Ba–Eklezya ya BoKristo ya Nzambe
[A1]
Boyebisi ya
Bondimi ya Mokristo
Mokanda
oyo ekoki kotekama té.
Ezali
kopesama ofelé na tina ya lotomo ya bolakisi ya bato nyonso.
Maloba kouta molimboli ya
mokanda oyo. Mokamba oyo ekňmamá na monoko
ya Angelé na Kombo ya: “Statement of Beliefs of The Christian Faith” Po na Bolimboli ya yango,
tosaleli mingi-mingi mikanda miye: |
* Maloba
ma Lokóta Lingála, (Ekňmamá na) René Van Everbroeck c.i.c.m.,
Missionaire
de Scheut, Edition Epiphanie, Kinshasa (sd).
ISBN 0 646 20506 4
Copyright © 1994,1995,1996,1997, 2001, 2007
PO
Box 369, WODEN ACT 2606, AUSTRALIA
First Edition August
1994
Second Edition February
1995
Third Edition June
1996
Fourth Edition March
1997
Ekňmamí na mboka Australie na Union Offset Co. Pty Ltd, Canberra
Makambo Ekňmamí na Mokanda oyo
Boíngisi
Shapitre
1. Bonzámbe
1.1 Nzambe
Tata
1.2 Yezu
Mwana ya Nzambe
1.3 Molimo
Mosantu
1.4 Mokangano
ya Molimo Mosantu epai ya Kristo ná Bato
1.5 Mokangano
ya Kristo, Satan ná Ba-anjelu ya Nzambe
1.5.1 Kristo
Lokola Mwana ya Nzambe
1.5.2 Malongi
Matali Monguna ya Kristo
1.5.3 Kombo
pe Bokonzi ya Nzambe
Shapitre
2. Moango ya Bobikisi
2.1 Lokpâ
loa Bato
2.2 Bobikisi
ya Bato
2.3 Biblia
Ezali Bosolo Ebombolamá
2.4 Komíma
pe Kobongola Mitema
2.5 Batisimo
Shapitre
3. Malongi oyo Ezali Kokamba
Boyanoli Ya Bato
3.1 Losambo pe Masanjoli
3.1.1 Nzambe
moto asengeli Kosambelama pe Kosanjolama
3.1.1.1 Eloko ya Kosanjolama
3.1.1.2 Eloko ya Kosambela
3.1.1.3 Losambo ya Moko na Moko to ya Lisanga na
Tina ya Bato Mosusu
3.2 Mokangano
Kati ya Lobiko ná Mibeko
3.2.1 Nzambe
azali Libanga na Biso
3.2.2 Bobikisi
pe Bolamu
3.2.3 Lisengeli
na se ya Mibeko
3.2.3.1 Po na
nini Bakristo Babatela Mibeko?
3.2.3.2 Bakristo
Bazali Ndako ya Nzambe
3.2.4 Mibeko
Zomi
3.2.5 Mibeko
Mosusu oyo Ezali Kotala Bizaleli ya Bato
3.2.5.1 Mibeko
Etali Bilei
3.2.5.2 Mokolo
ya Kopema
3.2.5.3 Sanza
ya Sika
3.2.5.4 Bafeti
ya Mbúla [to ya Mobú]
3.2.5.5 Libala
3.2.6 Boyangeli
ya Misolo
3.2.6.1 Liboso
ya Nzambe
3.2.6.2 Liboso
ya bato Mosusu
3.2.7 Bozali
– malamu pe boponi
3.2.7.1 Bozali
– malamu
3.2.7.2 Boponi
Shapitre 4. Malongi Matali Mesia
4.1 Bozali
ya Kristo Yambo Ábotama
4.2 Kurusu pe Kosekwa
4.3 Boyei
ya Mibale ya Kristo
4.4 Mbula
Nkóto ya Bokonzi ya Kristo
Shapitre 5. Likambo
Litali Bobe
5.1 Bozali
ya Bobe na Nzela ya Botomboki ya Ba-anjelu
5.2 Malongi
Matali Boponami [Boyebani] Banda Kala
5.3 Ezalela ya Bato
Bakufá
5.4 Kosekwa ya Bato
Bakufá
5.5 Etumbu ya Bato Mabe
Shapitre 6. Eklezya
6.1 Eklezya
Ezali Nani to Ezali Eloko Nini ?
6.2 Mabongisi
ya Eklezya
6.3 Tina
pe Eloko Eklezya ezali Koluka
6.4 Bomoi ya Bosantu
Chapter 7.
Bokonzi ya Nzambe
7.1 Bosalemi
ya Bokonzi
7.1.1 Bokonzi
na Kati ya Molimo
7.1.2 Bokonzi
ya Kristo ya Mibú Nkóto
7.1.2.1 Bozongi
ya Mesia
7.1.2.2 Bosangisi ya Israel
7.1.2.3 Mokolo
ya Nkolo
7.1.3 Bokonzi
ya Nzambe ya Seko
7.1.3.1 Boyei
ya Nzambe
7.1.3.2 Mokili
ya sika ná Yeruzalem ya Sika
7.1.3.3 Suka
ya Bato
Nsóngé
Na basekulo zomi na sambo esilá
koleka, bokristo ekangamá mingi na lolenge ya teolojia oyo etongama likolo ya
filozofi ya bagrek ná ndenge ya mateya ya sika ya Platon. Bozali moko ya
Nzambe oyo ekňmamá na Biblia ná bosolo ya mabomboli ya Nzambe epai ya bato
ndenge emonani na Boyokani ya Kala ná Boyokani ya Sika esilá kobebisama pe
kozipama na bato oyo bazali koluka nguya pe bokonzi likolo ya mokili oyo
eyebana.
Suka na yango, ezali nde oyo
basosolaki kozala bongo na ndenge ekňmamá na likita lia ba-épískópo esalámá na
Nisé (na mobú 325), na Laodisé (na mobú 366), na Konstantinople (na mobú 381)
pe na Kalsedone (mobú 451). Makambo wana ebebisaka bososoli ya Nzambe elongo na
bozali ya ye na suka na yango ememá
Bósátó. Likita lia ba-épískópo lisalama na Laodisé (Kanon 29) pe elongola
Mokolo ya Kopema na se ya etumbu, ékotisá
eyenga endimáma na bapagano kouta basanza mokolo ya lomingo na eyenga ya
Moi ya Sánzá ya Zomi na Ibalé na ndenge ya pasika na esika ya bokatisi mai. Oyo
ebebisama lisusu ezali ndenge ya kososola [to koyoka] makomi na kolimbola
mibeko. Mibeko epesamela Moize emonáná
lokola ezali na tina té pe makomi ya Boyokani ya Sika ebandaki
kolimbolama lisusu na ndenge ya kolongisa bozali ya misala ya bapagano.
Ndakisa, mibeko mitali bilei
bamonaka ‘tč esila kolongwa likolo ya bososoli to bolimboli ya ndenge ya mabe
ya mokanda ya Misala ya Bantoma 10 elongo ná mikanda mosusu. Na bongo, oyo
eyeli bokolongonu ya bato bokomi sásépi, eumela té. Na bongo, suka na yango
ezali nde komonana na nzinga-nzinga na biso oyo ekoki komonana na mibú nkóto
ibale. Bobuki mibeko na mambí matali bilei ndenge esengeli eliyama, ezali
kopesa nzela na ndenge ya muke té, ná
koliyaka bilei oyo epekisama na se ya mibeko ya Biblia.
Bokiti ya lolenge ya boboti ya
mabelé bokoki komonana bobele sima ‘tč mabelé ésila kolemba likolo ya kobuka mobeko motali mbula ya esengo ná oyo ya kopema ya mabele na tina ‘tč ekangámá
na ndenge moko ya makasi ná manáka oyo
ya sanza ya mbula zomi na libwa. Bokotisi ya manáka ekóma yango moko eteni moko
ya kobebisa bososoli ya bilembo pe mabongisi oyo Nzambe apesa to asala na ntina
ya bosali malamu ya mokili.
Bokristo ya lelo ezali mingi – mingi na eloko bobele moko oyo
tokoki koloba eloko moko té oyo ekokani ná
bokristo ya ebandela. Botelemi ya mozumáni na bitumba ebundá bamuzumáni moa kala, ezalaka ndenge elobama
koúta lolenge ya mabe ya bokristo oyo ebanda na mikili ya Mputu ya
Monielo ya Azia úta lolenge ya Teoloji ya ba–grek na kolatelaka teoloji
ya Kapedosi oyo efanda likolo ya bonzambe misato oyo basangana pe emeká kosangisa ndenge ya bobombani elongo ya
Nzambe pe lokola Nzambe.
Lisanga ya bosátó ezali eloko oyo ezali kososolama té
to koyokama té. Suka na yango,Biblia oyo ekoma na mibú esila koleka nkóto zomi
na sambo ya malongi ya mabe, ekómá pembeni ya bobebisi ya mokili ná minyokoli eyelá bato oyo bazali
komekakotosa mibeko ya Biblia na motema malamu nyonso.
Ntína ya mokanda oyo ezali nde kotangola na lolenge ya
polele ná bopete nyonso, maloba ya ebandela ya Biblia pe ya Boyokani ya Sika
na [se ya] malakisi ya Yezu Kristo
ná bantoma. Tembe té; ezali na ebele ya
masapo oyo elingámá mingi oyo
ekotiyelama tembe pe kolakisama mabe na
yango uta maye makotalisama awa. Mokanda oyo ekňmamá na tina ‘tč ezala mingi
pene-pene ya makňmi ya Biblia to maloba uta Biblia oyo ezali tango nyonso kososolama malamu kouta Biblia
na kozaláká mosika na oyo elobami. Na ndenge wana, ezali komonana ‘tč mosala
yango ezali na molili té pe tina na yango ezali polele to saa. Bisika esengeli,
tokopesa moa ebele ya makňmi likolo ya likambo moko oyo ekňmamá, na tina ‘tč tokima oyo bizaleli
esila kofanda kati ya bato ya kozuáká molongó to mokapo moko to makomi oyo
elongobani té na likambo yango. Moko na makňmi ya Biblia ezali bobele bobongoli
ya bato (ndakisa 1Yoane 5:7; 1Timoté 3:16 úta Codex A) to kouta bolimboli mabe (1Ba-Korintien 15:28 ná mosusu; Koyebisa
Basekele 3:14 nde moko kati ya ebele na yango), oyo epesama na tina ya koboya
makomi oyo ebunani to oyo ekňmamá mabe na tina ‘tč emonana lokola ezali
kosalisa bondimi ya bosáto to lisanga ya
Kapedosia oyo soki ezali komonana yango moko kaka.
Tango Misia akoya mbala ya sima, akomema to akokotisa
na mobimba nyonso mibeko nyonso oyo apesa na Moize na ngomba Sinai. Mokristo
nyonso azali na bosenga ya koyeba pe komikotisa na lolenge ya kobika ná ya kosanjola oyo ekňmamá na Biblia. Mokristo
azali na bosenga ya komekola ndenge ya bomoi ya Yezu Kristo pe kobika lolenge
oyo Kristo ateyá pe abiká na ndenge ya bomoto pe yambo azala moto to liboso ‘tč
abotama na mokili. Mokanda oyo ekňmami na tina ya kolakisa lolenge ya mobimba
na bomoko boye bozali komonana pamba na ndenge ya mateya ya mabe ya mibú nkóto
zomi na sambo bosolo oyo etiyama pembeni po ‘tč nzela ya ebandela pe ya solo
eyebana pe efandá na bomoi ya bato nyonso na kotaláká té oyo basilá kosala
tango ya kala. Mosala ya biso ezali nde kobenga bato po bátubela to bábongola
mitema ná kokóma na bomoi ya sika.
Shapitre 1. Bonzámbe
1.1. Nzambe
Tata
Bonzámbe ya likolo koleka na kati ya molóngó ezali nde Nzambe. Azali na nguya nyonso,
mokeli pe mosimbi ya lola, ya mokili pe ya biloko nyonso oyo ezali na kati
(Ebandeli 1:1; Nehemya 9:6; Ba-Nzembo 124:8; Izaya 40:26,28: 44:24; Misala ya
Bantoma 14:15; 17:24,25; Koyebisa Basekele 17:7). Ye moko nde akoki kokufa té
(1Timoté 6:16). Ye nde Nzambe na biso pe Tata na biso ná Nzambe pe Tata ya Yezu Kristo (Yoane 20:17).
Azali Nzambe ya Likolo (Ebandeli 14:18; Kotanga 24:16; Kozongela Mibeko 32:8;
Marko 5:7) pe azali kaka ye moko nde Nzambe ya solo (Yoane 17:3; 1Yoane 5:20).
1.2. Yezu
Mwana ya Nzambe
Yezu azali Mwana ya Nzambe ya liboso (protokos) na kati ya biloko nyonso oyo
Nzambe asalá (Ba-Kolosien 1:15) na bongo, azali ebandeli (arche) ya bikelamu nyonso ya Nzambe (Koyebisa Basekele 3:14).
Azali Mwana (monogene) na Nzambe ya
bolingo (Matié 3:17; Yoane 1:18; 1Yoane 4:9) zemi na ye ezuamá na nzela ya
Molimo Mosantu pe abotamá na ngondo Maria (Luka 1:26-35). Azali Kristo to Mesia
(Matié 16:16; Yoane 1:41) atindamá na Nzambe po ázala Mobikisi pe mosikoli na biso (Matié 14:33; Yoane 8:48,
Ba-Efezien 1:7; Tite 2:14). Abengami Mwana ya Nzambe ya Likolo (Matié 5:7).
Ayebani lokola Mwana ya Nzambe na nguya kolandana na Molimo ya bosantu na tina
ya kosekwa na ye uta liwa (Ba-Romen 1:4). Apesameli kiti ya bokonzi ya David po
akonza seko na seko likolo ya ndako ya Yakobo pe bokonzi na ye ekozala na suka
té (Luka 1:32).
1.3. Molimo
Mosantu
Molimo Mosantu (Misala 2:4) ezali nde bozali to nguya
ya Nzambe oyo Kristo alakaki ‘tč akotindela na baponami (Yoane 16:7). Azali
moto té, kasi bopanzi ya nguya ya bomoi ya Nzambe. Ezali Nzela po tósangana na
bomoi na ye ya Nzambe (2 Piere 1:4), na kotondisama na Molimo Mosantu (Misala
9:17; Ba-Efezien 5:18) pe na ndenge wana banso
tokomi bana ya Nzambe (Job 38:7); Ba-Romen 8:14; 1Johane 3:1,2) pe bana ya
lisangó na Kristo (Ba-Romen 8:17; Ba-Galate 3:29; Tite 3:7; Ba-Ebré 1:14; 6:17;
11:9; Jake 2:5; 1Piere 3:7). Epesami na Nzambe epai na bato oyo bazali kosenga
ye (Luka 11:9-13) ná kotosa ye, ezali kofanda kati ya bato oyo bazali kobatela
mibeko ya Nzambe (1Yoane 3:24; Misala 5:32). Molimo Mosantu azali mosungi oyo
azali kokamba basali ya Nzambe na kati ya bosolo nyonso (Yoane 14:16,17,26).
Molimo Mosantu azali kopesa nguya ya kokende kosakola Sango Malamu ya Nzambe
(Misala 1:8). Ezali kopesa makabo ndenge ekňmamá na 1Ba-Korintien 12:7-11
lisusu ezali pe na mbuma ndenge ekňmamá
na Ba–Galate 5:22,23 oyo epesamůa na ndelo té (Johane 3:34; Ba-Romen 12:6).
Ezali nzela oyo Nzambe akozala mokonzi na makambo nyonso (1Ba-Korintien
15:28;Ba-Efezien 4:6).
1.4. Mokangano ya Molimo Mosantu epai ya Kristo ná Bato
Molimo
Mosantu azali kosala yambo ‘tč tozua
batisimo. Molimo Mosantu ye nde moto amemaka bato epai ya Nzambe na nzela ya
Kristo (Ba-Ebré 7:25).
Mbuma ya
Molimo Mosantu ezali kopesamela bato tango ya batisimo ndenge mokanda ya Ba-Romen 8:23 ezali koloba polele ‘tč kozala bana na ye penza ekoki koyela
biso té bobele mokolo akolongola nzoto na
biso na boumbu.
Tobotámá mbala ya sika, kasi mokolo na mokolo tozali kokoba ná
kokola na Molimo Mosantu kati na Yezu Kristo tii tango tokokóma na nkembo ya
Nzambe. Molimo Mosantu ezali Molimo ya makambo ya solo (1Yoane 4:6; 5:6) pe na
kolobaka bosolo na makambo nyonso, tozali kokola kati ya Kristo oyo azali
lokola Motú na biso na limemia nyonso
(Ba-Efezien 4:15). Molimo Mosantu ezali Molimo ya Nzambe (Ba-Romen 8:14) pe
Molimo ya bondimi (2Ba Korintien 4:13) oyo ezali koluka biloko nyonso pe eyebi biloko
nyonso (1Ba-Korintien 2:10,11; 12:3ff.).
