilá kokufa, na tango ya bosekwisi ya bato bakufá (Matié 13:25-30, 36,38-40,47-50). Nzambe ayebaká baponami banda kala, aponá  bango bákokana na ye (Ba-Romen 8:29).

 

Tango bokonzi ya likolo epesameli moto na nzela ya Molimo Mosantu, ezali lokola mbuma ya mutarde oyo ezali moke penza koleka bambuma nyonso, kasi ebimi pe ekoli, eleki ndunda nyonso na bolai, ekomaka nzela pe ebimisaka bitape to [bokonzi ya likolo] ekokani na kisi ya mapa oyo,esalaka ‘tč farine nyonso evimbi soki basangisi yango na sani monene ya farine (Matié 13:31,32) na ndenge wana ekopesa Nzambe nzela ya kozala mokonzi ya makambo nyonso (1Ba-Korintien 15:28) (tala pe na mokanda ya Marshall eyebana na kombo ya Interlinear Ba-Efesien 4:6).

 

Eloko ya yambo na manso ezali nde koluka kokóma ya bokonzi ya Nzambe pe kosala makambo ye alingaka, bongo ye akopesa bino biloko mosusu nyonso (Matié 6:33). Nguya likolo ya milimo mabe ezali elembo ya bokonzi ya Nzambe kati ya mondimi (Matié 12:28). Kosala mokano ya Nzambe ezali bosenga ya yambo na tina ya kobatela Bokonzi ya Nzambe na nzela to kolekela Molimo Mosantu. Soki esalamá to kobatelamá  malamu té, bakolongola bino na yango pe bakokotisa bato mosusu bango nde bato bakosala misala malamu po na yango (Matié 21:31,43).

 

Elembo moko té ekozala oyo ekolakisa ‘tč Nzambe alingi kotia bokonzi na ye kasi bokonzi ya Nzambe esi’ekomi na kati na bino (Luka 17:20,21). Bokonzi ya Nzambe oyo ebengami lisusu bokonzi ya Likolo ezali kopesamela té bobele na nzela ya kolobaka to kobengaka Yezu Nkolo, Nkolo, oyo ezali moko ya bizaleli bia baponami, kasi bobele bato oyo basalaka mokano ya Tata na ye ya Likolo alingaka (Matié 7:21). Ezali nde na bosali ya  mokano ya Nzambe na bosawa nyonso lokola mwana muke, nde tokozala bato minene na bokonzi  ya Nzambe (Matié 18:3,4).

 

Bato oyo bakokóma té na bokonzi ya Nzambe bakňmami malamu na mikanda ya 1 Ba–Korintien 6:9,10; Ba–Galate 5:21 ná  Ba–Efezien 5:5.

 

7.1.2. Bokonzi ya Kristo ya Mibú Nkóto

 

Boyangeli ya Mesia ya mibú nkóto ekňmamá  mingi-mingi na mokanda ya Koyebisa Basekele 20:2-7. Eleko ya mibú nkóto ezali kolobelama to eyebana lokola mibú nkóto to Chiliad.

 

7.1.2.1. Bozongi ya Mesia

 

Bozongi ya lolenge ya Biblia na nzela ya boyei ya Mesia ezali komonana na mokanda ya Zakarya 14:4. Kristo alobaki na ndenge ya lisapo ‘tč esengeli ákende n’ino, sima nde ázonga (Luka 19:12).

 

Nkolo akoya na ngonba ya Ba-Olive. Elongo ná  baponami na ye bakofandisa bokonzi  to boyangeli na ye. Akotňnga lisusu Ndako ya Nzambe (Misala 15:16). Akobongisa lisusu lolenge ya Biblia na makambo matali Mokolo ya Kopema, Sanza ya Sika pe biloko ya Bafeti ya Mbula. Bikolo nyonso ekosengama kotinda bato na bango kokende na nboka Yeruzalem po na feti ya Bandako ya Kopo, soki té, mbula ekonokela mboka na bango té (Zakaria 14:16-19).

 

Boyei  ya Mwana ya Moto ekozala na bilembo minene pe na makamwisi na nguya pe na lokumu (Matié 24:27,30; Koyebisa Basekele 1:7). Bokonzi ya ye ekokambama na bilembo ya likolo (Koyebisa Basekele 6:12). Bokonzi nyonso [ya se] ekoningana, moi ekobongwana molili, sanza ekokóma motane lokola makila liboso ‘tč Mokolo ya Nkolo éya (Matié 24:29; Misala 2:20). Mwana ya moto akofanda na esika ya lokumu penepene na Nzambe Ya Nguya Nyonso, pe ndenge akoya na mapata ya Likolo. Na boye, Nzambe apesi ye nguya (Matié 26:64; Marko 14:62; Luka 21:27. Misala 1:11).

