Christian Churches of God

 

[F040]

 

 

 

 

 

 

 

Limboli ya Testama ya Sika: Maloba ya liboso  

(Ebimeli 1.0 20210509-20210509)

 

Lisolo ya ebandeli ya Testama ya Sika.

 

 

Christian Churches of God
PO Box 369, WODEN ACT 2606, AUSTRALIA 

 

Courriel : secretary@ccg.org

 

(Copyright ã 2021 Wade Cox)

(Tr. 2022)

 

Mokanda oyo ekoki na bonsomi nyonso kosalama kopi mpe kokabolama soki esalemi na mobimba na yango, kozanga ete bábongola yango to bálongola makambo kati na yango. Tyá mpe nkombo, adresi, mpe liyebisi ya lotomo ya mokomi. Mosolo moko te ekoki kosɛngama epai ya bato oyo bakozwa bakopi oyo bakaboli. Maloba mikuse ekoki kozwama na kati mpe kotiama na ba artikle to ba zulunalo ya botendi kozanga ete babuka lotomo ya mokomi.

 

 

 

Mokanda oyo ezali na nkasa ya Internet ya mokili mobimba :
http://logon.org/
et http://ccg.org/

 

 

 

 

Limboli ya Testama ya Sika: Maloba ya liboso [F040]

 


Maloba ya liboso                             

Tomoni na Makomi Mosantu, oyo sikawa ebengami Testama ya Kala, ete Nzambe abandiki bozalisi na ntina moko mpe bibongiseli ya sikisiki. Mokili ekelamaki na Nzambe mpe bana ya Nzambe banso babyangamaki mpo na kozala wana na ntango ya bokeli, ndenge elobi Yobo 38:4-7. Yango ebengami "mokili oyo ezalaki na tango wana" (2Petro 3:5-6). Mokili yango ekómaki Tohu mpe Bohu, to ya kobeba mpe mobulungano mpo ete likambo moko boye esalemaki. Yisaya alobi ete Nzambe akelaki yango bongo te (Yisaya 45:18). Molongo yango elimbolami na mokanda Maloba ya ebandeli ya libomli ya Biblia. Yobo ezalaki mbala mosusu Mokanda ya Liboso ya Biblia, emonani ete Moize nde akomaki yango, to asangisaki yango na kolanda malako ya bokilo na ye Yetro, nganga-nzambe ya Midiane, ntango ayaki na Midiane na eteni ya Mibale ya bomoi na ye nsima ya bobengani na ye na Ezipito. Molongo mpe bokolì esili kolimbolama kati na makomi Maloba ya ebandeli ya limboli ya Biblia (F000) .

 

Bana nyonso ya Nzambe bapesamaki nzela ya kotelema liboso ya kiti ya bokonzi ya Nzambe mpe Satana azalaki kati na bango (Yobo 1:6; 2:1). Na nsima ya mokili kokoma ya kobeba mpe mobulungano, ebongiseli ya sika ya Bokambi ( Kol. 1:15 ) ya Lola mpe ya Mabele esalemaki; Eloah akelaki molongo ya Bamemi-nsango (anjelu). Elohim oyo toyebi lokola Yesu Klisto atindamaki mpo na kobongisa mokili na eleko oyo lokola tomoni yango na mokapo 1:2-2:24 ya mokanda ya Ebandeli. Na mokanda ya Ebandeli mokapo ya 3 tomoni ete Satana azalaki na bokonzi mpe amekaki Eva. Kobanda wana, lisumu ekotaki na mokili na kokweisama ya Adama mpe, kobanda  wana, kokweya ya moto mpe na yango liwa na kokweya ya ba patriarches mpe ya mabota  (cf. Lilongi etali Lisumu ya ebandeli Eteni I: Elanga ya Edene (No. 246) mpe Lilongi etali lisumu ya ebandeli Eteni ya mibale: Nkola ya Adama (No. 248)).

 

Nsima ya eteni ya liboso ya Bozalisi [ya bato] esilaki konsangisama mpe kokufa, Bana ya Noa batondisaki bato na mokili. Bakabolamaki na bikólo mpe bapesamelaki na Bana Ntuku Sambo (70) ya Nzambe, mpe ekólo ya Yisalaele, oyo ebandaki naino te, epesamaki na elohim oyo na nsima asengelaki koyebana lokola Masiya. Molongo oyo elakisami mpenza na mokanda Deteronomi 32. Na vɛrsɛ 8 tomoni ete bikolo bipesamelaki na Bana ya Nzambe na LXX mpe MMM. Yango esili kondimama mpe emonisami na libongoli ya Biblia ya RSV. TM ebongwanaki na bokosi mpe ezwi esika na Receptus mpo na kotángama Bana ya Yisalaele.