Na bongo,
Molimo Mosantu ezali té eloko na yango moko té O kati ya Nzambe ya bosato, kasi
ezali nde nzela oyo etindi biso tókóma pe elohim
[nzambe] (Zakarya 12:8). Molimo Mosantu ezali komema epai ya Nzambe
bososoli malamu ya makanisi na biso ná bikelamu nyonso na nzela ya Yezu Kristo
lokola mosangisi pe molobeli na biso elohim
to theos (Banzembo 45:6,7; Zakarya
12:8; Ba-Ebré 1:8,9) ezali kopesa makasi na Kristo po ‘tč asunga biso; álakisa
pe álendisa biso po tozala na makoki ya kosala kati na nguya ya Nzambe. Molimo
Mosantu ezali kopesa na moto nyonso, bozali oyo Nzambe alingi, na tina ‘tč tozua litomba ya nzoto
ndenge ekňmamí na mokanda ya 1
Ba-Korintien 12:7-11.
Ekoki
Molimo Mosantu kopekisama
(1Ba-Tesalonisien 5:19) na nzela ya
koyináká yango to kosilikisáká
yango (Ba-Efezien 4:30) na bongo kondimáká kozua yango to kobungisáká yango O kati ya moto.
Mbuma ya
Molimo Mosantu ezali bolingo oyo ekňmama na Ba-Galate 5:22, na bongo soki
tolingani té biso na biso, Molimo Mosantu ezali komonana té.
Ezali na
nzela ya Molimo Mosantu nde tozali kokumisa Nzambe na ndenge ekňmama na mokanda
ya Ba-Filipien 3:3; na boye [Molimo Mosantu]
ekoki té kozala Nzambe lokola
eloko ya kokumisa to kosambelana bongo ekoki té kokokana na Nzambe Tata. Ezali
nde nguya oyo ezali kopesa Kristo makasi. Na bongo Kristo azali Tata na seko ( Ezaya 9:6) na nzela na
yngo nde ezali na ebele ya mabota na
likolo to awa na sé. Kristo akómi Tata na
seko na kopesamela makoki wana.
Botata to
mabota nyonso oyo ebengámá na Nzambe Tata, wana nde tina tofukamelaka Nzambe
Tata,na kokumisáká ye (Ba-Efezien 3:14,15).
Kristo azaláká mbotama ya liboso to mbotama ya yambo ya bikelamu
nyonso. Na ye, biloko nyonso esalama ya lokolo na oyo ya se, oyo emonanaka
ná oyo emonanaka té, ézala kutu milimo
oyo bobengaka bokonzi ya likolo ná se,
Nzambe asalá bikelamo nyonso na Kristo po ézala ya ye. Boye ye aleki yango
nyonso, yango nyonso ekangamá na ye
(Ba-Korintien 1:16,17). Kasi, ezali Nzambe oyo ayeisa ye pe alingá ‘tč bikelamu bizala kati na ye. Na bongo,
Kristo azali Nzambe ata na nzela moko té lokola ezali Nzambe Tata ye Nzambe oyo akoki kokufa té (1Timoté 6:16)
oyo azali kofanda seko na seko.
Bakristo babengámá kobima na
mokili oyo na kobikaka bomoi ya bosali pe ya bomipesi. mingi babengami, kasi
baponami bazali muke (Matié 20:16; 22:14). Bakristo bazali baponami ndenge moko
Kristo aponamá na Nzambe (Luka 23:35) Baponami baponámá ná Kristo (Yoane 6:70;
15:16,19), na se ya boyangeli ya Nzambe (1Piere 2:4).
Po na kosunga Eklezya, baponami oyo bazali lingomba to Eklezya
bapesameli bososoli ya mabombami ya Nzambe. Molimo Mosantu ezali nde nzela oyo
epesamelá bango po na kososola mabombami ya Nzambe ná bokonzi ya ye (Mark 4:11). Pamba té, bwanya ya Nzambe
bozali kolobama ná mabombami
(1Ba-Korintien 2:7), oyo ezali kolimbolama ná basali ya Nzambe (1Ba-Korintien
2:7; 15:51). Pamba té mokano ya Nzambe ezali kolimbolama lokola mabombani to
sekele ya motama na ye (Ba-Efezien 1:9) oyo Nzambe apesa na basali na ye na
nzela ya masakoli. Moa mosika, mabomboli ezali nde mosala ya Kristo kati ya
baponami. polo akňmi:
... bosi boyebi ndenge Nzambe na bolamu na ye apesi
ngai mosala po na bino.3Ye moko moto alakisaki ngai sekelé na ye
ndenge nasi’nakňmeli bino na mokuse.4Bongo lokola bozali kotanga
mokanda oyo, bokoki komonana ‘tč nayebi penza sekelé ya Kristo.5Nzambe ayebisaká yango na bato ya kala té; kasi
sik’oyo Molimo na ye alakisi yango na bato na ye ya bosantu, bantoma pe
baprofete na ye.6Sekelé yango ezali boye: Po na Sango Malamu, bato
ya bikolo nyonso babandi kozwa bolamu ya Nzambe ndenge moko ná bayuda; bakómi biteni ya nzoto moko; Nzambe
akabeli bango nyonso bomengo oyo alakaki na lisango na Kristo Yezu (Ba –
Efezien 3:2 – 6 ).
1.5.
Mokangano ya Kristo, Satan ná Ba–Anjelu ya
Nzambe
Ezali na
ebele ya bikelamu oyo kati ya Biblia bizali kobengama Elohim to Theoi oyo
elingi koloba banzambe. Kristo azalaká moko kati ya bikelamu wana oyo bizali
komonana na Boyokani ya Kala lokola Elohim
[Nzambe] (tala Zakarya 12:8). Kristo azali kolobama na Boyokani ya Sika na
tango ya bozongi na ye na mokili lokola monzoto ya sika etanisaka tongo.
Akokabola to kopesa bokonzi [ to kombo] oyo na baponami na ye (Koyebisa
Basekele 2:28; 22:16).
Na kati ya
Biblia ezali kokňmama ‘tč Nzambe azali Nzambe pe Tata ya Krist (Ba-Romen 15:6;
2 Ba-Korintien 1:3; 11:31; Ba-Efezien 1:3,17; Ba-Kolosien 1:3; Ba-Ebré 1:1ff.;
1Piere 1:3; 1Yoane 3; Koyebisa Basekele 1:1,6; 15:3) bomoi, bokasi ná nguya ya
Kristo euti na motindo ya Nzambe Tata (Yoane 10:17,18).
Kristo azali kokitisa mokano na ye na se ya oyo ya Nzambe Tata (Matié
21:31; 26:39; Marko 14:36; Yoane 3:16; 4:34). Nzambe apesá baponami epai ya
Kristo pe Nzambe aleki Kristo (Yoane 14:28) pe [Nzambe nde moto] azali na nguya
nyonso (Yoane 10:29). Na bongo, Nzambe atindi na mokili mwana na ye se moko (monogene)
na tina ‘tč tozala na bomoi ya solo po na ye (1Yoane 4:9). Ezali Nzambe nde
moto azali kukumisa Kristo (Yoane 8:54), Nzambe aleki Kristo (Yoane 14:28).
Nzambe azali Libanga (sur) ndenge moko ná esika to ngomba oyo ya kokata nzoto ya Jozué
5:3 epai wapi bakataki nzoto ya bana ya Israel, oyo ezali tina monene oyo
akosaka té (Kozongela Mibeko 32:4). Nzambe azali libanga ya Israel oyo
ebikisáká bango (Kozongela Mibeko 32:15), libanga oyo ebateláká bango
(Kozongela Mibeko 32:18,28-31). Mokanda ya 1Samuel 2:2 ezali kolakisa biso ‘tč
Nzambe na biso azali libanga ya seko (Ezaya 26:4). Ezali nde likolo ya libanga
oyo nde biloko nyonso etongámá ndenge ezali bakitani nyonso ya Abrahama na kati
ya bondimi (Ezaya 51:1,2). Mesia alongwaki na libanga oyo (Daniel 2:34,45) po
na kokonza likolo ya bokonzi ya mokili oyo. Nzambe azali libanga to esika wapi
fondation etongámá pe likolo na yango Kristo akotňnga Eklezya na ye (Matié
16:18) pe ye moko akofanda likolo na yango. Mesia azali libanga monene ya
botongi ya Ndako ya Nzambe oyo baponami bazali basantu (Naos) likolo ya basantu, efandeli ya Molimo Mosantu. Mabanga
etňngá ndako ya Nzambe ebukama uta libanga monene oyo ezali Nzambe ndenge
ezalaka Kristo pe epesamela Kristo libanga ya molimo (1Ba-Korintien 10:4),
libanga ya moselu oyo ekobanda kokweisa bato (Ba-Romen 9:33) po na kotňnga
ndako ya Nzambe.
Kristo azali kotňnga ndako ya Nzambe na tina ‘tč Nzambe afanda pe asala
kati ya nyonso (Ba-Efezien 4:6). Nzambe apésá Kristo po asala nyonso pe azala
na biso nyonso (panta kai en pasin Ba-Kolosien 3:11) na kotiyáká biloko nyonso
na se ya makolo na ye (1 Ba - Korintien 15:27) ná kosalaká ‘tč ye ázala motú
likolo ya biloko nyonso kati ya Eklezya
oyo ezali lokola nzoto na ye, na kati na yango azali kobimba, pe na kati
ya Kristo, Nzambe azali mobimba (Ba-Efezien 1:22,23). Tango Nzambe atiá biloko nyonso na se ya makolo na Kristo,
yango elingi koloba té ‘tč Nzambe oyo apesi ye bokonzi nyonso azali ye moko na
se ya makolo ya Kristo (1Ba-Korintien 15:27).
Sima ‘tč Nzambe asilá kotia
biloko nyonso na se ya makolo ya Kristo, Mwana ya Nzambe ye moko akomitia na se ya Nzambe oyo apesaki
ye bokonzi. Na ndenge wana Nzambe
akozala mokonzi na makambo nyonso (panta
in pasin 1Ba-Korintien 15:28). Na bongo malongi to malakisi ya Platon oyo
elingi kosangisa Nzambe ná Kristo kati ta
bosátó, ezali kotelemela Makomi. Kristo akofanda na loboko ya mobali ya
Nzambe na boyangeli ya Nzambe (Ba-Ebré 1:3,13; 8:1; 10:12; 12:2; 1Piere 3:22)
pe kopesa nzela na baponami bafanda na kiti ya bokonzi ya Kristo (Koyebisa
Basekele 3:21) oyo ezali kati ya bokonzi
ya Nzambe (Banzembo 45:6,7; Ba-Ebré 1:8) to Nzambe kiti na bokonzi na yo oyo elimbolami Bokonzi na yo O Nzambe.
Nzambe oyo atindi aleki motindami to
ntoma (Yoane 13:16), mosali aleki mokonzi na ye té (Yoane 15:20).
Kristo atiyamaki tembe na kati ya esobe na nzela ya Satan na bongo
momekano ya Satan ebandáká. Satan oyo azali monzoto
ya tongo, momemi pole ya mokili na biso oyo (Ezaya 14:12) lokola mokengeli
na ye pe molakisi azalaka bongo, moko kati ya Elohim [banzambe] oyo azalaki na se
ya bokonzi ya Nzambe Tata.
Esengelaki nde Kristo azala monzoto oyo elingaki kouta na Jakob (ndenge
ezali komonana na mokanda ya Kotanga 24:17). Na bongo elakisamá ‘tč na mikanda
mikňmamá na Moize moko kati ya minzoto ya tongo oyo ekňmama lokola ezalaka na
tango ya bosali ya mokili (na kati ya mokanda ya Job 38:7); moko kati ya Elohim
alingaki kozala moto na libota ya Jakob, mokitani na David (Koyebisa Basekele
22:16).
Oyo Elohim toyebi na kombo ya Yezu Kristo azalaka té monzoto ya tongo
ya mokili oyo. Kombo oyo epesamelaka nde Satan (Ezaya 14:12 ná Ezekiel
28:1-10).
Kristo apakolama lokola Elohim ya Israel banda Banzembo 45:7 pe
apakolama likolo ya baninga na ye to ba-anjelu. Kasi, Kristo azalaka bongo na
esika ya Monzoto ya tongo pe akozalaka bongo té tii tango akoya mbala ya
mibale. Nkombo wana ná mosala na yango ekopesamela Kristo elongo ná baponami oyo bazali kokabola lolenge na
bango ya ki-monzoto ya tongo kati ya mitema na bango (oyo ezali kolimbolama
monzoto ya tongo na mokanda ya 2Piere 1:19); baponami balakelámá na mokanda ya
Koyebisa Basekele 2:28 ‘tč bakopesamela bango bokonzi wana.
Satan azaláká monzoto ya tongo pe atiya tembe na Nzambe Tata na likolo,
na ndenge ekňmamí na Ezaya 14:12. Amekaki komata to kotombola kiti na ye likolo
ya kiti ya Nzambe likolo ya minzoto ya
Nzambe to ya likita ya Elohim. Likita ezali nde bosangisi ya Elohim to Banzambe
ndenge ekomami na Banzembo 82:1. Ezali na litomba komona ‘tč Iranaeus, moyekoli
ya Polycarp, moyekoli ya Yoane, ezali kolobela ‘tč Banzembo 82:1 ezali nde
kolobela Theoi to banzambe oyo ezali kolobela pe lisusu
baponami elingi koloba bato oyo babengama
bana na ye (tala mokanda Against
Heresis, BK3, Ch.6, ANF, Vol.1, P.419).
Ezali na ebele ya bana ya Nzambe (kobanda na mokanda ya Job 1:6; 2:1;
38:7; Banzembo 86:1-10; 95:3; 96:4; 135;5) oyo bazali kobengama lokola Bene Elyon to Bana ya Nzambe ya likolo. Bato oyo baponami bazali pe na kati ya
mampinga ya likolo to lokola Bana ya
Nzambe (kobanda mokanda ya Ba-Romen
8:14). Na bongo Kristo elongo na baponami nyonso bazali bana ya Nzambe bango nyonso bazali moko elongo na Nzambe na
nzela na Molimo Mosantu oyo baponamáká banda fondasion ya mokili. Kristo atiká
bokonzi na ye [likolo] na tina ‘tč akoma moto. Ye elongo ná baponami
nyonso, babengami bana na bokasi na nzela ya Molimo Mosantu, na bonsantu ya
Tata apesi tango asekwisi ye (Ba-Romen 1:14).
Na mokanda ya Misala 7:35-39 ezali komonana ‘tč ezali nde Anjelu moto
alobelaki Moize na Sinai pe anjelu wana azalaki Kristo. Na mokanda ya Ba-Galate
4:14, Polo azali komikokanisa ná
anjelu ya Nzambe atako lokola Kristo Yezu.
Lususu [ekňmami ‘tč] tokokokana ná ba – anjelu (Matié 22:30) lokola
ezali mobeko to isaggelos (Luka
20:36), na kozalaka bana na ye ndenge moko ná Kristo (Ba-Romen 8:17; Ba-Galate
3:29; Tite 3:7; Ba-Ebré 1:14; 6:17; 11:9; Jake 2:5; 1Piere 3:7). Boyokani ya
Kala ezali kolobela anjelu ya Yehovah lokola Yehovah pe Elohim (Kobima 3:2,4-6
esika wapi Nzambe to Elohim azali anjelu tala Zakarya 12:8).
Mokanda ya Banzembo 89:6-8 ezali kolakisa ‘tč ezali na
lisanga ya basantu qedosim to qadoshim lisusu ezali kolobela bato) oyo
kosangisa lisanga ya ba’ye bazali pe na yanya bazali kokota. Oyo ezali koyokana
lokola lisanga ya Lola ya Elohim ya bosembo.
1.5.1. Kristo
lokola Mwana ya Nzambe
Satan amekaki Kristo na ndenge ebele. Ya
yambo, Satan abengaki Kristo ‘tč Mwana ya Nzambe (na mikanda ya Matié 4:3; 4:6;
Luka 4:3). Ba demon pe ndenge moko babenga Kristo lokola Mwana ya Nzambe (na
mokanda ya Matié 8:29; Luka 4:41; Marko 3:11). Satan amekaki Kristo po ‘tč
álakisa solo solo ‘tč azali Mwana ya Nzambe na kolakisaka nguya na kolobáká ‘tč
Nzambe alakaki akotinda ba – anjelu na ye bábatela ye (ekňmamá na mokanda ya
Banzembo 91:11,12). Satan atika maloba: bisika
nyonso oyo akokende, kasi abakisa maloba: na ntango nyonso. Na kobongolaka makňmi, Satan alingáká kozua bomoi
ya Kristo.