 

Kristo akoya na mongongo ya mokonzi ya ba-anjelu pe kelelo ya Nzambe ekopesa motindo (1Ba-Tesalonisien 4:16,17; Koyebisa Basekele 11:15).

 

Tango Mwana ya Moto akoya  na lokumu na ye po akumisama kati ya basantu (2Ba-Tesalonisien 1:10) elongo ná  ba-anjelu na ye, akosangisa bato nyonso ya mokili liboso na ye pe akokabola bango ndenge mobokoli ya banyama akabolaka bameme ná  bataba (Matié 25:31-46 ).

 

Baponami, bato oyo bazali na bokonzi ya Nzambe, baoyo bapesameli Molimo Mosantu na nzela ya bobongoli mitema, bato oyo babatisami, basí bakóma mikolo; bazali kobatela mibeko; bakosekwisama tango ya boyei ya Kristo. Oyo nde bosekwisi ya liboso to ya yambo. Bato oyo bakosekwa té bakotikala to koumela na kunda tii tango ekoleka mibú nkóto. Sima nde ekozala kosekwa ya mibale (Koyebisa Basekele 20:4ff.). Baponami bazali na elikia pe bazali na tina ya boyei ya Kristo  pe Mesia (1Ba-Tesalonisien 2:19; Koyebisa Basekele 22:20). Baponami  akopesa bango makasi po bákóma bato ya bosantu pe ya kokoka na miso ya Nzambe Tata na biso mokolo Nkolo na biso Yezu akoya elongo ná  bato na ye nyonso (1Ba-Tesalonisien 5:23). Kolinga bosolo ezali na litomba monene po na kobikisama (2Ba-Tesalonisien 2:10). Nkolo Yezu akoboma mobebisi na pema ya monoko na ye (2Ba-Tesalonisien 2:8). Toli ezali kopesamela Eklezya ‘tč ekengela malamu po ‘tč eyebi té ngonga nini kolo ya ndako akoya pe Eklezya elala té (Marko 13:35-37; Koyebisa Basekele 3:3,11). Kristo azali koya. Akoya kobongisa makambo ya mokili na bosembo, akotambuisa bikolo nyonso na boboto, akosambisa bato oyo baboya kobatela mibeko na ye (Banzembo 96:13; Koyebisa Basekele 19:11). Kristo azali koya pe akoyeela moto na moto lifuti ya mosala na ye (Koyebisa Basekele 22:12).

 

7.1.2.2. Bosangisi ya Israel

 

Na boyei ya Mesia, baponami elongo bato ya Israel ná  oyo bakozala na bomoi, moko na bango bakozala lokola banganga– nzambe;       akosangisa na mboka Yeruzalem bato nyonso bakendeki boumbu (Ezaya 11:12; 66:19-21).

 

7.1.2.3. Mokolo ya Nkolo                                           

 

Yambo ‘tč mokolo ya Nkolo éya, ekozala na botomboki to kozanga botosi, kozenguana ya bosolo (liloba apostasia na monoko ya grek) elongo moko ná  mibeko ekňmamá kati ya baponami. Mobebisi (oyo abengama anomias na monoko ya grek) abengami bongo likolo ya boini ya ye ya bikolo nyonso oyo bato bakumisaka Nzambe pe na nzela ya malakisi na ye kati ya baponami ndenge azali kobómbolama tala mokanda ya 2 Ba-Tesalonisien 2:3-8). Akofanda kutu na ndako ya Nzambe pe akomitia lokola Nzambe. Mesia akoboma ye tango akozonga.

 

Nkolo akobebisa bato oyo bakendaki kobundisa Yeruzalem. Yawe akotondisa bango na kobanga ya makasi, bakobanda kolukana bango na bango moto nyonso akozala kobundisa moninga (Zakaria 14:12,13). Oyo ekokomela bato ndenge oyo moibi ayelaka biso , moto moko té akolikia yango (2Ba-Tesalonisien 5:2).

 

Kanda ya Nzambe ekokomela mokili mobimba. Bato bakobanda koluka komibamba na se ya bangomba pe na se ya mabanga na tina ‘tč Kristo azali koya na nanda oyo moto moko té akoki kotelema liboso ya kanda ya Nzambe (Koyebisa Basekele 6:15-17), anjelu ya liboso abeti kelelo, mbula ya mabanga ná  móto esangani na  makila eyei kokweya na mokili (Koyebisa Basekele 9:7; 9:21; 16:1-20).  Suka ya mokolo ya Nkolo oyo ekomi tii na mbula nkóto ekokoma  nde suka ya mokili ndenge toyebeli yango. Mokili ekobebisama na móto (2Piere 3:7-10,12) na bongo kolongola bilembo to lipipi ya bandako ya bato.