 

Na Maloba ya ebandeli ya limboli ya Biblia tomoni Ntina ya Bozalisi (Baponami bazali  Ba-elohim (No. 001) ; Mwango ya lobiko (No. 001A) mpe Kondimana ya Nzambe (No. 152 ) oyo ekangemi na Mibeko ya Nzambe ( L1)). 

  

 

Eleko ya Ntango oyo epesami mpo na Bozalisi eyebanaki mpe epesamaki na Mapinga na ba termes moko boye. Eleko ya ntango  epesamaki na basakoli, ndenge tomoni yango na Bazenla minene ya molongo ya ntango ya eleko [272] ;Molongo ya  ntango ya Bitumba ya nsuka mpe Bakonzi ya Esti (No. 272B) Mpe na molongo Bokonzi ya Bakonzi : Bokonzi ya bakonzi Eteni I: Saulo (No. 282A) ; Bokonzi ya Bakonzi Eteni ya Mibale: Davidi (No. 282B) ; Bokonzi ya Bakonzi Eteni III: Salomo mpe Fungola ya Davidi (No. 282C) ; Bokonzi ya Bakonzi Eteni IIIB: Moto lokola Tempelo ya Nzambe (No. 282D).

 

Mokomoko ya basakoli bapesamaki eteni moko ya sikisiki ya esakweli mpo na kolobela eleko oyo ya ntango oyo epesamaki.

 

Ezekiele mpe Danyele basengelaki kokutanisa (ko lier) molɔngɔ́ ya ebongiseli yango na Mikolo ya Nsuka (tala Kokwea ya Ezipito: Esakweli ya mabɔkɔ ebukana ya Farao (No. 036), mpe Kokwea ya Ezipito Eteni II: Bitumba ya nsuka (No .036_2)). 

 

Danyele batalisaki ye bolandani ya bikonzi mpe ba empire ya bibongiseli ya lokuta to ya Babilone, elongo na esakweli ya kotongama lisusu ya temple mpe kokwea ya Tempelo mpe Tempelo ya sika ya molimo ya Nzambe, Tempelo oyo tozali, kino mikolo ya nsuka mpe boyei ya mibale ya Klisto na mapinga (cf. Limboli ya Danyele (F027 , F027i ; F027ii ; F027iii ; F027iv ; F027v ; F027vi ; F027vii ; F027viii ; F027ix ; F027x ; F027xi ; F027xii ; F027xiii ).

 

Yilimia apesamaki nguya ya kotonga mpe kobuka mpe alobelaki makambo ya boyeyi ya Masiya, botiami ya Basantu na Eklezia mpe lisusu mbeka ya Masiya. Yango wana nde basakoli bayebaki ntango nini Klisto esengelaki balakisa ye na Tempelo mpe bazalaki wana kozela.

 

Yilimia alobelaki mpe makambo oyo etali mosakoli ya nsuka ya Dani Efraime na Yilimia 4:15-27 mpe kobomama ya nsuka liboso ya bobandi ya ebongiseli ya mbula nkóto. Esakweli oyo esosolamaki mpe na ntango ya boyeyi ya liboso ya Masiya, yango wana mituna etali soki bazalaki "mosakoli wana" oyo baevanzile elobeli.

 

Yango moko mpe, mosakoli Yisaya asakolaki koya ya Masiya mpe mbeka na ye kati na mokanda na ye, Asakolaki mpe ete bakokwea mpe bakozwa esika na bango. Asakolaki lisusu Kobima ya Mibale (mok. 65) mpe bobongisi makambu mpe likambo oyo ete mibeko ya Nzambe mpe manaka esegenlaki ebatelama mpe etosama soki te bakobomama(Yisaya 66:23-24). Yango wana nde Yisaya bakataki ye mpenza na biteni mibale na banganga-nzambe na botindiki ya Bademo (tala Liwa ya Basakoli mpe Basantu (No. 122C)).  

 

Basakoli Zomi na Mibale basengelaki kolebela na ntina ya makambo oyo etali batype mpe ba anti-type na molongo ya ntago, mpe eteni ya nsuka ya ekeke ya XX mpe ya XXI esengelaki kotalela bisakweli mpe molɔngɔ́ ya ntango ya bozongi ya Masiya.