Na tango moko té Kristo asembolaki
maloba ya Satan to ya ba demon na kolobáká ‘tč azalaki Mwana ya Nzambe té, kasi azali nde Nzambe ye mei. Na
boye, demon ata moko té amekaki koloba makambo ya lokuta ‘tč Kristo azalaka
Nzambe ye mei, tii sima ya liwa na ye na tina ‘tč akotisa mateya / malongi ya kolobaka ‘tč Kristo azalaki Nzambe ndenge
moko Nzambe Tata azalaka, na bongo kolakisáká sima ya liwa na ye lokuta oyo
Kristo asengelaki koboya tango azalaki na bomoi. Na nyonso kati ya bomekani oyo
tina ezalaki ‘tč abebisa botosi ya Kristo epai ya Nzambe pe na bongo kobebisa
makňmi. Satan amekaki kosala ‘tč Kristo akumbamela ye. Alakaki kopesa Kristo
bokonzi ya mokili oyo soki Kristo
akumbamelaki ye.
Kristo atiyaki tembe té likolo ya makoki na ye ya kopesama bokonzi ya mokili ata ko
bongo azalaka mokonzi. Kasi Kristo ayanolaki:
...
ekňmamá boye: fukamela Nkolo Nzambe na yo, pe salela bobele ye.
Kristo ayebisaki té Satan ‘tč [Satan] akofukamela ye
[Kristo], kasi alakisaki ye nde ndenge nini mibeko elobi. Na tango moko té ya
lotomo na ye, Kristo alobá ‘tč ázalaká Nzambe. Azalaki koloba ‘tč azalaka nde
Mwana ya Nzambe. Ezalaki po na tina wana nde basambisaka ye.
Ndenge ekňmamá na mokanda ya Matié 27:43
Azalaki
kotiya motema na Nzambe, e bongo soki Nzambe alingaka ye, ábikisa ye sik’oyo;
pamba té alobaki: “Nazali Mwana ya Nzambe”.
Ezali na esika oyo nde agangaki na tina ‘tč ekokisama
makomi ya Banzembo 22:1:
Nzambe
na ngai, Nzambe na ngai, po na nini otiki ngai ?
Ezali polele ‘tč, Kristo atiyaki té na esika ya Nzambe. Koloba ‘tč
azalaki moko kati ya Banzambe epai wapi azalaki kogangela na ndenge ya bokokani
elongo ndenge bato bazalaki kokanisela té, wana ezali bozoba.
1.5.2. Malongi Matali Monguna ya
Kristo
Malongi matali Monguna ya Kristo ekňmamá na mokanda ya
1Yohana 4:2,3. Makňmi ya solo esika wapi 1Yohana euti ezali komonana na Iranaeus, shapitre na yango ya
16:8 (ANF, Vol.1 fn, p.441).
Tala
ndenge bokoyeba molimo ya Nzambe: profete nyonso oyo andimaka ‘tč Yezu Kristo
akómaki penza moto lokola biso ye nde azali na Molimo euti na Nzambe, kasi
profete nyonso oyo akamati Yezu na ndenge wana té azali na Molimo ya Nzambe té.
Azali na Molimo oyo euti na monguna ya Kristo.
Mokňmi masilá koleka oyo ayebani na kombo ya Socrates
(VII,32,p387) alobá ‘tč makňmi oyo esilá kobebisama na bato oyo bazali kolinga kokabola bomoi ya Kristo ná bonzámbe na ye.
Kristo lokola Mwana azali te Nzambe ye mei (Yoane 17:3).
Lisusu na mokanda ya Luka 22:70 ekňmami: bango nyonso batuni ye: “Yo
nde Mwana ya Nzambe?” Ye azongiseli bango: “Bino moko bolobi ‘tč ezali ngai”
Ayebana lokola Mwana ya Nzambe
na mokanda ya:
Matié 27:54 esika wapi
balobi ya solo moto oyo azalaki Mwana ya
Nza
Marko 1:1 Oyo ezali Sango Malamu ya Yezu Kristo, Mwana ya Nzambe
Luka 1:35 azongiseli ye “Mwana oyo okobota akozala mosantu. Bakobanda kobenga ye Mwana na Nzambe.
Kososola
‘tč Kristo azali Mwana ya Nzambe ezali libomboli kouta Nzambe.
Simon
Piere azongisi: “Yo
ozali Mesia, Mwana ya Nzambe ya Bomoi” bongo Yezu alobi na ye: “Esengo mingi na
yo Simon mwana ya Yoana, pamba té oyo alakisi you makambo wana ezali moto té,
kasi ezali nde TATA NA NGAI ya likolo (Matié 16:16,17).
Lisusu ezali kokňmamá na mokanda ya Matié 11:27:
Tata
na ngai apesi makambo nyonso na maboko na ngai. Moto moko té ayebi Mwana bobele
Tata moto ayebi. Moto moko té ayebi Tata bobele Mwana moto ayebi, ná baoyo
Mwana alingi kolakisa bango Tata.
Na boye, Tata azali kolakisa biloko epai ya bato pe azali kopesa bango
epai ya Kristo oyo pe azali kolakisa bango Tata.
1.5.3. Kombo pe Bokonzi ya
Nzambe
Ezali na tembe té koloba ‘tč Nzambe azali bobele Moko pe [azali]
mokonzi. Na mokanda ya Batoli 30:4-6 tozali komona kombo ya Nzambe ná kolobaka
‘tč azali na Mwana:
Nani
asi’amatá epai ya Nzambe pe ayei kozonga ?
Nani asi’akangá mopepe na maboko na ye?
Nani asi’akangá mai na elamba na yé?
Nani atiá bandelo nyonso ya mabelé?
Kombo na ye nani pe kombo ya mwana na ye nani? Soki moto moko ayebi yango áyebisa ngai.
Makambo
nyonso Nzambe [ELOAH] alobaka esalamaka: Azali baraje ya komibatela na bafleshe
ya bato oyo balukaka kobombama epai na ye
Kobakisa
eloko mosusu té na maloba na ye soki té akopesa yo etumbu, pe akokamata yo moto
ya lokuta.
Biblia ezali komilimbola yango moko pe kombo ya Nzambe
ezali kolakisama na sima ya motunana tina ‘tč ezali komonana polele ‘tč, na
esika oyo ezali té kolobama Tata ná Mwana, kasi ezali nde Ye azali na Mwana.
Moa mosika, Boyokani ya Sika ezali kolobela ‘tč ezali Tata nde abongi
na kosambelama. Na mokanda ya Yohana
4:21 ezali kolobama ‘tč Kristo azalaka kokebisa mwasi ya musamaria ‘tč tango
ekoya oyo bakobondela Tata na likolo ya
ngomba té[ya Samari] to na Yeruzalem té, kasi aloba polele na mokanda ya Yoane
4:23 ‘tč:
Kasi
tango ekoya yango pe esi’ekoki oyo basambeli ya solo bakosambela Tata na kati
ya motema pe na ndenge ya solo; pamba té Tata alingaka baoyo basambelaka ye
ndenge wana.
Esika oyo, Kristo azali kolakisa ‘tč Tata nde moto asengeli kosambelama
kasi ye [Kristo] té. Ezali nde kotúka Nzambe koloba ‘tč moto akoki kosambela pe
kosanzola Kristo na kolandaka libungi ya Yoane 3:14 esika wapi ekňmamí ‘tč
Mwana ya moto esengeli atombolama ndenge Moize atombolaká ekeko ya nyoka na esobe. tina ya kurusu
ezali ‘tč moto azua bomoi ya seko, kasi ezali té koloba ‘tč Kristo ákoma eloko
ya kobondelama lokola ezali kolobelama na ndenge ya lokuta nyonso. Banda
liyebisi ya mabe ya liboso ezali pe
mabe koloba ‘tč bakristo bazali kokumisa nzoto ná makila ya Kristo tango ya
elámbó ya Nkolo.
Eloah azali Nzambe ya Boyokani ya Kala pe ndako ya Nzambe [to
Tepelo] ya Yezu Kristo na Boyokani ya
Sika. Ndako ya Nzambe [Tepelo] ya
Yeruzalem ezalaká ndako ya Eloah (Esdras 4:24; 5:2,13,15-17; 6:3,5,7,8,16,17;
7:23). Azalaka Nzambe ya Israel (Esdras 5:1; 7:15), Nzambe monene ya Lokolo
(Esdras 5:8,12). Azalaka moto ya kopesamela mabonza na Tempelo (Esdras 6:10)
esika wapi alingáká kombo na ye éfanda (Esdras 6:12). Apesa nzela po ‘tč ndako
ya Nzambe [Tepelo] etňngamá (Esdras 6:14) pe bonganga - Nzambe ekómá kosala po
na ye (Esdras 6:18; 7:24) pe kosala mokano ya ye (Esdras 7:18). Mibeko ezali mibeko
ya [Eloah] Nzambe ya Likolo (Edras 7:12,14). Bato oyo bayebi mibeko ya Nzambe
basengeli koteya bato oyo bayebi yango té (Esdras 7:25) pe bosambisi ná etumbu
ekosalama kolandana na mibeko ya
Nzambe. (Esdras 7:26). Oyo moto azali nde Tata oyo azali na bomoko kombo na ye
Eloah pe Nzambe ya Likolo, Tata ya Mesia pe[Tata] ya bana ya Nzambe nyonso.
Shapitre 2: Moango ya Bobikisi
2.1. Lokpâ loa Bato
Bato bakelemá na elili pe na ndenge Nzambe ye moko azali (Ebandeli
1:26,27). Adamu ná Eva bazuá etumbu likolo ya kozanga botosi
(Ebandeli 3:16-19). Na kolandana na bobuki mobeko oyo, masumu eyei, pe sima na yango liwa ekómeli bato
(Ba-Korintien 15:22; Ba-Romen 5:12).
2.2. Bobikisi ya Bato
Nzambe alingi té ata moto moko
ábunga (2Piere 3:9). Na tina ‘tč bato bákima etumbu ya masumu oyo ezali
liwa, Nzambe apesa moango ya bobikisi oyo ezali kosenga libonza kati ya liwa pe
kosekwa ya Mwana wa ye Yezu Kristo (Yoane 3:16). Moango ezali nde bobúki ya
mbuma na ndenge ‘tč Kristo azali moto ya liboso oyo asi’asekwá (1Ba-Korintien
15:20). Moango ya bobikisi ezali kolakisama kati ya Mikolo ya Feti ya mbula oyo
ezali komonana na Biblia (Levitike 23).
2.3. Biblia Ezali Bosolo
Ebombolamá
Kristo azongisi: “Ekňmamá boye:
moto akoki kobika kaka na mapa té, kasi azalaka na posa ya nyonso oyo Nzambe
akoloba (Matié 4:4; Luka 4:4). Biblia eyebani na kombo ya Makňmi (Daniel
10:21) pe ezali kotinda bato na Lobiko ya bato pe bomonisi ya nguya ya Nzambe
(Kobima 9:16; Ba-Romen 9:17). Nzela ya lobiko ezali nde Yezu Kristo (Ba-Romen 10:11)
oyo mikanda elobelaka moa kala banda Moize ná baprofete (Luka 24:27), na
masakoli kozalaka pe mokanda (Matié 26:56; Ba-Romen 1:2). Mikanda nyonso ya
Nzambe ekňmamá na nguya na ye, pe ebongi po na koteya bato pe kosukisa ndenge
nyonso ya lokuta, po na kobongisa bato pe kolakisa bango nzela ya bosembo
(2Timoté 3:16).
Na tango ya Kristo ná baprofete, mikanda ezalaka nde Boyokani ya Kala
(Matié 21:42; Marko 12:10, Misala 17:2). Boyokani ya Kala nde oyo mokanda ya
2Timoté 3:16 ezali koloba ‘tč ekňmemá na
nguya ya Nzambe. Boyokani ya Sika
ezali nde kobakisama likolo ya Boyokani ya Kala. Ezali té kozua esika ya
Boyokani ya Kala.
Boyokani ya Kala ekňmamá tango ya kala esilá koleka na tina ya koteya
biso, po ‘tč na nzela ya kokangama na yango ná kokangaka mitema pe kozala na
molende, boye tókoka kotia mitema na bolamu oyo Nzambe abombelá biso (Ba-Romen
15:4). Bobosani eyaaka na boyebi Mikanda ya Nzambe té (Matié 22:29; Marko
12:24). Bayuda ya Baré bazalaki mokolo na mokolo kotanga mikanda ya Nzambe po
bayeba soki makambo balobeli bango ezali ya solo. Oyo ezalaki komonana lokola
motuya (Misala 17:11). Elilingi mobimba ya Biblia ézuamá na eteni ya mokanda;
liloba likolo ya liloba, monkoloto likolo ya monkoloto (Ezaya 28:10). Mikanda
élakisá ‘tč Yezu azalaki Misia to Kristo (Misala 18:28). Ezali Kristo na nzela
ya Molimo Mosantu nde afungola mitú ya baponami kobanda bantoma, na tina ‘tč báyeba tina ya mikanda
ya Nzambe (Luke 24:45).
Esengeli makambo oyo ekňmamá na mikanda ya Boyokani ya Kala ékokisama
(Matié 26:54,56; Marko 12:10; 14:49) pe makambo ékňmamá na mokanda ya Nzambe ekoki kolongwa té (Yoane 10:35) Ebele ya
makambo oyo ekňmamá likolo ya Kristo ékokisamá kati ya Kristo to ekokokisama kati ya Kristo na tango ya
boyei ya ye ya mbala ya sima (Koyebisa Basekele 1:7;12:10;17:14;19:11-21) oyo
[boyei ya ye] ekozala na nguya pe na lokumu (Matié 24:30).
2.4. Komíma pe Kobongola Mitema
Na tina ‘tč bato bábika to bazua bomoi ya seko, Nzambe azali kosenga
bango babongola mitema. Soki bato babongoli mitema té bango nyonso bakokufa
(Luka 13:3,5).
Kristo átindamá po na kobénga bato babongola mitema (Luka 11:32).
Kristo abanda lotomo ya ye sima ya Yoane Mobatisi kokota boloko (Matié 4:12).
Yoane Mobatisi akotá boloko sima ya moa mikolo sima ya feti ya Bokatisi Mai ya
mobú 28 sima ya mbotama ya Yezu (Yoane 3:22-24); 4:22). Ezalaki Fete ya
Bokatisi mai sima ya bobandi ya lotomo ya Yoane na mobú ya zomi na mitanu ya
bokonzi ya Tibere (Luka 3:1). Banda tango wana, Yezu abandi kosakola boye: bóbongola mitema, pamba té Nzambe alingi
kotia bokonzi na ye sik’oyo (Matié 4:17). Kristo ápesá bayekoli na ye
mosala ya koteya maloba ya bobongoli mitema, ápesi bango nguya ya kobengana
milimo mabe (Marko 6:7,12; Luka 10:1,17-20).
Bobongoli mitema ezaláká kolakisama lokola eloko ya yambo na bolimbisi
ya masumu [to ya mabe moto asalá] (Misala 8:22) na tina ‘tč tango ya bolimbisi
ekoki koya liboso ya Nkolo pe akotindela bino Mesia oyo ye aponelá bino uta
kala ye nde Yezu (Misala 3:19,20).
Tango bato bayebaki té ndenge ebongami, Nzambe abandaki kotala makambo
wana té, kasi sik’oyo azali kobenga bato nyonso ya mokili mobimba po bábongola
mitema. Asi’atiá mokolo oyo akobanda kotambuisa mokili mobimba (Misala 17:30).
Bobongoli mitema ekómá pe na bato ya bikolo mosusu (tala lisusu Misala 15:3).
Kobanda bobongoli mitema pe kozongela Nzambe; kasi, baoyo babongoli
mitema basengeli kosala misala oyo ezali kolakisa ‘tč ya solo babongolí mitema
(Misala 26:20).
Eklezya ya Efeze ébengama kobongola motema pe kokanisa nanu esika
bazalaká liboso ‘tč bakweya, bongo bázongela misala na bango ya kala (Koyebisa
Basekele 2:5). Ndenge moko ná Eklezya ya Pergame ébengamaká pe ébongola motema
(Koyebisa Basekele 2:16), pe lisusu ezalaka ndenge moko ná Eklezya ya Tiatire
(Koyebisa Basekele 2:21,22) oyo esengelaki kotiyama na mbeto likolo ya malakisi
ya mabe. Eklezya ya Sarde ébengamá pe ébongola motema soki té, Kristo akoya
epai na bango lokola moyibi pe bakoyeba ata muke té tango akoya (Koyebisa
Basekele 3:3). Bato oyo Kristo alingi apamelaka bango pe apsaka etumbu. Azali
koyebisa ‘tč bango (na Eklezya ya Laodisé) bazali na [moa] lolendo pe babongola
mitema (Koyebisa Basekele 3:19). Bobongoli mitema ezali bongo kosengama tango
nyonso po na Ba-Eklezya nyonso ya
Nzambe na tina ‘tč ezali lisengisi ya moto nyonso (Jake 5:19,20).