 

Tina ya monene koleka ya mokolo ya Nkolo ezali nde kosangisa bato po na kosambisama ya mokili pe kosembola to kobongisa bato (Yuda 14-16). Baponami oyo basilaki kosumuka, bakosambisama na lisanga ya mokili na tina ‘tč bakoki kobikisama na mokolo ya Nkolo na kosembolamaka na bosekwisi ya mibale

1Ba-Korintien 5:5) Na boye, ezali kaka na bosekwisi  mibale.

 

7.1.3. Bokonzi ya Nzambe ya Seko

 

7.1.3.1. Boyei ya Nzambe

 

Tango Kristo asila kobebisa lokumu nyonso, bokonzi nyonso pe nguya nyonso, ye akozongisa bokonzi na maboko ya Nzambe Tata (1Ba-Korintien 15:24,28). Na boye Nzambe akozonga na mokili pe akokitisa boyangeli ya Likolo awa. Na boye mokili mobimba ekotonda na nkembo na ye (Ezaya 6:3) pe lokumu ya Nzambe ekongengisa pe Mwana–Meme azali lokola mwinda na yango (Koyebisa Basekele 21:23).

 

7.1.3.2. Mokili ya sika ná Yeruzalem ya Sika

 

Mokandaya Ezaya 65:17 ezali koloba ‘tč akosala Likolo ya sika pe mokili ya sika . Libota ya Israel ekotikala seko liboso ya Nzambe lokola Likolo ya sika pe mokili ya sika oyo akosala (Ezaya 66:22) tii na suka ya mibú nkóto tango oyo bomoto to mosuni nyonso ekopanguisama to kosilisama. Nzambe akofanda lisusu na Sion pe bakobenga Yeruzalem  “ville  ya bosembo” (Zakarya 8:3). Vile ya Yeruzalem ya sika ekouta Likolo esika Nzambe azali (Koyebisa Basekele 3:12). Oyo Yeruzalem ya sika ezali vile bosantu euti likolo epai ya Nzambe kolandana  na bokelami ya Likolo ya sika pe mokili ya sika (Koyebisa Basekele 21:1-4,7,10). Na bongo Nzambe akozala elongo ná  bato nyonso. Bato bakokanisa lisusu makambo ya kala té (Ezaya 65:17). Biso tozali kozela likolo ya sika pe mokili ya sika oyo Nzambe alakaká  bato na ye. Kuna ekozala bobele bosembo (2Piere 3:13). Ebele ya baponami oyo bakolonga, nakotia  bango lokola makonzi na kati ya ndeko ya Nzambe ( Koyebisa Basekele 3:12). Na bongo ezali nde ndako ya molimo.

 

7.1.3.3. Suka ya Bato

 

Baponami bakopesamela boyangeli ya mokili oyo po na mibú nkóto (Luka 19:17,19), bakozala lokola [to bakokokana  na] ba-anjelu ya Likolo (Matié 22:30), bakozwa mboka oyo Nzambe alakáká pe suka ya manso bakomona Nzambe ná  kozalaka bango moko bana ya Nzambe (Matié 5:3-11). Makambo oyo epesameli bato nyonso ya bikolo nyonso (Matié 8:11). Oyo ezali esengeo ya Nzambe Tata (Luka 12:32). Pamba té, baoyo nyonso Molimo ya Nzambe  atambwisaka, bazali bana ya Nzambe (Ba-Romen 8:14).

 

Bokonzi ya Mesia ya mibú nkóto, ezali mingi-mingi ndenge ya kolakisa to malakisi na tina ya kobongisa bato po na boyangeli na bango ya suka, na bongo, kokokisa tina na bango ná mokano ya Nzambe  oyo esalamá  yambo ya fondasion ya mokili.

 

Suka–suka ya bato ezali nde kobongisama na tina ya kozua bisika na bango na lolenge ya bomoi ya sika ya ba-anjelu pe kozua lisangó na bango na ndenge malamu oyo ezali kokómela pe bokonzi to boyangeli ya mokili (Koyebisa Basekele 8:1-9; Daniel 2:44,45) pe na lolenge ya sika ya Likolo [pe na se] (Daniel 7:27; 12:3).