 

Archétype (elakiseli) ya Biblia ezalaki na kati ya Mikolo Sambo ya poso, kobanda Mokolo ya Liboso ya poso, mokolo ya lomingo, kino na suka ya Mikolo Motoba ya bokeli, oyo ezalaki mpenza mokolo ya motoba (vendredi) na molili, FCNS ( Fin du Crépuscule nautique du soir), mpe Sabata ya Mokolo ya Sambo ezalaki bokonzi ya Mbula Nkóto ya Masiya. Na nsuka ya Mibu Nkoto Motoba, Masiya azongi mpe akangi bademo na Tartaros mpe Nzambe asekwisi mpe abongoli Basantu na Bikelamu ya molimo mpo na Lisekwa ya Liboso (No. 143A) , mpe na nsima ekozala ya nsambo mpe Mibu Nkoto ya nsuka ya ba Jubile ntuku mibale, kobanda 2027 kino 3027, ntango Lisekwa ya Mibale (No. 143B) esalemi. Ezali mpo na ntina oyo nde bademo bakotisaki mokolo ya lomingo lokola mokolo esantu ya poso na losambo ya Baala mpe bakotisaki yango na kati ya boklisto mpo na kobebisa  Mwango ya lobiko na mayele ya bikolo.

 

Lisekwa ya Mibale mpe Bosambisi Monene ya Kiti ya Bokonzi ya Mpɛmbɛ (No. 143B) ekosalema na boumeli ya eleko ya mbula 100 oyo elobelami na Yisaya 65:20. 

 

Mibeko mpe Ngolu

Baprofeta basosolaki ete Mibeko mizalaki na ntina mpo na bosembo, kasi ekokaki kobatelama bobele soki Molimo Mosantu epesameli. Kasi, Molimo Mosantu epesamaki kaka na ba patriarche mpe basakoli na bokambi ya Nzambe. Baprofeta basosolaki ete ezalaki na nzela ya mbeka ya Masiya oyo azalaki na lisumu te, oyo asengelaki kouta na molongo ya libota ya Yakobo (Mituya 24:17), nde Molimo Mosantu esengelaki kopesama na bato na nzela ya Ngolu ya Nzambe. Baprofeta bayebaki ete bazalaki mpenza kosalela basantu oyo baponami na esika ya komisalela bango moko. Petelo alobeli yango na 1Petro 1:10ff na Limboli ya 1Petelo (F060)

 

Mosala yango elimbolami na Maloba ya ebandeli (F000). Mikanda oyo elobeli Molimo Mosantu mpe mosala ya Ngolu mpe ya Mibeko ezali ( No. 117 ) ( No. 082 ) ( No. 096 ) (No. 096B) (No. 200)

 

Tokomona na kati ya makomi mobimba ndenge nini ebongiseli ya lokuta ya Antinomisme (bozangi mibeko) mpe losambo ya Baala ekɔtaki na Eklezia mpe ebandaki kobebisa mateya mpe mingimingi na lokuta oyo elobi ete Paulo mpe bantoma balongolaki  mibeko (tala Paulo: Eteni I Paulo mpe Mibeko (No. 271) ).

 

Makomami mazali polele: na bozongi ya Masiya, mokili mobimba ekotosa Mibeko ya Nzambe (L1). Bato bakotosa Manaka ya Nzambe (No. 156). Bakotindikama mpo na kobatela ba Sabata mpe ba Sanza ya Sika soki te bakokufa (Yis. 66:23-24), mpe lisusu Bafɛti ya Nzambe (Zak. 14:16-19) soki te bakokufa to bakobetama na malɔzi ya Ezipito. Ndenge moko mpe, bikólo nyonso ekopɛtolama na lipɛngwi ya bibongiseli ya Babilone mpe ya losambo ya Moi mpe ya ba mystère, bakisa mpe losambo ya mokolo ya lomingo, Noele mpe easter/pâques (No. 235).

 

Tomoni na Makomi Mosantu pe tokomona na makomi ya Bantoma ete ezalaki Masiya nde apesaki Moize Mibeko na Sinai pe ete ye, bapostolo pe Eklezia ya solo ya Nzambe balandaki pe babatelaki Mibeko nyonso na   boumeli ya bikeke mpe babomamaki na baklisto ya lokuta mpo na likambo yango mpe mpo na botosi na bango.  

 

Makomi Mosantu o kati ya Eklezia na bokambi ya Bantoma

Makomami Mosantu eyebani uta na kanɔ́ lokola etiamaki mpe endimamaki na liwa ya Ezela na mobu 323 L.T.B. (liboso ya tango na biso) (tala Biblia (No. 164) ). Mokanda oyo ya Liebele ebombamaki na Tempelo kino Etumba na Loma mpe kokwea ya Tempelo (No. 298). Mokanda yango ebongolamaki na Greke na bato ntuku nsambo (LXX) na Alexandrie mpo na kokɔtisa yango na bibliotɛkɛ ya engumba yango na etinda ya farao. Mokanda ya Bamasorete (TM) ezalaki te kino na nsima mpenza ya kokwea ya Tempelo. Na yango, Klisto mpe Eklezia basalelaki Septante (LXX) mpe makomi ya Liebele mpe ya Aramɛyɛ. Na mobu 70 T.B., Baloma balongolaki makomi yango mpe bamemaki yango na Loma mpe bazongisaki yango te tii na ekeke ya III. Ntango bazongisaki yango, emonanaki ete mbongwana mingi esalemaki na kati soki bakokanisi yango na makomi oyo balabi bazalaki kosalela na ntango wana. Mbongwana yango ekobaki tii na mikolo oyo euti koleka, ata na makomi ya NT. Nzokande, tozali na ba mikanda ya lisitwale oyo elakisi mbongwana oyo esalemi nakokokanisa na makomi ya ebandeli. Makambo ya lokuta mpe makambo oyo ebakisami/mabunga ya libongoli na Biblia (No. 164F)                  