2.5. Batisimo
Bokonzi nyonso na likolo pe na
se epesamela Kristo na sima ya kosekwa na ye (Matié 28:18). Apesa bango motíndo
ya kokende epai ya bato ya bikolo nyonso pe bákómisa bango bayekoli na ye
bábatisa bango na kombo ya Tata pe ya Mwana pe ya Molimo Mosantu (Matié 28:19).
Na kolakisaká bango kotosa mitindo nyonso apesa bango po ‘tč azali na bango
mikolo nyonso tii suka ya mokili (Matié 28:20).
Esengeli batisimo eya sima ya bobongoli motema po na bolimbisi ya
masumu pe bozui ya Molimo Mosantu (Misala 2:38). Okoki té koyamba Molimo
Mosantu soki abotami mbala mibale té, elingi koloba kobongola motema pe kozua
batisimo. Soki moto abotami mbala mibale té akoki komona bokonzi ya Nzambe té
(Yoane 3:3,5). Po ozua batisimo pe koyamba Molimo Mosantu esengeli kobongola
motema. Wana nde tina ebongi té kobatisa bana mike. Pe ezali komonana polele
‘tč kosala bongo ezali kobunana ná oyo Biblia ezali koloba. Ezalela ya yambo ya
manso ezalaka nde bobongoli motema oyo elobamá mingi na Yoane Mobatisi oyo azalaka
motindami ya liboso yambo ‘tč batisimo ya Molimo Mosantu kati ya Kristo éya (Marko 1:4,8). Yoane
azalaki koloba ‘tč Kristo akobatisa na Molimo Mosantu pe na móto na oyo etali
bato oyo bábongola n’ano mitema té (oyo bazalaka kolobama té matiti) (Luka
3:16,17). Nzambe nde azali kopesa Molimo Mosantu. Na nzela ya kosenga yango,
elingi koloba ná kotiyelaka moto maboko nde Molimo Mosantu ezali kozala to
kokota kati na ye. Na bongo, Molimo Mosantu ezali kopesamela bisika nyonso ya
mosala. Kasi Molimo Mosantu ezali kosala yambo ‘tč moto azua batisimo ná
kosalaka kati ya moto nyonso. Molimo nde epusaka baponami penepene ya Nzambe na
nzela ya Kristo (Ba-Ebré 7:25). Mbuma ya liboso ya Molimo ezali kopesamela bato
tango ya batisimo kolandana na oyo mokanda ya Ba-Romen 8:23 ezali koloba ‘tč
Nzambe akokómisa biso bana na ye
penza ekoya té bobele mokolo akolongola
nzoto na biso na boumbu. Na bongo tobotami
mbala mibale kasi tozali kokoba ná kokola mikolo nyonso kati ya Kristo
Yezu na makambo matali Molimo tii tango
tokokoma na kembo ya Nzambe.
Bopesi ya Molimo Mosantu tango ya batisimo ezali nde mai ya libulu ya lobiko oyo Nzambe álaka
na nzela ya baprofete na ye (Ezaya 12:3). Mai oyo ya Molimo Mosantu ezalaka
elaka ya Nzambe epai ya Yakobo ndenge
ekňmami na mokanda ya Ezaya 44:3. Nkolo Nzambe azali libulu ya mai ya
bomoi (Jeremya 2:13; 17:13 lisusu Zakary 14:18). Oyo ezali nde ebale ya mai ya bomoi (Koyebisa Basekele
22:1). Kristo azalaki koloba likolo ya Molimo ya Nzambe (Yoane 7:39) ‘tč yango
ekopesa mai ya bomoi (Yoane 4:10-14; 7:38 tala Ezaya 12:3; 55:1; 58:11; Ezekiel
47:1). Na makambo etali molimo, Israel asokolami na mai oyo ekňmami na Ezekiel
36:25 oyo ezali mai ya bomoi to Molimo Mosantu. Baponami bazali kozua mai oyo
ya ofele (Koyebisa Basekele 22:17).
Shapitre 3. Malongi Ezali Kolobela Boyanoli Ya Bato
3.1. Losambo pe
Masanjoli
3.1.1. Nzambe
Moto Asengeli Kosambelama pe Kosanjolama
3.1.1.1. Eloko
ya Kosanjolama
Eloko ya liboso pe elembo monene ya moponami ezali nde kozala mokolo
nyonso na ndelo té ya kondimela Nzambe bobele moko kaka pe na kondimela bozali
ya Yezu Kristo na se ya bokonzi ya Nzambe. Tófukamela banzambe mosusu té bobele
Yawe nde azali penza Nzambe ya zuwa (Kobima 34:14; Kozongela Mibeko 11:16) to
soki tobandi kokumisa pe kosalela banzambe mosusu tokosila biso nyonso
(Kozongela Mibeko 30:17,18). Nzambe apesi mobeko ya ye ya liboso ndenge oyo:
Ngai
nazali Yawe, Nzambe na yo. Ezali ngai nde moto nabimisaki yo na ejipte, esika
ozalaki na boumbu. Kokumisa banzambe mosusu té bobele ngai (Kobima 20:2,3)
Awa, maloba “bobele ngai”
ezali na tina ya “mosusu té azua
esika ya bokonzi” ya Nzambe, awa
tozali kososola ‘tč ezali kolobela nde Nzambe Tata.
Tosengeli kolinga Nkolo Nzambe na biso pe tosalela ye na motema moko pe
na mayele nyonso, elingi koloba; na
bomoi na biso nyonso na bongo nde tokozua mbula ndenge ekoki, banda na tango ya
kokona tii na tango sima ya kobuka boye tokokoka kozua blé mingi pe akobotisa
pe matiti ya malamu po na banyama na biso. Na maloba mosusu, elingi koloba ‘tč
tokozala na biloko ebele (Kozongela Mibeko 11:13-15). Kasi awa tozali na
Boyokani ya Sika esika wapi Nkolo apesa mibeko na ye na mitú na biso pe akokňma
yango na mitema na biso. Ye akozala Nzambe
na biso pe tokozala ekolo na ye na koyebaká mibeko na ye banda
bana mike tii bamikóló (Ba-Ebré 8:10-13).
Tokofukamela Yawe Nzambe na biso (Kozongela Mibeko 26:10; 1Samuel 1:3;
15:25). Nzambe oyo nde bobele Nzambe kaka Moko ya Solo oyo azali pe Tata.
Bosengá ya bomoi ya seko ezali nde koyeba ye pe muana na ye Yezu Kristo (Yoane
17:3). Tokumisa Yawe po azali Nzambe; tófukama mitú na se po alakisi bosantu na
ye (Banzembo 29:2; 96:9). Bato nyonso
ya mokili bazali kofukamela ye pe bazali koyemba lokumu na ye (Banzembo 66:4).
Oyo ezali esakoli pe ekokokisama. Bato nyonso oyo ákela bakoya kofukamela ye ná
kolenga (Banzembo 96:9) liboso na ye ná kokumisáká kombo na ye na tina ‘tč ye
moko kaka nde azali Nzambe ya solo (Banzembo 96:9,10), Nzambe oyo asali biso.
Azali Nzambe na biso pe biso tozali bato oyo ye abokolaka (Banzembo 95:6,7).
Azali Nzambe ya bosantu (Banzembo 99:5,9). Bososoli ya oyo tozali
kokumbamela ezali kolakisama kati ya
bilembo mibale oyo elongo ná bososoli ya lolenge ya Nzambe kobanda na tina ya
bilembo ya baponami. Bilembo mibale wana ezali:
1.Mokolo
ya Kopema (Kobima 20:8,10,11; Kozongela Mibeko 5:12) Mokolo ya Kopema ezali
elembo kati ya biso ná Nzambe oyo azali kokómisa biso eloko na ya ye bosantu
(Kobima 31:12-14) pe
2. Feti
ya Koleka: Feti ya koleka ezali elembo
to kashé oyo ébandá na mokanda ya Kobima 13:9,16, Feti ya Koleka elongo ná
Feti ya Mapa Ezanga Kisi [to lokwa] ezali elembo ya mobeko ya Nkolo (Kozongela
Mibeko 6:8) pe na bosikoli ya Israel (Kozongela Mibeko 6:10) oyo na Boyokani ya Sika ezali kokómela
bato nyonso kati ya Kristo (Ba-Romen
9:6; 11:25,26)
Bilembo oyo ya mibeko: Mokolo ya Kopema ná Feti ya Koteka ezali na tina
ya kokebisa bato na bofukameli banzambe mosusu (Kozongela Mibeko 11:16).
Bilembo mibale oyo ezali kashé ya Nzambe na maboko pe na bilongi bia baponami
ya Nkolo pe elongó ná Molimo Mosantu, ekosala ebandeli ya kashé ya bato 144.000
na mikolo ya suka oyo ekňmamá na mokanda ya Koyebisa Basekele 7:3. Yango ezali
kotinda na Bopemi ya Mokolo ya Feti.
Bongo Yezu alobi: Fukamela Nkolo
Nzambe na yo pe salela bobele ye
(to (kosalela) (Matié 4:10;
Luka 4:8). Na maloba ya Biblia liloba kosalela
ezali na tina ya kokumbamela.
Kokumisa Nzambe na nzela ya mibeko ya bato ezali pamba (Matié 15:8,9).
Kasi Tata alingi bato básambela ye kati ya motema pe na ndenge ya solo (Yoane
4:21-24). Bato ya Nzambe ya solo ezali nde biso; pamba té biso bato tňsambelaka
Nzambe na ndenge ya solo, na nguya ya Molimo ya ye pe totiaka motema na Kristo
Yezu, kasi na makambo ya bomoto té
(Ba-Filipien 3:3). Bambuta-mutu [to bampaka] wana tuku mibale na minei, elongo
ná Kristo, bafukamaka bilongi na se, liboso ya
Nzambe oyo akela biloko nyonso pe na bolingo ya ye nden bakelami
(Koyebisa Basekele 4:10). Na nzela ya mobeko ya Kristo ézala na mibeko (Kobima
20:3) to na emoniseli, tokokoba kokumisa bobele Nzambe (Koyebisa Basekele
22:9).
3.1.1.2. Eloko ya Kosambela
Bato basambelaka nde Nkolo Nzambe (Banzembo 39:12; 54:2) oyo azali
koyoka bango. Eloko nyonso oyo bakosenga na losambo, soki batie motema ‘tč
bokozua yango, bokozua yango kaka (Matié 21:22). Kristo ye moko azalaka ndakisa
ya losambo epai ya Nzambe na ye pe Nzambe na biso oyo azali Tata (Luka 6:12).
Ndakisa ya ndenge ya kosambela emonanaki na losambo ya Nkolo oyo ezali ndakisa
ya lolenge esengeli losambo ezala oyo epesamá na Kristo (Luka 11:2-4).
Tina ya losambo ya baponami ná ya lotomo ezali nde kosambela pe
kosalela maloba ya Nzambe. Likita ya Bambuta-mutu [bampaka] bapesami boyangeli
ya losambo ya bato ya bosantu (Koyebisa Basekele 5:8).
3.1.1.3. Losambo ya Moko na Moko
to ya Lisanga na Tina ya Bato Mosusu.
Losambo ya esika moko elongo ná boyokani ezali ndakisa uta bantoma
(Misala 1:14). Oyo ezalaki kosalama na
Eklezya mobimba (Misala 12:5).
Losambo ezali té bobele po na Eklezya, ezali po na baoyo bazali na
molende kasi bayebi penza té ndenge basengeli kosala pe bazali komipesaka na
Nzambe té po ye ákómisa bango [bato ya] bosembo. Pamba té Kristo asi’akokisa
mibeko po baoyo nyonso batiaka mituna bobele epai ya Nzambe bákóma bato ya
bosembo (Ba-Romen 10:1- 4).
Losambo ezali kosalisa. Bolamu ya Nzambe tozuaka po na bato mingi bazali kopbondela ye, bato mingi pe
bakobanda kopesa mersi po na biso (2Ba-Korintien 1:11). Esengeli losambo
esalamela Nzambe ná kosengáká lisalisi na ye ndenge Molimo alakisaka bino (Ba-Efezien
6:18). Esengeli kotika losambo té (Ba-Kolosien 4:2-4) pe oyo ezali lisungi po
na kopesa biso makasi ya kotelema ngui kati ya mateya ya solo na bosembo
(Ba-Efezien 6:14).
Losambo ya molende ya moto ya bosembo ezali na nguya mingi penza. Soki
losambo yango esalami na bondimi penza, yango ekobikisa moto ya maladi pe Nkolo
akolimbisa ye soki asalaki masumu. Yango wana, kati na biso bóbimisa polele
masumu oyo bosalaki pe bósambela Nzambe po na baninga na bino po ‘tč babika (Jake 5:15,16).
3.2. Mokangano Kati ya Lobiko ná
Mibeko
3.2.1. Nzambe azali Libanga na
Biso
Nzambe azali libanga na biso, makasi na biso pe mobikisi na biso esika
wapi tomibatelaka (Banzembo 18:3). Epai na ye nde totiyaka motema pe tozali
kobanga eloko moto té (Ezaya 12:2). Boyebi ya
lobiko ezali mosala ya Kristo ná baprofete (Luka 1:77). Boyebi oyo ezali
kokóma tii na Eklezya esika wapi basantu bazali bakapita Nzambe apesa basekele
na ye (1Ba-Korintien 4:1) kobika euti na Bayuda (Yoane 4:22), kasi ekómá kati
ya Kristo epai ya baoyo bazali kosambela Nzambe kati ya motema pe na ndenge ya
solo (Yoane 4:23,24). Bato bakoki kobika bobele na mokili mobimba Nzambe atiá
moto mosusu té oyo akoki kobikisa biso (Misala 4:12). Na bongo lobiko epesameli
biso na nzela ya Sango Malamu epai ya bato nyonso. Yango ezali nguya ya Nzambe
po na kobikisa bato nyonso oyo bandimeli Yezu Kristo liboso bayuda na sima bato
ya bikolo mosusu. Pamba té, Sango Malamu
elakisaka ndenge Nzambe akómisa bato bosembo ezali bobele soki moto
azali na bondimi tango nyonso, ndenge
ekňmamá na mikanda: Moto oyo akómi bosembo po na bondimi akobika
(Ba-Romen 1:14-17). Nzambe asi’apona biso. Kanda ya ye ekokweela biso té, kasi
Nkolo na biso Yezu Kristo akobikisa biso (1Ba-Teselonisien 5:9).
Bososoli ya Nzambe bouti na pasi oyo Nzambe asalelaka, ebongolaka
mitema ya bato po bábika (2 Ba - Korintien 7:10). Sango Malamu oyo euti na
Nzambe pe ezali kosalisa bino po bóbika, Nzambe atie bino elembo na ye, ezali
Molimo Mosantu oyo alakaki (Ba-Efezian 1:13). Lobiko ezali kozuama na makomi
mosantu to mikanda ya Nzambe. Yango ekňmamá
na nguya ya Nzambe pe ebongi po na koteya bato pe kosukisa ndenge nyonso ya
lokuta po na kobongisa bato pe na kolakisa bango nzela ya bosembo (2Timoté
3:15,16). Atako azalaki Mwana ya
Nzambe, ayaki koyeba eloko oyo babengaka kotosa. Pe lokola asi’akómá moto ya kokoka, akoki kobikisa libela baoyo nyonso
batosaka ye (Ba-Ebré 5:8,9).
Yango wana pe Kristo amipesaki mbala moko, po álongola masumu ya bato.
Ye akomonana mbala ya mibale, kasi ekozala po na kolongola masumu té. Akoya
nde po na kobikisa libela baoyo bazali
kozela ye (Ba-Ebré 9:28). Lobiko ezali po na bato nyonso pe mbala moko kaka
(Yuda 3). Na boye ezali na limonisi mosusu té sima ya oyo epesameli na
Yezu Kristo uta Nzambe pe ye [Yezu Kristo] apesa pe yango na Yoane. Nyonso
oyo esengeli po na lobiko ya bato ekňmamá na Biblia. Lobiko, nguya pe kembo
ezali ya Nzambe pe ye moto alakisi yango na basali na ye na nzela ya Kristo pe
ezali té na bosenga ya kobebisama [kolongolama to kobakisama] (Koyebisa
Basekele 22:18,19).