 

 

Nsóngé

 

Molimo Kati ya Bósáto

 

Bato oyo balakisaka to bateyaka bósáto, bakabolá  to bakesenisa teoloji na oyo ezali kobengama lokola libombo ya lobiko O kati ya bozali ya  Yezu Kristo na lolenge ya moto. LaCugna (na mokanda na ye eyebana na kombo ya God For us The Trinity and Christian Life, ekňmamá na Harper, sans Francisco, 1991) na kolobáká  likolo ya  bokoli ya malongi matali bósáto pe na bokaboani ya teoloji ná  moango ya lobiko (to soteriology) , ndenge ebombolamá kati ya mokanda eyebani na kombo ya Bozali ya Kristo na Lolenge ya Moto, emonaki ‘tč teoloji ya Kapedosia ezali kotinda esika moko oyo moa sima ekopesa nzela na bokabuani ya libombo ná  teoloji. Nzela oyo to maloba ezali kokende epai ya

Via negativa ya Pseudo – Dianysus pe suka – suka ezali kokoma esika ya  teoloji ya Gregory moto ya Palamas  (Shapitre ya 6)

Na Wésti ya Laten na tango elandá  bobele sima ya mayangani ya Nisé, bato bayekola teoloji lokola Hilary ya Pointiers pe na ndenge ya kokende moa mosika, tokoki kolobela Marcellus ya Ancyra oyo bakangaki bomoko kati ya ipostazi ya bonzambe ná libombo ya lobiko. Augustin akotisa likanisi ya sika. Na esika ‘tč ebandali ezala lisusu té bokonzi ya Tata, kasi bozali ya bonzambe oyo ekomi kokabolama na ndenge moko kati ya bato misato [moa bokasi ebakisami]. Na esika ya kotuna lolenge ya teoloji lokola esika kobombolama O kati ya bokómi moto ya  Kristo pe bokómisi Molimo Mosantu kozala Nzambe [moa bokasi ebakisami]. Esengelaki ‘tč Augustine ákoba na botuni likolo ya matambe ya bósáto ‘té émonana na elimo ya moto nyonso. Bolandi ya Augustine ya “boyebisi ya bizalela ya bato” akokanisi yango ná mokangano kati ya bósáto, esengelaki ezala na tina ya malongi ya bósáto  na sima na yango esengelaki ézala kotalela kati ya mokangano ya “kati” ya bonzambe oyo ezali kofungolama na oyo toyebi lokola Nzambe na nzela ya Kristo kati ya Molimo (LaCugna p.44)

 

Teoloji ya kala na mibú misilá koleka ya ntango ya ba–Laten, balandaki malongi ya Augustine ná  bokaboli ya teoloji elongo ná libombo to “soteriologie”. Manso oyo ezali koteyama ekomi komelama ná  mateya ya sika ya Platon ná mabombani.

 

Makňmi ya motuya ekňmamá na LaCugna ezali  oyo euti na mokanda ekňmamá na Augustin na kombo ya Monarchy of The Father, azali lisusu té  Ntá  Likoló. Bósáto ezali kolakisa bokokani [bozali ndenge moko]. Oyo ezalaka eteni ya mibale oyo elanda mateya mabe ya bozali seko boa bango. Liloba ya solo ezalaka ‘té liloba ya bomimonisi ya bonzambe na kati ya moto nyonso, elingi koloba bosali ya Tata na nzela ya Molimo Mosantu oyo euti epai ya ye [Tata] na nzela ya Yezu Kristo. Oyo ezali kokamba na nzela ya Yezu Kristo oyo azalikopesa ye [Kristo] kokamba pe kobatela moto na kolandana na mokano ya Nzambe oyo azali kofanda kati ya moponami nyonso.

 

Kristo azalaka te ebandeli ya Molimo Mosantu. Azalaka nde mosangisi oyo afandi katikati. Azali kosala na esika ya Nzambe  ndenge asalaka mikolo nyonso pe na se ya bolingi to mokano ya Nzambe. Kasi, ye moko azali Nzambe té. Bato oyo bateyaka bosayo bazali kobungisa bososoli malamu na esika oyo soko bazalaki komona malamu likambo yango ndenge esengelaki ezala. Ndenge euti koloba LaCugna:

Teoloji ya bósáto ya Nzambe ezali komonana lokola ebakisami na oyo Nzambe azali komonela yango ndenge ezali (p.44)

 