(Talá mpe Makambo oyo elobami ete ezali bongolabongola ya Biblia (No. 164B) ; Bobebisi ya boklisto epa ba Antinomien na nzela ya kosalela makomami na ndenge ya mabe (No. 164C) ; Bobundisi Mibeko ya Nzambe  epa  Ba-Antinomien (No. 164D) ; Boboyi ya Batisimo epa Ba-Antinomien  (No. 164E) ; Makambu ya lokuta mpe Mabunga ya mabongoli na oyo etali Etɛlɛmɛlo ya Klisto (No. 164G)).

 

Na ekeke ya yambo, moko te kati na bantoma apengwisamaki ata moke te na Mibeko to na Litatoli, lokola tokomona yango na makomi (tala mpe Mat. 5:17). Ezali na ntina mingi kososola ete Eklezia mobimba ya boklisto na mobimba na yango elandaki mpe etosaki Manáka ya Tempelo, bakisa mpe ba Sabata, ba Sanza ya Sika, Bafɛti mpe Mikolo Mosantu, mpe yango bakisa mpe Elambo ya Nkolo na mokolo ya 14 Abib, Elekeli to Pasika mpe Fɛti ya Mampa ezanga Levire kobanda 15 kino 21 Abib, na nsima Pantekote to Fɛti ya Bapɔsɔ na Sabata mpe Eyenga, bakisa mpe Fɛti ya Bakelelo,  Mokolo ya Mbɔndi mpe Fɛti ya Batabernakle (Mingombo) na Sanza ya Sambo (tala Manáka ya Nzambe (No. 156)).

 

Tokomona lisusu na Makomi Mosantu lokola mpe na makomi ya NT ete kozalaki ata moke te boluki ya koboma mibeko mpe litatoli, mpe ete basakoli balobaki polele ete Mibeko, bakisa mpe Manáka ya Nzambe (No. 156), ekozongisama na bozongi ya Masiya, mpe lokola Klisto asakolaki, Makomi ekoki kolongolama te (Yoane 10:34-36). Nzokande, likanisi ya Lola mpe Lifelo ekanisamaki ata moke te na Eklezia ya Ekeke ya Liboso to ya Mibale, ata na Loma, mpe lokola Justin Martyr amonisi yango (pene na mobu 154 T.B.), ete moto nyonso oyo alobaki ete na kokufa moto akendaka na likoló azalaki moklisto te (Dial. LXXX). Ezalaki liteya ya baklisto ya lokuta oyo bazalaki kouta na basambeli ya Baala oyo bazalaki bapakano.

 

Momeseno moko te ya kobatela mokolo ya lomingo ezalaki kati na boklisto kino Loma ebanda kotya yango pembeni ya Sabata kobanda na mobu 111 T.B. basalaki bongo, mpo na kosepelisa basambeli ya Baala ya Attis mpe ya Mitra to ya Sol Invictus Elagabal mpe lisusu mpo na kobenda bato na bango. Ndenge moko mpe, pâques (pasika ya ba pakano) oyo ezali fɛti ya nzambe-mwasi Easter ekɔtisamaki te tii na mobu 154 na Loma, na bokonzi ya Anicéte, mpe losambo yango nde ememaki Matata ya Quartodéciman (No. 277)  mpe bokabwani oyo Victor akotisaki na makasi na mbula ya 192 T.B., na Loma. Yango esengelaki komema na Bitumba ya ba-Unitarien/ba-Trinitaire (No. 268). Kasi, likambo yango ekanisamaki kutu te na Eklezia ya Ekeke ya Liboso. Mikanda ya mikolo oyo oyo elobaka mpe elukaka kotya losambo ya mokolo ya lomingo na kati Eklezia ya Ekeke ya Liboso ezali ya lokuta mpenza, ndenge moko mpe mikande oyo ezali kokumisa Binitarianisme mpe Trinitarinisme (No. 076) to Dithéisme (No. 076B). Kobanda na ekeke ya IV, ba Athanasien, mpe sima ba trinitaire kobanda na ekeke ya V, babandaki konyokola Lingomba ya ba Unitarien (tala Mosala ya Mobeko ya Minei na ba Eklezia ya Nzambe oyo ebatelaka Sabata (No. 170)).

 

 

q