Kashé ya suka pe ya sika ya basantu ezali nde na nzela ya Molimo
Mosantu oyo ezali kofanda likolo ya
mibeko ya Nzambe ndenge elimbolami kati ya Biblia uta Boyokani ya Kala kobanda boyebisi to bobomboli ya mibeko.
Kristo nde apesa mibeko na ngomba Sinai [ye] lokola Anjelu ya Boyokani
to Bozali, Anjelu ya Yawe. Alobaki ‘té:
...
tii tango likolo ná se ekolimwa, bakoki kolongola eloko moko té na Mibeko, ata
mwa-letre moko, ata mwa-ndambo na yango liboso makambo nyonso esengeli
kosalama. Yango wana, moto oyo aboyaka kotosa ata mobeko moke, pe alakisaka
bato mosusu básakola bongo, akozala moto ya suka na bokonzi ya likolo. Kasi
moto oyo atosaka mibeko pe ateyaka bato mosusu básala bongo, akozela moto ya
liboso na bokonzi ya likolo (Matié
5:18,19).
Na boye, Kristo azali kokakola mibeko ata muke té. Azalaki kobetela
mibeko pe azalaki kosenga bato kosala bobele ndenge moko wana. Mibeko ya Moize ná batoli ya baprofete ezalaka kosala
tii tango ya Yoane. Kasi kobanda eleko ya Yoane Mobatisi nde Sango Malamu ya
Bokonzi ya Nzambe ebandaki kosakolama
pe moto nyonso azali kosala makasi (to komikotisa na makasi) (Luka 16:16).
Ata
soki likolo ná se ekoki kolimwa, kasi bakoki kolongola eloko moko té na Mibeko,
ézala ata mwa-letre moke (Luka
16:16,17).
Moize apesaká bino mibeko, kasi ata moto moko té na kati na bino atosaká yango (Yoane 7:19). Bato nyonso
oyo bayebi Mibeko ya Moize té, soki basali mosumu, bakobunga atako bayebi
Mibeko té. Kasi Bayuda oyo bayebi mibeko ya Moize, soki basali masumu, Nzambe akosalela
Mibeko po na kosambisa bango (Ba-Romen 2:12) pamba té kosala masumu ezali
koboya Nzambe (1Yoane 3:4). Bokatisi nzoto ezali nde ya motema pe na bobateli
ya mibeko ezali nde nzela ya bokatisi nzoto. Oyo azali kobatela mibeko akatami
nzoto kati ya motema, kasi oyo ákatami nzoto kasi azali té kobatela mibeko
ezali lokola moto andimi Nzambe té. Bazali bayuda bato oyo bazali kobatela
mibeko kati ya mitema na bango na bongo bazali bayuda na kati [na bango]. Kasi,
baoyo bazali kokosa ‘tč bazali bayuda pe bazali té, bakokweya na se ya etumbu
ya Nzambe (Koyebisa Basekele 3:9) pe ekosalama ‘tč bókumbamela basantu.
(Bokumbameli oyo ezali kolimbolama lokola kosanzola pe ezali kolobelama po na
Kristo ná baponami).
Mibeko ya Moize eutaká na Nzambe; mitindo na yango nyonso ezali ya
bosantu, ya bosembo pe ya malamu (Ba-Romen 7:12). Eloko ya malamu nde moto
eyeelaka ngai liwa? Ata moke té! Eloko eyeela ngai liwa ezali nde masumu.
Mibeko ezali malamu kasi masumu esalelaka eloko wana ya malamu pe ekómá koyeela
ngai liwa, boye po na mibeko, masumu
eyei komonana eloko ya mabe koleka (Ba-Romen 7:13).
Toyebi ‘tč Mibeko eutaka na
Nzambe, kasi ngai nazali moto ya mokili nakómi moumbu ya masumu (Ba-Romen
7:14). Bato oyo babongola mitema na solo bazalaka na esengeo ya kolanda mibeko
ya Yawe na kati na bango (Banzembo
119:1ff.; Ba-Romen 7:22). Na tina ‘tč mibeko ya Moize ékambaka bato epai ya
Kristo oyo azali kokokisa mibeko ya Moize (Ba-Romen 10:4). Kasi soki Molimo ya
Nzambe azali kotambwisa bino bozali lisusu baumbu ya mibeko té (Ba-Galate 5:18)
Ezali té koloba ‘tč ezali kosukisa mibeko, kasi azali nde kosala ‘tč mibeko
ebombama na mitema pe na misala ya
malamu ézala nde ezaleli na biso (Ba-Ebré 8:10-13). Mibeko ya Nzambe
ezali kolandana na bondimi, kasi na misala té (Ba-Romen 9:32) Botosi ya mibeko
ezali ya motuya pe ya yambo na tina ya
bobateli ya Molimo Mosantu oyo azali kofanda kati ya bato oyo bazali
kobatela mibeko ya Nzambe (1Yoane 3:24; Misala 5:32). Na boye ekoki kosalama té
‘tč mokristo oyo alingi Nzambe kasi ozali kobatela mibeko té. Na bongo ezali ya
bosenga ya kobatela pe Mokolo ya Kopema oyo ezali mobeko ya minei.
3.2.2. Bobikisi pe Bolamu
Nzambe amónisa bolamu na ye na bato nyonso, po bokoka kobika. Yango
ezali kolakisa biso ’tč tótika bizaleli ya mabe pe makanisi ya mokili oyo, po
tómibatela, tózala bato ya malamu pe ya bosembo na miso na ye awa na se, pamba
té esengo oyo ezangá suka ezali kozela biso, mokolo tokomona lokumu ya Kristo
Yezu oyo azali ya Nzambe monene pe mobikisi na biso (Tite 2:11 tala mokanda
ekňmamí na Marshall RVS eyebana na kombo ya Interlinear
Greek – English New Testement). Kristo
azali bongo elilingi ya kembo ya Nzambe monene oyo azali mobikisi na
biso (Tite 2:10). Na boye, bolamu ezali nde
kouta na mosala ya Yezu Kristo.
Eklezya ebatelamá na nguya ya Nzambe na nzela ya bondimi po na lobiko oyo ezali pene ‘tč ebombolama na tango ya
suka (1Piere 1:5). Yango wana bondimi ezali komema lobiko ya milimo. Profete
asakolá likolo ya lobiko , kasi tango wana asakólá ayeba té tango nini to moto nani nde Mesia oyo ye asakolá likolo
ya pasi akomona pe kembo oyo ekouta na yango (1Piere 1:9,10).
Masumu ekotaká na mokili po na mabe ya moto se moko Adamu pe ekóbá
banda Adamu tii [na tango ya] Moize. Liwa ekotá pe likolo ya masulu (Ba-Romen
5:12). Boye masumu ezalaká na mokili
liboso ‘tč mibeko éya (Ba-Romen 5:13). Na boye oyo ezali koya likolo ya
mibeko esila kopesamela nde banda Adamu lokola masumu ezali lisusu té kotangama
esika wapi mibeko ezali té. Bolamu ekomi ebele na tina ya bosikoli ya moto na
masumu pe na mibeko. Esika masumu ezali ebele na se ya mibeko, bolamu pe ezali
ebélé (Ba-Romen 5:15-21). Na nzela ya botosi ya moto moko, ebele ya bato
bakobika to bazali sembo na nzela ya bolamu oyo ezali koumela na nzela ya
bosembo na bomoi ya seko ná mopakolami Yezu (Ba-Romen 5:20,21).
Bato oyo bazali lisanga ná Kristo Yezu, etumbu moko té ekoki kokweela
bango (Ba-Romen 8:1). Biso bato toboyaka kolanda nzela ya bomoto pe tolandaka
nzela ya Molimo tokómi kokokisa makambo ya bosembo oyo mibeko ezali kotinda
(Ba-Romen 8:4).
Baoyo balandaka nzela ya Molimo ya Nzambe, bakanisaka makambo oyo
Molimo alingaka (Ba-Romen 8:5). Bato oyo balandaka bobele makanisi ya bomoto
bazali banguna ya Nzambe. Batosaka mibeko na ye té, kutu bakoki kotosa yango té
(Ba-Romen 8:7). Na boye bato oyo balandaka makanisi ya bomoto pe babongoama
n’ano té bazali koyebana na nzela ya kotelemela mibeko ya Nzambe.
Molimo na ye oyo esekwisa Kristo azalaká na mitema na biso, akozongisa
pe bomoi na nzoto na bino (Ba-Romen 8:11). Baoyo nyonso Molimo ya Nzambe
atambwisaka, bazali bana na Nzambe (Ba-Romen 8:14) na oyo ezali nde na nzela ya
bolamu ya Nzambe. Mibeko eyaka na maboko ya Moize, kasi Yezu Kristo ayeeli biso
bolamu pe makambo ya solo ya Nzambe
(Yoane 1:17). Na boye tozali kobenga Nzambe Abba to Tata ya solo
ndenge mitema na biso ezali kondima ‘tč tozali bana ya Nzambe (Ba-Romen 8:15)
ndenge epesameli na yaya na biso Yezu Kristo.
Toyakí koyeba ‘tč moto moko té akómaka bosembo po atosaka Mibeko, kasi
bobele po andimaka Yezu Kristo (Ba-Galate 2:16). Bomoi oyo bazali na yango
sik’oyo, bazuaki yango po bandimeli Mwana ya Nzambe (Ba-Galate 2:20). Na
makambo oyo etali mibeko nasi nakufá. Ezali mibeko moto ekatá ‘tč nasengeli
kokufa; pe nandimi kokufa po názala na bomoi na miso ya Nzambe (Ba – Galate 2:19). Kasi naboyi bolamu ya Nzambe
té pamba té soki bato bakoki kokóma bosembo po batosa mibeko, wana elakisi ‘tč
liwa ya Kristo ezali na tina té (Ba-Galate 2:21). Tozali kobatela mibeko na
tina ya Molimo Mosantu oyo ezali kokamba biso pe mibeko ezali kouta na lolenge
ya Nzambe oyo tosila kozua pe tozali kati na yango (2Piere 1:4) ndenge moko ye
Kristo azali.
Tobiki po na bolamu ya Nkolo Yezu ndengemoko ná bango (Misala 15:11).
Masumu ezali lisusu té na nguya likolo
na baponami na tina ‘tč bazali lisusu té na se ya mibeko kasi na se ya bolamu
pe boumbu ya Nzambe (Ba-Romen 6:14,15). Na boye tozali lisusu té kosala masumu
na kobukáká mibeko na tina ‘tč tokomi baumbu ya Nzambe pe ya bosolo, kasi
baumbu ya masumu té tokomi kotosa na
kati ya motema na oyo nyonso eteyama biso na oyo tozalaka komipesa (Ba-Romen
6:17,18) Pamba té tozaláká lokola bakufá likolo ya masumu na biso, sik’oyo
Nzambe apesa biso bomoi, nzela moko na Kristo. Ya solo tobiki po na bolamu ya
Nzambe (Ba-Efezien 2:5). Ye moto
asekwisa biso, pe afandisi biso na esika ya lokumu na likolo, lisanga na Yezu
Kristo na tina ‘tč Nzambe ákoka komonisa na tango ekoya bolakisi ya bolamu na
ye pe tóndimela kobika wana euti na biso té, kasi likabo na ye (Ba-Efesien
2:6,7). Euti na misala na biso té, boye moto moko té akoki kobeta tolo
(Ba-Efezien2:9). Bongo tozali kobatela mibeko kolekela Molimo ya Nzambe na
nzela ya bolamu.
3.2.3. Lisengeli na se ya Mibeko
Ezali na lisengeli oyo ezali kokoba ya kobatela mibeko oyo ekoki té
koleka to kobebisama ndenge touti komona yango (Matié 5:18; Luka 16:17). Na
tango ya Kristo, bayuda babátelaká yango malamu té (Yoane 7:19) na kobebisaka
yango na nzela ya bokoko (Matié 15:2,3,6) Marko 7:3,5,8,9,13) na mikumba to
boumbu uta balakisi yango, na bayuda ya mokolo wana bazalaki komeka Nzambe (Misala
15:10).
Kolandana na oyo tosilá koloba moa likolo, ezali na lisengisi ya kokoba
kobatela mibeko ya Nzambe. Ezali koumela pe ekoki koleka té tii na suka ya
mokili oyo, ezali kotala bozali ya bato.
3.2.3.1. Pona Nini Bakristo
Bábatela Mibeko?
Bakristo babikisami na nzela ya bolamu, kasi ya mibeko té. Kasi po na
nini ezali kosengamela bango bayeba pe babatela mibeko ? Ezali po ‘tč:
Mibeko ya Nzambe euti to ekangami na bozali ya boboto ya lolenge ya Nzambe.
Mibeko ya Nzambe ezali kouta na lolenge ya Nzambe na bongo ezali
kofanda libela na libela na tina ‘tč Nzambe ye moko abongoanaka té, azali
malamu tango nyonso ye oyo azali liziba ya bolamu. Na mokanda ya Marko 10:18
Kristo alobi na ye: Po na nini obengi
ngai moto malamu ? Moto malamu azali té, kaka Nzambe ye moko nde azali malamu.
Soki olingi kokota na mboka ya bomoi tosaka mibeko (Matié 19:17). Na boboto
ya Nzambe nde azali kobenga moto nyonso abongola motema (Ba-Romen 2:4). Lolenge
ya Nzambe ezali ya boboto oyo ebongwanaka té. Mampinga ya Lola ezali pe na
lolenge wana. Na boye bazali bobele ndenge moko na lolenge ya bonzambe pe na
boboto.
Na ndenge oyo nde Yezu Kristo azali se ndenge moko; lelo, lobi pe seko
(aioonas) (Ba - Ebré 13:8). Baponami
na Nzambe basanganaka na bomoi ya Nzambe (2 Piere 1:4) bakómí pe
banganga-nzambe na ndenge ya Melkizedeki oyo ekoki té koyambelama (aparabaton) to ekoki kobongwama té sima
ya mikolo (Ba-Ebré 7:24). Kristo akoki kobikisa libela baoyo balingi kopusana
penepene na Nzambe na lisalisi na ye (tala Ba-Ebré 7:25 Marshall’s Greek-English Interlinear). Kasi azali
té moto ya kosambela té to kozala Nzambe oyo azali kopesa mibeko ya mokano na
ye.
Mibeko ya Nzambe esengeli elandama na nzela ya bondimi, kasi na misala té (Ba-Romen 9:32). Tozali na boyokani ya
sika esika wapi Nkolo azali kotiya mibeko na ye na mitú na biso pe kokňma yango
kati ya mitema. Azali Nzambe na biso
pe tozali basali na ye,
kokumbamelaka to kosanjolaka ye na kobatelaka mibeko na ye kati ya bizaleli na
biso (Ba-Ebré 8:10-13). Na bongo bilembo ya libanda ezali na tina té. Ezali nde
bobateli ya mibeko ya Nzambe kati ya mitema nde ezali kokata biso nzoto
(1Ba-Korintien 7:19) lokola bakristo pe moko kati ya Israel na kati ya molimo.
Ezali baoyo bazali kopesa kanda liboso na elima ná kobateláká mibeko ya Nzambe.
Botosi mibeko ya Nzambe ezali kolakisa to kotalisa bango na tango ya minyoko
(Koyebisa Basekele 12:17). Yango wana bato ya bosantu oyo batosaka mibeko ya
Nzambe pe bandimelaka Yezu, basengeli kokanga mitema (Koyebisa Basekele 14:12).
3.2.3.2. Bakristo Bazali Ndako
ya Nzambe
Basantu bazali ndanko ya Nzambe to efandeli [oyo ebengami na monoko ya
grek] naos ya Nzambe pe Molimo ya
Nzambe ezali kofanda kati na bango.
Soki moto abebisi ndanko ya Nzambe; Nzambe pe akobebisa ye pamba té ndako ya
Nzambe ezali bosantu. Pe bino bozali lokola ndako ya Nzambe (1Ba-Korintien
3:16,17). Na tina oyo nde ezali na bosenga likolo ya bakristo kobatela nzonto
ya bango na ndenge malamu lokola elingi kozala Molimo ya Nzambe. Na tina ‘tč Nzambe alobi ‘tč akobanda
kofanda na kati na biso pe kotambola elongo na biso nzela moko. Akozala Nzambe
na biso pe biso tokozala bato na ye.
Tosengeli kosimba eloko ya mbindo té. Nzambe
akozala Tata na biso pe biso tokozala bana na ye (2Ba-Korintien 6:16-18
awa tolingi kopesa makomi kouta Boyokani ya Kala : Levitike 26:12; Ezekiel
37:27; Ezaya 52:11; 2Samuel 7:14).