Likambo oyo eyei kobebisa mingi lolenge bakristo bazalaka kosambela. Na ndenge wana bazali kobondela lisusu té Tata ye moko (Matié 6:6,9) na kombo ya Mwana ndenge Biblia ezali kolobela yango (Luka 11:12) ‘tč tosambela kaka [Nzambe] Tata (Yoane 4:23), kasi epai ya Tata, ye Mwana ná Molimo Mosantu. Moa mosika, bayekoli ya Biblia bayei kobotisa metafizie ya teoloji na ndenge na yango mokó, kasi malongi yango oyo etongama likolo ya bopoto to bobongoli ya [bosolo ya ] Biblia.Wana nde tina bato bateyaka bosato bakoki ata muke té kolakisa makňmí nyonso ya Biblia oyo elobeli likambo wana na kolimbolaka mabe to kozuaka makomi mosusu na ndenge ya mabe na kotiyaka esika oyo bakoki kopesa to kolakisa. Kasi, lolenge na bango ezali kofanda na bobele na mobombano na malakisi ya Platon. LaCugna azali koloba ‘tč:

Bato bakendá  na Kapadosia (lisusu pe Augustine) bakendeki mingi – mingi mosika ya bososoli ya  makňmí etali libombo ná  kotiyaka mokangano kati ya Nzambe ná  Mwana (pe elongo ná Molimo Mosantu) kati ya ndelo moko ya bonzambe (p. 54).

 

Nzambe moko azalilokola Ousia kati ya hypostases misato oyo ekeseni. Tosengeli kotanga (mokanda ekňmamá  na Cox oyo eyebana na kombo ya Moponi Lokola Elohim) ‘tč liloba Ousia ndenge ekňmamí na Platon na liloba hypostases ndenge ekňmámá na ba stoic nyonso mibale ezali kolobela eloko moko.

 

Bopesi ya Molimo na tina ‘tč ésala na ndelo ya kati ya bonzambe ezali koloba ata muke té ‘tč moponami akoki té kozua esika na bozali to lolenge ya Nzambe ndenge moko Kristo azali kozua esika na lolenge wana ya bo Nzambe. Maloba oyo ebunami na oyo ekňmamí na mokanda ya Nzambe. Baponami bazali kozua esika na lolenge ya bonzambe (2Piere 1:4).

 

Na mokanda ya Ba-Efezien 1:22 tozali kotanga ‘tč Nzambe atia biloko nyonso na se ya makolo ya Kristo pe aponá ye ázala lokola motú ya Eklezya. Nzambe asekwisa Kristo

Uta liwa pe afandisa ye na loboko na ye ya mobali na bisika ya Likolo, ya makoki nyonso pe ya bokonzi pe nguya pe makasi, pe likolo ya bakombo nyonso oyo epesami kaka té po na eloko kasi po na biloko nyonso ekoya pe atika biloko nyonso na se ya makolo na ye pe atiá ye motú likolo ya bikolo nyonso likolo ya

 

Eklezya oyo ezali nzoto na ye, bokonzi na ye na makambo nyonso. Na boye, Kristo apesameli bokonzi likolo ya ba kombo nyonso na ndenge  kombo moko wana ya ye ezali nde bokonzi. Apesamela bokonzi likolo ya biloko nyonso na tina ‘tč Eklezya ekoki koya na lisanga na likolo ya Kristo oyo kati na nzoto na ye ezali kofanda mobimba ya Nzambe (Ba-Kolosien 2:9). Liloba oyo ezali kolimbolama mobimba ya Nzambe esika oyo ezali nde liloba Thetetos ezali na tina ya bonzambe to  lolenge ya kozalaka Nzambe.

 

Sik’oyo, Thayer azali koloba ‘tč bonzambe (Theo)t ekeseni na bonzambe (Theiot) ndenge bozali, kasi ezali nde kokesana na lolenge to na misala (tala na mokanda ya Thayer p.288). Awa, tina ezali té botondi ya bozali ya Nzambe oyo bozali kofanda na nzoto ya Kristo. Ezali nde botondi ya bozali oyo nde moto ezali kopesamela biso na tina ‘tč bato nyonso balata lolenge ya sika ya Nzambe (Ba-Kolosien 3:10). Bongo bango nyonso bakokani; ázala moyuda to moto na grek, kasi bango nyonso bazali bakristo na tina ‘tč ye azali kosala nyonso pe azali na bango nyonso (Ba-Kolosien 3:11). Azali kolakisa bato na nzela ya nguya ya Molimo Mosantu na tina ‘tč na suka Nzambe ázala mokonzi ya makambo nyonso (1Ba-Korintien 15:28).

 

Kasi Nzambe akotia biloko nyonso na se ya makolo ya Kristo, Mwana ya Nzambe ye moko akomitia na se ya Nzambe oyo epasaki ye bokonzi. Na ndenge wana Nzambe [akozala mokonzi ya makambo nyonso BLL] (panta en pasin) [tala na mokanda eyebani na komboya Marshall’s Interlinear  tala pe lisusu ya B-Kolosient 3:11 (panta kai en pasin).