Na tina oyo nde esengeli bakristo basangana té na baoyo bandimaka
Nzambe té (2Ba-Korintien 6:14). Basengeli kolongola makambo nyonso oyo ememaka
mbindo na nzoto to na motema , bátosaka Nzambe pe bálukaka kozala bato ya bosantu (2Ba-Korintien 7:1). Na boye
bapónámí banda ebandeli pe babikisámá na nzela ya kosikolama na Molimo pe na
bondimi kati ya bosolo (2Ba-Tesalonisien 2:14). Na boye solo ezali kopesamela
likolo ya bokolongonu ya milimo pe lokola elembo ya moponami. Ekoki komonana na
nzela oyo ya bokoli ya mibeko minene ya Biblia ezali na tina epai na bango.
Bomeki ya ndako ya Nzambe bosalami na kolandaka mibeko oyo (Koyebisa Basekele
11:1).
3.2.4. Mibeko Zomi
Eklezya ezali komipesa na
bobateli ya mibeko zomi ndenge emonani na mokanda ya Kobima 20:2-17 pe na
mokanda ya Kozongela Mib. 5:6-21.
Mobeko ya liboso elobi:
Ngai
nazali Yawe, Nzambe na yo. Ezali ngai moto nabimisaki yo na Ejipte, esika
ozalaki na boumbu. Kokumisa banzambe mosusu té bobele ngai.
Nzambe Tata nde bobele Nzambe ya Solo (Yoane 17:3) pe ezali na Elohim
mosusu té liboso na ye to oyo akokani na ye. Epesameli moto nzela té ya
kokumisa to kosambela eloko mosusu atako Yezu Kristo .
Mobeko ya Mibale elobi:
Kosala
ekeko moko té po na kokumisa yango, ezala ata eloko nini oyo ekokani ná
bikelamu oyo ezali na likolo, awa na se, to na mai oyo ezali na se ya mabele.
Kofukamela banzambe ya ndenge wana té pe kokumisa yango té, pamba té ngai Yawe,
Nzambe na yo nazali Nzambe moko ya zuwa. Bato oyo bayinaka ngai napesaka bango etumbu ná bana na bango, bakoko na
bango, pe ná bana ya bakoko na bango. Kasi bato oyo balingaka ngai pe batosaka
mibeko na ngai, nasalaka bango bolamu ná bana na bangop nyonso oyo bayaka sima.
Na boye, epesameli moto nzela té ya komisalela bikeko oyo ekokani na
eloko songolo po na kobanda kosanjola yango to ezala elilingi. Na boye
epekisami kotiya kurusu kati ya Eklezya lokola elembo.
Mibeko yango moko esali eteni ya bolakisi ya makambo matali bonzámbe ndenge
nyonso ezali kokotana moko ná mosusu.
Mobeko ya misato elobi:
Kotanga
kombo na ngai Yawe Nzambe na yo na makambo ya pamba té po ngai Yawe napesaka
etumbu na moto nyonso oyo azali kotanga kombo na ngai na makambo ya pamba.
Kombo ya Nkolo Nzambe ezali kopesa nguya, na tina wana nde mobeko oyo
ezali kotalela yango lokola kosántola kasi ezali pe kolobela kosalela mabe
bokonzi ya Eklezya pe na baoyo nyonso bazali koloba to komiloba bazali kosala
na se ya boyangeli ya Nzambe na nzela ya Yezu Kristo.
Mobeko ya minei elobi:
Kanisa
ngai na Mokolo ya Kopema, kómisa yango mokolo ya bosantu. Sala misala na yo
nyonso na kati ya mikolo motoba; kasi mokolo ya sambo ezali Mokolo ya Kopema ya
ngai Yawe, Nzambe na yo. Mokolo yango okosala mosala moko té, ézala yo moko,
ézala bana na yo ya mibali to ya basi, ézala baumbu na yo, ézala banyama na yo,
ézala bapaya oyo bayei kofanda epai na yo. Pamba té na kati ya mikolo motoba
nasalaki likolo ná se,ebale pe biloko nyonso oyo ezali na kati, bongo na mokolo
ya sambo napemaki. Yango wana ngai Yawe babenisá Mokolo ya Kopema, pe nakómisa
yango mokolo ya bosantu.
Mokolo ya sambo oyo ezali mokolo ya kopema ezali bongo lisengeli ya
bandimi: Mokristo moko té akoki kosalela Nzambe ná kozanga kokumisa to kotosa
mokolo ya kopema oyo eyebani na manáka ya mikolo ya lelo lokola mokolo ya póso.
Kosala mokolo mosusu ‘tč ezala mokolo ya losambo libanda ya mokolo ya póso
ezali té bobele bobuki ya mobeko oyo, kasi ekómi yango moko elembo ya bokumisi
bikeko pe ezali libanda ya mokano ya Nzambe. Ezali nde lolenge ya botomboki na
bongo ekokani ná kindoki (1Samuel 15:23). Ekangami ná mobeko ya mibale oyo
ezali kokende bomoko ná mobeko ya Moize
nde ekokani ná kokumisa bikeko. Bosali ya manáka oyo ezali kosala ‘té póso
ézala kozongela na ndenge na bango ezali kaka ndenge moko oyo touti kolobela O
likolo.
Mibeko minei ya liboso ezali nde kotalisa mokangano ya moto ná Nzambe.
Pe ezali komonana na se ya mobeko ya liboso pe oyo eleki nyonso oyo elobi: Linga Nkolo Nzambe na yo na motema moko, na
bomoi na yo mobimba na mayele nyonso (pe
na makasi nyonso Marko 12:30). Wana
ezali mobeko ya liboso pe eleki monene (Matié 22:37,38).
Bomikokanisi ná Nzambe ezali kofanda likolo na oyo pekoyanba to kondima
ná lobókó nyonso na mibeko oyo pe kokima eloko nyonso oyo ezali kobunana na
yango.
Mobeko ya mibale oyo ekokani na yango:
Linga
moninga na yo ndenge omilingaka yo moko (Matié 22:39). Mobeko mosusu eleki oyo mibale ezali té (Marko 12:31)
Mobeko ya mibale oyo eleki nyonso kati ya mokangano na se ya mibeko
motoba likolo ya zomi oyo epesamela Moize oyo ezali kotala mingi-mingi maye
matali bato.
Mobeko ya mitáno elobi:
Tosa
Tata ná mama na yo, po ózala na bomoi molai na mboka oyo ngai Yawe Nzambe na yo
napesi yo.
Mokangano ya libota ezali nde biliki ya motuya po na botongi ya ekólo
nyonso pe kolakisa bizaleli bia bonzambe ya bato songolo
Mobeko ya motoba elobi:
Koboma
moto té
Bakristo bazali kosambisama na mobeko la likolo koleka oyo ya
kosilikeláká té bandeko na bango té. Kobomba kanda na motema ezali nde koboma
moninga. Moto Nyonso oyo ayokeli ndeko na ye kanda, básambisa ye na bazuzi. Oyo
alobi na ndeko na ye: “zoba!” básambisa ye na likita monene ya banganga–nzambe, pe oyo alobi na ndeko na ye “yo ozali na liboma !” Ebongi batinda ye na lifelo
(Matié 5:22).
Mobeko ya sambo elobi:
Kotambola te na mwasi to na mobali ya bato.
Bakristo bazali kosambisama na
mobeko ya likolo koleka; oyo ya kolula moto mosusu oyo azali mwasi to mobali na
ye té (Matié 5:28)
Mobeko ya moambe elobi:
Koyiba
té
Koiba ezali nde kotombokela moninga na yo pe ezali kobuka mokangano ya
moto ná Nzambe.
Mobeko ya libwá elobi:
Kokosela
moninga makambo té
Na monoko ya ba-ebré, maloba bosembo ná bosolo ezali mingi-mingi
komonana lokola likambo moko. Na bongo mokristo akoki té kozala sembo soki azali
te na bosolo. Bobebisi to bobongoli ya bosolo ná kokoselaká bato makambo ezali
kobebisa to kokanga lobiko ya mokristo.
Mobeko ya zomi elobi:
Kolula
eloko ya moninga té, ézala ndako na ye, mwasi na ye, mosali na ye ya mobali to
ya mwasi, ézala ngombe to punda na ye, ézala ata nini.
Kolula ezali mayoki oyo ezali kotiya biloko to mokangano ya bosangisi
ya nzoto likolo ya mokangano ya moto ná Nzambe. Ezali na ndenge wana nde ezali
komonana lokola kokumbamela bikeko. Ezali kotiya eloko mosusu kozala ntéi ya
posa to bosenga na boye ezali kobunana na mibeko. Na ndege oyo ndemibeko ezali
kozingana na tina ‘tč kolula ekómi
eloko ya ebandeli oyo etindaka bobuki ya eloko to mobeko moko ezali nde bobuki
ya nyonso. Na bongo, ezali té na bokaboli ya masumu. Masumu ezali nde bobuki ya
mibeko. Kristo apesa limbola malamu ya mibeko na mokanda ya Matié 5:21-41 oyo
azali kolobela ezali nde mikanda ya Kobima 20:13; Kozongela Mibeko 5:17; 16:18
ná Mokanda ya Luka 12:57-59).
Mibeko oyo esengeli baboti bateya yango na bana na bango tango nyonso.
Ézala na kati ya ndako to na nzela, ézala na butu to na moi. Esengeli ékňmama
na baporte ya bandako, na bisika bokotelaka na ba-vile na bino (Kozongela
Mibeko 11:18-20).
3.2.5. Mibeko
Mosusu oyo Ezali Kotala Bizaleli ya Bato
3.2.5.1. Mibeko
Etali Bilei
Mibeko mitali bilei ezali komonana na mokanda ya Levitike 11:47 pe na
Kozongela Mibeko 14:4-21. Ezali kokangama na oyo etali bozali malamu ya nzoto
ya moto na ndenge esengeli po na bokolongonu ya yango pe ezali likolo ya bosali
malamu ya [nzoto] yango. Esengeli mobeko oyo esantolama pe nzoto ékomisama
lokola ebombelo ya Molimo Mosantu. Ezali pe na mokano ya bato ya mayele [siese]
oyo etali bilei. Kolia makilá epekisami kati ya mokanda ya Kozongela Mibeko
12:16 pe ndenge moko ná mafuta [ya nyama] epekisami na mokanda ya Levitike
3:17. Nyama oyo ekufi yango moko to babomi na banyama ya zamba ekoki koliama té
(Ezekiel 44:31). Bopekisami ya kolia bambuma ndenge ekňmami na mokanda ya
Levitike 19:23-26. Mibeko oyo ezali na ntina ya molimo.
3.2.5.2. Mokolo ya Kopema
Mokolo ya póso ezali mokolo ya kopema esengeli étosama (Kobima 20:8-11;
Kozongela Mibeko 5:12-15) lokola botosi ya mibeko ya Nkolo pe moko kati ya
mibeko zomi. Oyo ezali biloko oyo esengneli kotosama mikolo nyonso pe na bato
nyonso. Mokolo ya kopema esantolamá. Moto oyo akotosa yango té bakoboma ye pe
bakolongola ye na molongo ya bato ya Israel (Kobima 31:14,15). Bakristo nyonso
bazali bana ya Israel na ndenge ya molimo na bato nyonso ya bikolo mosusu
bakomi ya ekolo ya Israel. Na boye, Mokolo ya Kopema ezali elembo kati ya
Nzambe ná bato na ye na tango nyonso. Etumbu ya kozanga kotosa yango ezali nde
liwa oyo ezali kokokana ná kosantola Molimo Mosantu pe ezali kotindama na
bosekwi bwa mibale ya bato (tala Koyebisa Basekele 20:5). Mokolo ya Kopema
ezali mokolo ya bosantu pe esengeli ekomisama mokolo monene pe ya esengo. Ezali
té Mokolo ya bosepeli ya mabe, kasi mokolo ya bosantu (Ezaya 58:13,14). Mosala
moko té to mokumba ekoki komemama té mokolo yango (Jeremya 17:21,22).
Nkolo na biso [Yezu] abateláká Mokolo ya Kopema na tango azaláká na
bomoi (Marko 6:2). Bantoma babatelaká Mokolo ya Kopema (ná bafeti) pe biso
tosengeli kobatela yango. Nkolo akozongisa Mokolo ya Kopema, Sanza ya Sika pe
Bafeti, na bokasi ya mibeko na se ya bokonzi ya Mesia ná etumbu ekopesamela
bikolo oyo ezali kotosa té (Ezaya 66:22,23; Zakaria 14:16-19).
3.2.5.3. Sanza ya Sika
Esengeli Sanza ya Sika ebatelama na se ya mibeko (Kotanga 10:10;
28:11-15; 1Basango Eleká 23:31; 2 Basango Eleká 2:4; 8:13; 31:3) na tango yango
esengeli kotika mombongo ndenge moko ezaláká Mokolo ya Kopema (Amos 8:5).Israel
abatelaki Sanza ya Sika (Ezaya1:13,14; Ezra 3:5; Nehemya 10:33; Banzembo 81:3;
Ozé 2:11) ndenge moko ezaláká kosala Eklezya
banda basekulo ebela esila koleka. Eklezya ezalaká kobatela Sanza ya
Sika elongo ná Mokolo ya Kopema na Mokolo ya Feti (Ba-Kolosien 2:16). Sanza ya
sika ekozongisama ntango ya Mesia ndenge moko na mokolo ya kopema (Ezaya 66:23,
Ezekiel 45:17; 46:1,3,6).
3.2.5.4. Bafeti ya Mbúla [to ya
Mobú]
Bafeti ya mobú ezali komonana
na mokanda ya Levitike 23:1-44 ná Kozongela Mibeko 16:1-16. Bafeti oyo ya mbula
ezali kotalisa mokano ya bobikisi ya Nkolo. Bafeti yango ezali:
*Feti ya Koleka ná ya Mapa ezangá
Kisi
*Feti ya Pentekoste
*Feti ya Kobetela Yawe Bakelelo
*Mokolo Monene ya Bolimbisi ya
Masumu.
*Feti ya Bandako ya Kopo (na
Kobomba Mbuma).
*Mokolo Monene ya Suka
Ezali
kopesama pe ezali na bosengá ya kozala lokola bilembo kati ya Nzambe ná bato na
ye. Mokolo ya Feti ezali komonana lokola Mokolo ya Kopema
3.2.5.5. Libala
Libala ezali eloko esantisámá. Ezali elembo ya bosangani kati ya Kristo
ná Eklezya na se ya Nzambe (Koyebisa
Basekele 19:7,9). Lisapo oyo ezali kolobelama na mokanda ya Matié 22:2-14.
Ezali kokoba ya bozali elongo na Kristo (Matié 25:10) oyo efandá na bomibongisi
kati ya molimo. Banda tango ya bobongisi ya suka, libala ekozala lisusu té.
Libala esalamaki po na bato kasi epesameli té ba-anjelu (Matié 23:30). Na boye,
tango bato bakufá bakosekwa, bakobanda kobala té (Marko 12:25). Bato ya mokili
oyo babalaná, kasi baoyo Nzambe akoyamba na mokili ya sika akosekwisa bango
bakobanda kobalana té pamba té bakokani ná ba-anjelu, bazali bana ya Nzambe po
basekwi (Luka 20:34-36).
Na boye, libala ezali eloko esalamá po na bato pe ekotika kosalama sima
ya bato oyo bakelamá bakosila na mokili. Kobanda kokelama ya Adamu, libala
ebanda na tina ‘tč mobali atika Tata na ye ná mama na ye, pe asanganaka ná
mwasi na ye pe bango mibale bákóma moto moko (Ebandeli 2:24).
Mwasi azali mwasi na nzela boyokani pe Nkolo ayinaka mobali áboya mwasi
na ye, yango ezali lokola abomi ye (Malaki 2:16). Koboya mwasi endimámáká na
Moize, kasi, bakristo basengeli koboya bobele soki azali kosala kindumba (Matié
5:31,32). Moto moko té ákabola oyo Nzambe asangisi (Matié 19:3-12). Soki ndeko
moko azali na mwasi oyo azali mondimi té pe mwasi wana alingi áfanda na ye,
mobali átika ye té (1Ba-Korintien 7:10-16).
3.2.6.
Boyangeli ya Misolo
3.2.6.1. Liboso
ya Nzambe
Boyangeli ya misolo liboso ya Nzambe ezali komonana na mokanda ya Kozongela Mibeko 12:5-19. Ezali mosala to
boyangeli ya mokristo nyonso asunga misala ya Eklezya. Mobeko euti na makambo
matali moko na zomi ndenge epesamaka na Nzambe na nzela ya banganga–nzambe ná
balevi oyo bazali kosalela Israel (Kozongela Mibeko 12:9-14) pe ekenda liboso
ya ndako ya Nzambe. Ntako ya ndako ya Nzambe
ezaláká kozuama mokolo ya feti. Balevi bazaláká kozua yango ndenge ekňmamá
na mokanda ya Nehemya 10:32. Mosala ezali kokóba na ndenge ya kotiya bokonzi ya
Mesia ya mibú nkóto moko (Malaki 3:1-6). Na mokanda ya Malaki 3:7, Nzambe azali
kosenga ‘tč ekolo ézonga epai na ye, ye pe akozongela bango. Bozongi yango
ezali kolobela na makambo etali mosala ya Nzambe pe kopesaka misolo na mosala
na ye na nzela ya moko na zomi (Malaki 3:7). Kozanga kopesa moko na zomi ezali
lokola koibela Nzambe (Malaki 3:8-10).
Bopesi ya moko na zomi ezalaka kosalama na bato nyonso po na kozala
solo solo ‘tč mosala ya Nzambe ékoba pe mbuma ya mabelé [to ta mosala ya bilanga] ekopesamela bango epai ya
Nzambe soki batosi (Malaki 3:10-12).
Boyangeli ya Eklezya ya Nzambe ezali kopesamela bantoma ata ko ndenge
bazali kosala té mikolo nyonso to bazali kotika na tina ya lotomo (2
Ba-Korintien 12:13-18). Kasi Kristo azalaki kokabola bakambi mibale mibale ná
esengelaki Eklezya ésunga bango kati ya misala ya bango (Luka 10:1-12). Baoyo
bazali kosala kati ya ndako ya Nzambe ná koteyaka Sango Malamu esengeli bazua
bilei na ndako ya Nzambe (1Ba-Korintien 9:13,14). Ezali boyangeli ya Eklezya
kosunga bato oyo mosala na bango ezali bobele koteyáká pe kolakisáká Sango
Malamu (1Timoté 5:17,18; tala pe Kozongela Mibeko 24:14,15).
Moko na zomi [nyonso] endimamaka na Nzambe kaka bobele oyo elobami ‘tč
euti na nzela ya mabe to epesamela ba-nzambe ya bikeko (1 Ba - Korintien
10:27). Moko na zomi epesamaka nde na Eklezya na tina ‘tč ékoka kosunga ebele
ya bato oyo bazali na bosenga (1Timoté 5:9,10,16). Moko na zomi esengeli ezuama
to epesama na lisanga ya lingomba pe moko na zomi ya moko na zomi wana esengeli etindama na lisanga monene ya
Eklezya ndenge ekňmamá na mokanda ya Kotanga 18:26 ná mokanda ya Nehemya
10:37-39. Mobeko likolo ya mbuma ya liboso [ntomi] esengeli kopesama na
lombangu (Kobima 22:29) Ntomi ya mbuma ya liboso esengeli komemŕma mbala moko
liboso ya Nzambe, na ebandeli ya feti pe mingi-mingi na pokwa ya liboso ya bobuki to ya Tabernacle (Kobima 23:19).
Mwana ya liboso pe azali likabo ya bosantu epai ya Nkolo (Kotanga 18:15,18).
3.2.6.2. Liboso ya bato Mosusu
Soki moto asalisaka bandeko na ye té, pe mingi penza baoyo bafandi na
ye ndeko moko, abebisi bondimi po azali mabe koleka moto oyo andimelaka Nzambe
té (1Timoté 5:8).
Mokristo moko té akoki
konyokola to koboya kopesa lifuti ya moto mosusu (Kozongela Mibeko 24:15).
Basengeli kofuta mbongo nyonso oyo basengeli pe na Mbula ya Kopema ya mobú,
kolimbisa banyongo oyo bato mosusu kati ya bondimi bazali na yango (Kozongela
Mibeko 15:1-3; Nehemya 10:31).
Mabonza oyo etali bafeti ezali kolobelama ndenge ya kopesa yango na
kati ya ebele ya makomi. Mabonza oyo esengeli kopesama epai ya Nzambe ekoki té
koliama na bavile oyo ekozuama, kasi ekoliama bobele liboso ya Yawe na esika
oyo ye moko Nzambe akopona (Kozongela Mibeko 12:17-19).
Na mobú ya misato ya oyo etali mbula
ya Kopema, mabonza ekopesama po na bolamu ya babola (Kozongela Mibeko
14:28; 26:12). Mabonza ya mibú misato ezali na mibú ya manáka ya: 1994–95/
2001–02/ 2008–09 / 2015–16 / 2022–23 / 2030–31. Mbula ebulisámá ya 2030 – 2031
ezali mbula ya liboso ya mabonza ya moko na zomi mbula misato to
mbula ya esengo to ya mibú nkóto ya sika.
Oyo ezali kokangama to kolandana ná makamb ya esengo oyo ezalaka ná [mibú] 27-28 na 77-78 mibú oyo ekňmami
na mokanda ya Ezekiel 1:1. Lisengisi ya mabonza ya misáto ekoki kopusana to
kosalama kolandana ná mabongisi ya Eklezya na esika to na mboka oyo ezali esika wapi lolenge ya kobika ya bato ézala
malamu.
Mbula ya Sambo ezali mbula ya kopemisa mabelé, ya bilanga ya vinu ná ya
olive na tina ‘tč babóla oyo bazali na
mboka na bino bazua biloko ya lkolia pe banyama ya zamba ekolia oyo ekotikala
(Kobima 23:10,11). Mbula ya Sambo ezali na mibú mosanto ya manáka 1998–1999 /
2005-2006 / 2012-2013 / 2019-2020 / 2026-2027 na mbula ya esengeo oyo ezali
2027-2028.
Kokabela moto akelelá ezali kodefisa Yawe; pamba té ye azongisaka
bolamu na ndenge moto nyonso asalaka (Batoli 19:17) pe azangaka eloko moko té
(Batoli 28:27) lisusu akozala na bombengo na likolo (Marko 10:21). Nzambe azali
kopesa yo na tina ‘tč yo pe opesa po na
mosala nyonso malamu kaka té po na kopesa po na bosenga ya basantu, kasi po na bofuluki ya Nzambe (2Ba-Korintien
9:6-12).
3.2.7. Bozali –
Malamu pe Boponi
3.2.7.1. Bozali
– Malamu
Basantu bazali banganga-nzambe. Ezali malamu té mokristo áboma moto
mosusu (Kobima 20:13; Matié 5:38-48; Luka 6:27-36). Soki basali ya Kristo
bazalaki ya mokili oyo, mbele balingaki kobunda po bákweya na maboko ya bakonzi
ya mokili oyo té (Yoane 18:36). Atako ndenge bazali kobika na mokili kasi
bakoki té kokende na bitumba ya mokili té [to ya bomoto] (2Ba-Korintien 10:3).
Bibundeli oyo esalelaka baponami ezali kaka ya bomoto té, kasi ezali ya nguya
ya Nzambe na yango nde tosilisaka makasi ya banguna (2Ba-Korintien 10:4). Na
boye ezali bosenga ya bakristo kosalisa bakonzi ya mboka na bango pe kosala na
oyo etali losambo na botosi ya solo po na bozali malamu ya mboka na bango na
tina ‘tč Nzambe akoka kobatela bango na
nzela ya nguya na ye.
3.2.7.2. Boponi
Bakristo basengeli kobatela mibeko ya mboka na bango bobele soki
ebunani té na mibeko ya Nzambe oyo ekňmamá na Biblia. Esika wapi bosenga ya
kopona bozali kosengama na mibeko ya mboka, bakristo bakoki kosalela botembé na
bango na boponi ntango nini ezali té
kobunana na makambo ya Biblia. Boponi ya bakambi na nzela ya vote euti na
mokanda ya Kozongela Mibeko 1:9-14 pe na masakoli ya Ozé 1:1, 1etali tango ya
suka to mibú nkóto. Bomikotisi O kati ya makambo ya bokambi ya mboka ezali
komonana lokola bopalanganisi ya bozali malamu ya bato.
Shapitre 4. Malongi
Matali Mesia
4.1. Bozali ya
Kristo Yambo Ábotama
Yambo ‘tč ábotama na mokili oyo, Kristo azalaká na lolenge ya ekelamu
ya molimo. Azalaka banda ebandeli ya bokeli (Yoane 1:1), azali Mwana ya liboso
na kati ya biloko nyonso oyo Nzambe asalá (Ba-Kolosien 1:15) pe pona wana
ebandeli ya bokeli ya Nzambe ya biloko nyonso (Koyebisa Basekele 3:14). Azali
ekelamu oyo ekňmamá na Boyokani ya Kala, anjelu ya bozali ya boyokani. !azali
anjelu oyo alongolaki bana ya Israel na boumbu ya na mboka Ejipte na kokatisa
ebale motane. Azalaka anjelu oyo azalaki na mapata pe anjelu oyo alobaká na
Moize na ngomba Sinai (Misala 7:35-38). Azalaka pe El Betel to El, Nzambe to
nganga-nzambe ya ndako ya Yawe
(Ebandeli 28:17,21-23; 31:11-13; Ba - Ebré 3:1). Kristo azalaka anjelu ya HaElohim (Ebandeli 31:11-13). Atiyama
Elohim na oyo ye moko azali Elohim (Banzembo 45:6,7), oyo azaláká Nzambe Tata.
Azaláká na lobokó liboso na ye oyo apesa ye nguya lokola Mwana, ndenge ezalaka
Moize oyo atiamá nganga–nzambe na ndeko
na Nkolo (Ba-Ebré 3:2). Kasi azalaka lokola mosali.
Kristo ayaki na mokili na tina ya kosakola makambo ya solo (Yoane
18:37). Bokonzi ya ye bokoya na mokili. Nzambe aponá ye liboso ‘tč ásala
mokili, bongo atindeli bino ye na mikolo oyo ya suka (Piere 1:20).
4.2. Kurusu pe Kosekwa
Kristo atindama na mokili na tina ya kobikisa bato na ye na masumu na
bongo (Matié 1:21; 9:6; Marko 3:28) lokola Mwana ya Meme (Koyebisa Basekele
5:6-8). Uta na ebandeli ya mokili bakombo na bango ekňmamá té na buku ya bomoi
ya Mwana Meme oyo babomaki (Koyebisa Basekele 13:8).
Soki bato baboyi kondima ‘tč Kristo azali Mesia bakokufa po na masumu
na bango (Yoane 8:24).
Kristo akufaki po na masumu na biso, ndenge ekňmamá na mikanda.
Bakundaki ye pe na mikolo misatu asekwaki, ndenge mikanda ekňmá yango
(1Ba-Korintien 15:3,4). Amonanakí pe na bandeko 500 na mbala mok (1Ba-Korintien
5:6). Asekwa kala liboso ya mokolo oyo ebengami mokolo ya yenga to mokolo ya
liboso ya eyenga (Yoane 20:1 tala pe lisusu oyo ezali kotunama na mokanda ya
Marko 16:9,10 tala maloba oyo sima ya mokolo) alobaká ‘tč mikolo misato na
butu misato na kati ya mabele ndenge moko ná elembo ya Jonas (Matié 12:39,40
tala lisusu Luka 24:6-8).
Abakamá na kurusu (Matié 27:32-50; Marko 15:28-37; Luka 23:33,34; Yoane
19:23-30) ezaláká pene ya ngonga ya 3 ya tongo (Marko 15:25), tii na ngonga ya
9 na pokwa (Marko 15:33) ya sanza ya 14 ebengama Nisan. Ezali na elebetele té
ya kolakisa soki kurusu ezalaki nde nzete ndenge ya likonzi to oyo ezali
kolobama ‘tč ezalaká ya lolenge ya ‘ T ”. Libanda ya oyo ezali malamu kotala kurusu lokola elembo ya bondimi oyo
ebandá uta ndakisa ya bapagano ya tango ya kala.
Kristo abakamá na kurusu pe asekwá (Marko 16:6). Tango ya kosekwa na ye
amataki epai ya Tata na ye pe Tata na biso pe Nzambe na ye ná Nzambe na biso
(Yoane 10:11-18). Afandi na loboko ya mobali ya Nzambe elongó ná ba-anjelu, pe
molimo nyonso oyo bato babengaka bokonzi bakómi kotosa ye (1Piere 3:22).
Na nzela ya bantoma Kristo apesá na Eklezya nguya ya kolimbisa to ya
kozanga kolimbisa masumu (Yoane 20:22,23).
4.3. Boyei ya Mibale ya Kristo
Kristo ayaká na mokili mbala ya liboso
lokola mbeka po na bolimbisi ya masumu. Ayaká té lokola Mesia Mokonzi
ndenge bayuda oyo ya tango wana bayoka yango na ndenge ya mabe. Bazalaki
kolikia mokonzi oyo ya kobundela bango (Matié 27:11,29,37; Luka 23:2,3,37,38;
Yoane 19:14-16). Atako bongo; moko na bato oyo babákaki ye, na nzela ya Molimo Mosantu bayebaki ye lokola Mokonzi ya Israel (Yoane
1:49; 12:13-15) na kokokisa bongo oyo
esakolamá (Zakarya 9:9).
Yezu akoya lisusu na lokumu na ye ya bokonzi nzela moko ná ba-anjelu
nyonso (Matié 25:31) lokola Mesia Mokonzi (Koyebisa Basekele 17:14). Boyei na
ye ekomonana polele lokola eutaka na likolo pe engensisaka mokili mobimba
(Matié 24:27). Akofanda na kiti ya bokonzi na nguya nyonso elongo ná basantu
(Koyebisa Basekele 20:4).
Tango ya boyei ya ye, akobebisa bato ya masumu
(2Ba-Tesalonisien 2:8) pe bokonzi nyonso ya mokili. Mobebisi akoya na nguya ya
Satan, akosala makamwisi pe makambo ya
lokuta ya ndenge na ndenge
(2Ba-Tesalonisien 2:9). Nguya oyo ezali kobebisa mitema etindama na Nzambe po na Eklezya likolo ya bango kozanga kolinga solo ná
koboya kobikisama. Na boye Nzambe atindeli bango libungi moko makasi na tina
‘tč bandimela lokuta na tina ‘tč baboyaka kondima makambo ya solo pe balingaka
masumu (2Ba-Tesalonisien 2:10-12). Nkolo Yezu akoboma yango na pema ya monoko
na ye pe akolimwisa ye na nguya ya koya na ye (2Ba-Tesalonisien 2:8).
4.4. Mbula Nkóto ya Bokonzi ya Kristo
Kristo akotiya bokonzi na ye na mokili oyo na mibú nkóto moko elongo ná
basantu oyo basilá kosekwa (Koyebisa Basekele 20:3,4). Satan akokangama
minyololo mibú nkóto pe akobwakama na libulu ya milimo mabe to tartaroo, esika ebwakámá ba-anjelu oyo
basaláká masumu (2Piere 2:4). Basantu oyo bakatamaka mitu likolo la litatoli ya
Yezu pe ya Liloba ya Nzambe pe baoyo baboyáki kofukamela nyama to ekeko na
yango, bazwi pe elembo na yango na
elongi té to na maboko, bango nyonso bazongi na bomoi, pe bazui bokonzi esika
moko ná Kristo po na mbula nkóto moko (Koyebisa Basekele 20:4). Yango nde ezali
kosekwa ya liboso (Koyebisa Basekele 20:5). Nzokande bamosusu oyo bakufá bazongi na bomoi té, tii bákokisa
mbula nkóto moko (Koyebisa Basekele
20:5) oyo nde kosekwa ya mibale to ya bato nyonso.
Na tango nyonso ya mibú nkóto, Kristo akofandisa bokonzi na ye
kolandana na mibeko ya Biblia oyo apesá na ngomba Sinai. Oyo ekosalama na mokolo oyo akotelema na ngomba ya Ba-Olive (Zakarya 14:4,6ff.).
Bikolo ekobundisa Jerusalem pe nzoto mobimba na bango ekopela na tango bazali nanu na bomoi (Zakarya 14:12). Moto
nyonso oyo akotikala na kati ya bikolo ebundisaki Yeruzalem akozala koya kuna
mbula na mbula po na kokumisa, Mokonzi Yawe ya nguya nyonso pe po na kosepela Feti ya Bandako ya Kopo
(Zakarya 14:16). Mokolo ya Kopema, Sanza ya Sika na Bafeti ekopesamela lisusu
pe mibeko ekobanda kouta Yeruzalem. Bikolo nyonso oyo ekobanda kotinda bato
na Yeruzalem kosepela Feti ya Bandako
ya Kopo, Yawe akopesa yango etumbu (Zakarya 14:16-19).