 

Bato oyo bateyaka bósáto babandá kolimbola makňmi oyo ‘tč biloko nyonso epai ya moto nyonso na tina ya kokanisa bososoli malamu ya kolobaka ‘tč Nzambe ye nde bozali oyo ekokóma epai ya bato nyonso ndenge ezali kolobelama na Kristo kati ya makomi oyo.

 

Esengeli Kristo nde azala kotondisa biso na botondi ya  Nzambe (Ba-Efezien 3:19) botondi ya Kristo kozalaka lokola elili ya Tata (Ba-Efezien 4:13). Ezali bongo nde tozali kokóma elilingi to eikon ya Tata lokola ezalaka Kristo na bongo tozali bana ya Nzambe tokozua bombengo oyo Nzambe abombelá  bana na ye  na lisangó ya Kristo (Ba-Romen 8:17; Jake 2:5) bakitani na nzela ya elaka (Ba-Galate 3:29) na lobiko (Ba-Ebré 1:14) pe elongo bakitani ya ngolu (1Piere 3:7).

 

Na bongo Mwana ya Nzambe akomi Tata ya seko (Ezaya 6:5) na  kozalaka motu to mokonzi ya mabota nyonso ya se to ya Likolo, na bongo kozuaka esika na ye elongo na mabota oyo ya likolo oyo ezali ebele (Ba-Efezien 3:14).

Na tina wana nde nafukameli Nzambe tata oyo apesaka bomoi na mabota nyonso ézala oyo ezali na likolo to awa na se.

 

Esika oyo lilona libota ezali patria to botatá. Na boye, kombo tata ezali na ndako to na ndako ya Nzambe ezali nde botindi ya kombo oyo ezali kolakisa boyangeli ya suka ya makambo nyonso  na bikolo binso na se ya mabota. Na bongo kobanda molongo ya Tata epai ya Kristo, pe epai ya mokonzi [ya mobali] na kati ya ndako (1Ba-Korintien 11:3) oyo akoki komema boyangeli ndenge Nzambe azali kosala [to komema] yango liboso ya Kristo ná  liboso ya bana mosusu ya Nzambe oyo bazali ba-elohim pe na ndenge oyo ba-elohim wana bazali pe kosalela boyangeli na bango epai ya baoyo bazali na se ya bango.

 

Molimo Mosantu ezali lokola masini oyo ezali kokangisa biloko nyonso oyo bikoma bisusu pe ezali kopesa makoki ya kozala to kokóma elohim na moko na moko kati ya ba – anjelu. Ezali motuya moko té ya koyebisa Molimo Mosantu azala Nzambe na tina ‘tč ezali kozala na bokeseni uta moko na moko pe kosimbana  na mokangano ya kati ya bonzambe na biteni misato. Banso bazali bana ya Nzambe pe na bongo bazui biloko bia lisango elongo ná  Kristo na ndenge moko. Bokúmisi ya Molimo Mosantu esengeli kozala na tina ya bokumisi ya ye moko lokola ezali nzela oyo Nzambe azali mokonzi na biloko nyonso.

 

Na bongo, kokumisa yango ezali na lolenge nyonso kopekisama lokola komi-kumisa na tina ‘tč ezali eteni ya moto.Ezali nde nguya na lolenge nyonso to ezali kopesamela misala kasi azali té Nzambe ye mei. Molimo Mosantu ezali kopesa biso  makoki ya kozala Elohim to Theoi.

 

Bonzámbe ezali nde bokelami oyo ezali kofanda kati ya likita. Likita wana ezali kolobelama na mokanda ya Banzembo pe na mikanda mosusu oyo touti kokňma awa pe na kiti ya bokonzi ya Nzambe pe na likita ya bampaka oyo ekňmami na mokanda ya Koyebisa Basekele 4:4 tii 5:14. Likita oyo ndenge ezali pe kokotisa Yezu Kristo lokola Mwana–Meme pe Nganga-Nzambe Monene (kobanda Ba-Ebré 8:1,2). Ezali kosalela pe kokumisa Nkolo Nzambe na Nguya Nyonso (Koyebisa Basekele 4:8-11). Na kosalelaká  Nzambe, [nde] Kristo apesá bomoi ndenge nganga–nzambe nyonso aponamaka po na kopesa Nzambe makabo ná mabonza (Ba-Ebré 8:3).

 

Na mokanda ya Koyebisa Basekele 4:8-11, ezali komonisama ‘tč Nkolo Nzambe ya nguya nyonso afandi na kiti ya bokonzi likolo ya bampaka oyo bazali kopesa ye kembo pe lokumu bango pe bazali na kiti ya bango. Ata bongo, bikoti na bango ya bokonzi bizali pe kofukamela Nkolo Nzambe ya nguya nyonso oyo na mokano ya ye akelá  biloko nyonso. Azali Nkolo Nzambe ya Yezu Kristo pe ya likita.

 

Ezali na ebele ya bana na Nzambe elongo moko na ba-anjelu (kobanda mokanda ya Job 1:6; 2:1; 38;7; Banzembo 86:8-10; 95:3; 96:4; 135:5) oyo bazali kobengama lokola Bene Elyon to bana ya Nzambe ya Likolo (tala pe mokanda ekňmamá na Sebourin S.J., eyebana na kombo ya The Psalms: Their Origin and Meaning, Alba House, NY, pp. 72-74). Baponami oyo bazali pe  na kati ya lisanga oyo [ya bana ya Nzambe ya Likolo] elongo na ba-ajelu ya Likolo lokola bana ya Nzambe (Ba-Romen 8:14).

 

Kristo azalaka Mwana ya liboso to mbotama ya liboso na kati ya biloko nyonso oyo Nzambe akelá. Pamba té lisanga na ye Nzambe asalá  bikelamu nyonso ya likolo ná  oyo ya se, oyo emonanaka ná  oyo emonanaka té, ézala kutu milimo oyo babengaka bokonzi ya likolo ná se. Nzambe asalá  bikelamu nyonso na Kristo, po ézala ya ye; Boye, ye aleki yango nyonso;  yango nyonso ekangamá na ye (Ba-Korintien 1:15-17). [Kasi], Ezali Nzambe moto abota ye pe oyo alingaka ‘tč bikelamu nyonso ézala po ékoba kati ya Kristo. Na boye, Kristo azali Nzambe té na tina moko té ya bozali ya Nzambe Tata oyo azali Nzambe pe ye moko akoki té kokufa (1 Timoté 6:16) oyo ezali na ndenge ya seko na seko.

 

Ezali kokňmama na Biblia ‘tč Nzambe azali Nzambe pe Tata ya Kristo (Banda mokanda ya Ba-Romen 15:6; 2Ba-Korintien 1:3; 11:31; Ba-Efezian 1:3,17; Ba-Kolosien 1:3; Ba - Ebré 1:1ff.; 1Piere 1:3; 2 Yoane 3; Koyebisa Basekele 1:1,6; 15:3) Kristo azuá bomoi, nguya pe makasi kouta mokano ya Nzambe Tata (Yoane 10:17,18). Kristo akitisa mokano na ye na se ya mokano ya Nzambe oyo azali Tata (Matié 21:31; 26:39; Marko 14:36; Yoane 3:16; 4:34). Nzambe moto apesa baponami na maboko ya Kristo pe Nzambe [Tata] aleki Kristo (Yoane 14:28) pe aleki biloko nyonso (Yoane 10:29).

 

Tala ndenge Nzambe alakisaki biso bolingo na ye: atindaki mwana na ye se moko (monogene) na mokili, na tina ‘tč tózala na bomoi po  na ye  (1Yoane 4:9). Ezali Nzambe moto azali kokumisa Kristo; Nzambe ye aleki Kristo (Yoane 8:54).

 

Kristo atika bokonzi lokola Mwana na Nzambe  na kati ya ba-anjelu atiá  yango pembeni pe  akómá  moto, abotamaki na libota ya David na ndenge ya nzoto (Ba-Romen 1:3) na ndenge ya molimo ya bosantu, Tata apesi ye nguya nyonso ya Mwana ya Nzambe  tango asekwisaki ye lokola Yezu Kristo Nkolo na biso (Ba-Romen 1:4).

 

Nzambe azali libanga (sur) lokola ngomba ya kokata nzoto esika wapi biloko nyonso ezali kozuama na ndenge ya bokati ya Josué 5:2 oyo ekataki nzoto ya ba-israelite oyo azali kokosa té pe awanganaka maloba na ye té (Kozongela Mibeko 32:4) tala pe mokanda ekňmamá na Mainonedes eyebana na kombo ya Guide of The Perplexed, University of Chicago Press 1965, Ch.16, pp. 42ff.). Nzambe azali libanga ya Israel oyo ebikisaka bango (Kozongrla Mibeko 32:15), libanga oyo epesá bango bomoi (Kozongela Mibeko 32:18,30,31). Na mokanda ya 1 Samuel 2:2 ezali kolakisa ‘tč Nzambe azali libanga oyo abatelaka, libanga ebatelaka seko (Ezaya 26:4). Ezali nde uta libanga oyo nde bato oyo nyonso bauti ndenge moko ezali bakitani nyonso ya Abrahamu kati ya bondimi (Ezaya 51:1,2). Mesia auti pe na libanga oyo (Daniel 2:34,45) na tina ya kosukisa bokonzi ya mokili oyo. Ezali Piere té, atako Yezu Kristo té to moto moko té, kasi Nzambe nde azali  libanga to fondasion likolo na yango Kristo akotonga Eklezya ya ye (Matié 16:18) pe likolo na yango afandi ye moko lokola fondation.

 

Mesia azali nde libanga oyo ezali ya kosimbisa fondasion ya ndako ya Nzambe oyo baponami bazali ba Naos to Mosantu ya  Basantu, Efandelo ya Molimo Mosantu. Mabanga ya ndako ya Nzambe ezali nyonso kokotama na libanga wana oyo ezali Nzambe ndenge ezalaka Kristo pe epesamela Kristo oyo azali libanga ya Molimo (1Ba-Kirintien 10:4) libanga ya moselu oyo ekobanda kokweisa bato (Ba-Romen 9:33) pe na kotonga Ndako ya Nzambe. Kristo atonga ndeko ya Nzambe na tina ‘tč Nzambe azala na nguya nyonso kati ya nyonso (Ba-Efezien 4:6) Nzambe apesá  Kristo na tina ya kosala nyonso pe ázala na biso nyonso (panta kai en pasin Ba-Kolosien 3:11) na kotiyaka biloko nyonnso na se ya makolo ya ye (1Ba-Korintien 15:27) na kosololaka ‘tč azali motú  likolo ya biloko nyonso oyo ya Eklezya  oyo ezali nzoto na ye, botondi ya ye oyo botondi na  biloko nyonso (Ba-Efezien 1:22,23). Tango Nzambe atiá  biloko nyonso na se ya makolo na ye, yango elingi koloba té ‘tč Nzambe oyo apesi ye bokonzi azali ye moko na se ya makolo ya Kristo (1Ba-Korintien 15:27).

 

Kasi Nzambe akotia biloko nyonso na se ya makolo ya Kristo mwana ya Nzambe ye moko akomitia na se ya   Nzambe oyo apesaki ye bokonzi. Na ndenge wana, Nzambe akozala Mokonzi ya makambo nyonso (panta en pasin 1Ba-Korintien 15:28) na boye malongi uta mateya ya Platon oyo ezali koluka kosangisa Nzambe ná  Kristo O kati ya bósáto, ezali kopendola to kobongola Makňmi [ya Nzambe]. Kristo akofanda na loboko ya mobali ya Nzambe na boyangeli ya Nzambe (Ba-Ebré 1:3,13; 8:1; 10:12; 12:2; 1Piere 3:22) na kokabola kiti ya bokonzi ya Nzambe ndenge baponami bakokabola kiti ya bokonzi elongo ná Kristo (Koyebisa Basekele 3:21) oyo ezali Kiti ya Bokonzi ya Nzambe (Banzembo  45:6,7; Ba-Ebré 1:18) to Nzambe oyo nde kiti na yo ya Bokonzi ezali mingi-mingi kolimbolama Kiti na yo ya Bokonzi O Nzambe.

 

Nzambe moto azali kotinda aleki oyo atindami (Yoane 13:16) pe mosali aleki mokonzi na ye té (Yoane 15:20). Ezali bozoba monene koloba ‘tč moto songolo akoki kozala libonza epai ya ye moko. Mosala ya bongo ezangi ntina, ezali nde bomibomi to na kati ya mateya ya boye balobelaka bósáto ezali nde bokati ya  nzoto ya eteni moko ya bósáto na bango, malongi wana [ya bósáto] ezali nde koboya bosekwi ya bawei oyo ezali komonana na mokanda ya 1 Ba-Korintien 15.

 

Na boye, bokeseni kati ya kuruze    kosekwa ya bato bakufá  ezali nde lisengisi pe ya kokoka. Bosekwisi ya bato bakufá esengeli ezala na nzoto na kosengaka bolimboli lokola ezali kosalama na mbonge soki té,ezali na lobiki té pe na bobuki ya mbuma  ya kokoba. Bomibongisi ya Kristo po na komata to kobuta O likolo epai ya Nzambe na ye pe Nzambe na biso oyo azali Tata na biso  (Yoane 20:17) ezalaki ya solo pe  ya polele.