Soki mbula oyo nkóto moko ekoki, bakotika Satan pe bakobimisa ye na
boloko po akende kokosa lisusu bato ya bikolo nyonso ya mokili (Koyebisa
Basekele 20:7,8). Bango bakopanzana na mokili mobimba pe bakozinga basoda ya
Nzambe pe vile oyo alingaka. Kasi móto
euti na likolo pe eyei koboma bango (Koyebisa Basekele 20:9), na sima Satan oyo
azalaki kokosa bango akobwakama na laki ya móto pe ya fofólo. Bosekwisi ya bato
nyonso ekosalama pe sima nde bakosambisa bango (Koyebisa Basekele 20:13-15).
Shapitre 5: Likambo
Litali Bobe
5.1. Bozali ya Bobe na Nzela ya
Botomboki ya Ba-anjelu
Satan abwakamaki na se uta likolo kolandana na lisumu ya botomboki [to
kozanga kotosa] oyo etindá ye áluka kokokana na Nzambe ya likolo pe Tata,
lisumu oyo ezali kokokana na kokumbamela bikeko (to kindoki ndenge ekomama na
1Samuel 15:23. Satan akanaki komikokisa ye moko ná Nzambe oyo azali Likolo na
manso to Nzambe Tata. Epai mosusu, Kristo alukaki té komisala lolenge moko na
Nzambe, azalaka komitika na se ya mokano na ye [Nzambe] (Yoane 4:34).
Ye
azalaki ndenge moko na Nzambe, kasi azalaki na makasi té ya kowela kokokana ná
Nzambe. kasi atikaki lokumu na ye
andimaki kozala ndenge moko na moumbu, akómaki lokola bato nyonso. Azalaki
komonana na nzoto ya bomoto. Kristo amikitisaki penza, atosaki tii na liwa ata
liwa ya kuruze. Yango wana Nzambe atomboli ye koleka pe apesi ye bokonzi monene
oyo eleki bokonzi nyonso ya Likolo ná se ... (Ba – Filipien 2:6-9).
Na boye, Nzambe atombola Kristo na nzela ya botosi na ye na tina ‘tč
alukaki té kowela kokokana na ye pe alukaki té kolongola Nzambe na esika na ya
[to na kiti na ye] ya bokonzi, lokolo na misatu na elohim na bene elohim
bakaniselaki kosala yango.
Na mokanda ya Luka 10:18, Kristo alobi ‘té amoni Satan alongwe na
likolo, akwei na se lokola kake. Satan akombolaki ndambo monene ya minzoto ya
Lola to ba-anjelu pe babwaki bango na mokili (Koyebisa Basekele 12:9). Likama
oyo ezali kokokana ná likama oyo ekňmamá na mokanda ya Koyebisa Basekele 8:10
esika wapi ekňmami ‘tč anjelu ya misato abetá kelelo na bokwei ya monzoto ya monene ezalaka likama po na
ndambo (ya misato) ya bikelamu. Ba-anjelu bakweelá likama ya botomboki.
Ba-ajelu ezali nde ndako-nzambe oyo ezali na Lola. Batomboki emona eteni moko
ya misatu ya ndako-nzambe ebimi na bisika na yango kuna, ebandi kotsiola Nzambe
pe bokonzi na ye ná ndako ye afandaka pe baoyo bazaláká na ye na likolo
(Koyebisa Basekele 13:6). Na boye, Nzambe azali kofanda na ndako-nzambe oyo
ezali ba-anjelu ya likolo pe lisusu baponami oyo bazali efandelo ya Nzambe awa
na mokili.
5.2. Malongi Matali Boponami
[Boyebani] Banda Kala
Ezali nde Nzambe na kolekela Kristo na nzela ya Molimo Mosantu nde
azali kofungola mitú ya baponami nyonso kobandaka na bantoma na tina ‘tč báyeba
tina ya Mikanda ya Nzambe (Luka 24:45). Kristo azalaki koloba na masapo na tina
‘tč bato oyo baponami té bayeba té [to basosola té]. Soki té, balingaki
kobongola mitema po bango bábikisama (Matié 13:10-17) yambo ‘tč bakota na
kosambisama. Nzambe azali na bolingo pe alingi té moto moko ábunga. Kasi, na
nzela ya boyebi na ye ya bonzambe; moko na moko azali kobengama na ndenge ya
bolingi na ye. Bato oyo Nzambe ayebaka
banda kala, aponá bango bákokana ná Mwana na ye po ye ákóma Yaya ya liboso, oyo
azali na baleki ebele. Baoyo Nzambe aponá abengi bango; baoyo ye abengi,
akómisa bango bato ya bosembo pe baoyo bakómi bato ya bosembo, apesi bango
lokumu na ye. Bongo tóloba lisusu nini? Soki Nzambe alingi biso, nani akoki
kosala biso mabe ? (Ba-Romen 8:29-31).
5.3. Ezalela ya Bato Bakufá
Ezalela ya bato bakufá ezali nde kimia (Banzembo 115:17) ná molili
(Banzembo 143:3). Ezali te na molimo oyo ebikaka libela. Bato nyonso basukaka
ndenge moko (Mosakoli 9:3).
Bato oyo bakufá bayebi eloko mokoté (Mosakoli 9:5). Moko kati ya baoyo
bakufá bakozwa lisusu bomoi té (Ezaya 6:14 tala mokanda eyebana na kombo ya Companion Bible Notation and Interlinears).
Basantu oyo bakufi balobami ‘tč balali
pongi to baoyo bakwei na kati ya
pongi (tala Matié 9:24; Yoane 11:11; 1Ba-Korintien 11:30; 15:6,18,51;
1Ba-Tesalonisien 4:13-15; 2Piere 3:4).
5.4. Kosekwa ya Bato Bakufá
Nzambe asalaka makamwisi na ye po na bato bakufá (Banzembo 88:11). Na
mokili ya bato bakendá balobaka po na bolingo na ye (Banzembo 88:12) tango bato
bakufá basekwi. Na tina ‘tč Job ayebisa ‘tč moto oyo abundelaka ye azali (Job
19:25) pe suka-suka akokata makambo ya mokili. Na sima ‘tč Job asilá kobebisama
[nzoto] ná biloko na ye; ayeba ‘tč akomona Nzambe na miso na ye; ye oyo akozala
pembeni ya Nzambe pe miso na ye ekomona ye pe miso ya moto mosusu té (Job
19:25-27).
Kristo azalaki kosekwisa bato bakufá na tina ‘tč toyeba ‘tč azali Mesia
(Matié 11:45). Lazare azalaki ndakisa ya nguya na Ye (Yoane 11:11). Makambo
matali kosekwa epesama na Mesia ayebaná
malamu pe ezalaki kosalama na bokonzi ya tango wana (Matié 14:2).
Eyokanaki ‘tč biso nyonso tokokufa té, kasi biso nyonso tokobongwana
tango kelelo ekobeta (1Ba-Korintien 15:51,52). Na boye, bandeko kati ya Nkolo
bakobanda koleka mabota pe na kolala pongi, kasi na mokolo ya suka, Mesia akoya
na tango wana bamosusu kati ya basantu bakozala n’ano na bomoi. Na boye bango
nyonso bakobongwana bakokóma na nzoto ya molimo oyo ekoki kokufa té
(2Ba-Korintien 15:44ff.). Baoyo balali pongi bakosekwa. Baoyo bazali nano na
bomoi pe batikali tii Nkolo akoya, bakoleka bato bakufá ata muke té
(1Ba-Tesalonisien 4:13-15). Nkolo akokita uta likolo na mokonzi ya ba-anjelu pe
kelelo ya Nzambe ekopesa motindo na tango wana bato bakufá oyo bandimelaki
Kristo bakosekwa liboso. Na sima biso bato tokozala nanu na bomoi. Nzambe
akomema biso ná bango na mapata, po tókende kokutana ná Nkolo (1Ba-Tesalonisien 4:16,17).
Bobele bandá bosekwi ya bato
nde ekobanda bokambi ya basantu ya mibú
nkóto. Bakotambwisa mokili na makasi penza (Koyebisa Basekele 2:26,27).
Tango ya kosekwa ya bato bakufá bakobanda kobalana té (Matié 22:30).
Basantu bakosekwisama pe kozala na ndenge ya molimo. Kristo akufelaki biso po
tango akoya ata akuti biso tozali nanu na bomoi to tosi tokufi, tózala seko esika moko ná ye
(1Ba-Tesalonisien 5:10).
Ezali ya motuya tososola ‘tč ezali bobele baoyo bazali sembo nde
bakosekwa liboso. Na monoko ya Ba-Ebré bosembo (zedek) ná bosolo ezali kaka
liloba moko. Bazali koyoka yango lokola eloko moko. Na bongo; mabe oyo bato
batubeli té na makambo matali kozala sembo, ekopekisa baponami kosekwa na
lisakwa ya liboso.
5.5. Etumbu ya Bato Mabe
Bato bazali kofanda na lolenge ya bomibongisi po na bosembo. Nzambe
alingi té ata moto moko ábunga; alingi bato nyonso babongola mitema (2Piere
3:9).
Soki ámitalaka bobele ye moko pe ábombaka pema ya bomoi po na ye moko
mbele bikelamu nyonso elingaki kokufa na mbala moko, pe moto nyonso alingaki kozonga na mabelé (Job 34:14,15), mbele molimo ezali té.
Moto nyonso oyo akosekwa té tango ya bosekwisi ya liboso ya bato bakufá
oyo ezali lisekwisi ya malamu (Ba - Ebré 11:35) akosekwa na lisekwa ya mibale
sima ya bokonzi ya Mesia ya mibú nkóto. Oyo ekozala nde tango ya bosambisi oyo
ekomonana sima ya mibú nkama moko
(Ezaya 65:20). Bosekwi ya kozua etumbu (Yoane 5:29) ezali moko ya makňmi oyo
ezali kosembola makanisi oyo ezali koloba ‘tč bato nyonso bakobongisama po na
kozua bomoi ya seko. Liloba etumbu (kriseoos) (oyo ezali komonana na likomi
oyo ya Biblia ya lingala) ezali na tina ya kozua mokano.
Tina ezali nde oyo ya lidosa oyo ezali kouta na likanisi to mokano
epesama likolo ya likambo songolo. Ekoki komonana likanisi ya etumbu to ya lifuti. Na bongo; ebele ya bato
oyo bazuá libaku té ya koyeba Nzambe bakoki kozua etumbu makasi na tina wana. Bato mabe bakopesama ebele ya mateya
na tina ‘tč babongwana. Soki babongoli mitema sima ya eleko ya mibú nkama moko
oyo epesameli bango nzela ntango ya bosekwi ya mbala mibale ya bato bakufá;
bakopesamela nzela ‘tč bakufa pe nzoto na bango ekobebisama na móto (oyo
babaloli Lifelo) (Matié 5:22,29,30;
10:28; 18:9; 23:15,33; Marko 9:43,45,47; Luka 12:5; Jake 3:6).
Ezali na maloba misato na Boyokani ya Sika oyo ezali kobongolama Lifelo. Ezali liloba SGB 86 hades oyo elingi kokokana ná SHD7585 shaol to “libulu” to tango mosusu “kunda”,
esika oyo bibembe ya bawei ezali kotiyama. Makomi mibale oyo mosusu ezali nde
SGD 1068 gehenna oyo euti na monoko
ya Ebré oyo ezali na tina ya lobuákú ya Hinon. Oyo ezalaka libulu to fulu esika
wapi banyama oyo eboyama to ekufá na mboka Yeruzalem ezalaka kotumbama. Na
bongo, Kristo azalaka kosalela liloba oyo lokola ndakisa ya kolobelaka lolenge
ya moto akufá ezala nzoto ná molimo (Matié 10:28), sima ya kosambisama. Ya
misato ezali SGD 5020 tartaros oyo
ezali ndakó [lobuákú] esika wapi ekangamá ba-anjelu sima ya botomboki na bango.
Etumbu ya libela (kolasin,
etumbu ya bonyokoami) oyo balobeli na mokanda ya Matié 25:46 ezali kobunana na
bomoi ya seko. Ezali bobele liwa. Tina ya etumbu ndenge ezali liloba timonia oyo ekňmamá na mokanda ya Ba -
Ebré 10:29 ezali kouta na ntina ya bolongisi. Mokanda ya 2Ba-Korintien 2:6 ezali kosalela liloba epitimia uta liloba lokumu
oyo ezali na tina ya kimwana – mboka. Na boye etumbu ezali na tina wana ya
bolongoli ya lokumu ya mwana – mboka.
Na boye ezali na esika moko té ya bonyokoami ya libela to ya mokolo ná mokolo ya bibembe ya bawei. Basantu
bakobengama na bosekwi ya yambo po basala mosala ya kolakisa na tango ya
bokonzi ya mibú nkóto, na tina ‘tč milimo mabe to bademon básambisama na
makambo matali misala na bango, pe esengeli mokili ezala na emekoleli oyo na
lolenge na yango bakoki komekola oyo ekoya. Baoyo bakokúfáká lisusu té ndenge
‘tč basambisí bango sik’oyo. Bazali kolobela
bango lokola bato balalí pongi.
Oyo ekoyela mokili, elingi koloba bato oyo baponámí té, ezali nde
kosambisama té na tango oyo. Oyo batikali na bato ya mokili bakosekwisama pe
kosembolama na se ya boyangeli na tango
ya kosekwisama ya mibale (Koyebisa Basekele 20:12,13). Ezali na kosekwa mosusu
té to etumbu mosusu té libanda ya oyo ya mibale to bosekwi ya bato nyonso.
Baoyo babongoli mitema bakozua bomoi ya
seko elongo ná basantu oyo ya bosekwi ya yambo na baoyo bakobongola mitema té bakokufa pe bibembe na
bango ekobwakama na móto. Na sima na yango; oyo etali bozali to ndenge ya liwa na kunda to lifelo ekozala lisusu té
(Koyebisa Basekele 20:14). Bato mabe oyo bakozala na bomoi tango ya koya ya Mesia bakobomama (Malaki 3:21) na
kozeláká bongo lisekwa ya mibale.
Kosekwa ya mibale ezaláká nde etumbu epesamela libota ya Yuda na tina ya
bango koboya Kristo. Bazalaka bana ya bokonzi oyo babwaka bango libanda esika
ya molili (Matié 8:12). Na kosekwa ya mibale, bazali komonana lokola bato ya bikolo mosusu na esika ‘tč bazua lolenge
ya bonzambe (2Piere 1:4) pe kosekwa ya liboso. Libanda ya bato oyo
baponámá na libota moko moko (Koyebisa Basekele 7:5), libota ya Yuda eponámá té
kozala na bosekwi ya liboso. Bato mingi babengami, kasi bato oyo baponami
bazali mingi té (Matié 22:13,14). Ebele ya bato oyo babalá Kristo kasi basalela baponami mabe to bazali na
molende té (Matié 25:30) na bongo bakotindama pe na kosekwa ya mibale (Matié
25:51; 25:30) na tina ‘tč ezali na ebele ya bato oyo bakolongolama (Luka
13:26-28) pe atako baoyo kati ya kosekwa ya liboso bakozongisama na tina
bamosusu bakende liboso (Luka 13:30).
Shapitre 6: Eklezya
6.1. Eklezya Ezali Nani to Ezali
Eloko Nini?
Kristo álóbá ‘tč akotňnga Eklezya na ye likolo ya libanga pe liwa kutu
ekokoka kokweisa yango ata moke té (Matié 16:18). Nzambe azali libanga oyo
likolo na yango Eklezya ekotongama. Eklezya ezali nde ebele ya bato. Ezali
ndako té to libongisi songolo té. Eklezya ya Nzambe ezali nkombo oyo moto na
moto azali kobengama (1Ba-Korintien 1:2; 2Ba-Korintien 1:1 pe lisusu
1Ba-Korintien 11:22 na kolobelaka Eklezya ya mboka Korinte). Yango nyonso ezali
koyebana ndenge moko na nyonso oyo touti kotanga moa likolo ezali Eklezya ya
Nzambe (Misala 20:28; Ba-Galate 1:3; 1Timoté 3:5) pe Ba-Eklezya ya Nzambe
(1Ba-Korintien 11:16; 1Ba-Tesalonisien 2:14; 2Ba-Tesalonsien 1:4. Mokanda ya 1Ba-Korintien
14:33 ezali kolobela Ba-Eklezya ya
basantu na kolobelaka ebele ya bato oyo bozali yango. Ba-Eklezya ezalaka na bisika ebele pe moko na moko
ezalaka koyangela makambo na yango.
Moko na moko abengama na Nzambe
pe apesama na Kristo (Yoane 17:11,12; Ba-Ebré 2:13; 6:15). Mokolo na
mokolo Nkolo azalaki kobakisa na lingomba na bango bato oyo ye alingaki
kobikisa (Misala 2:47). Ba-Eklezya ezalaka koyebana na kombo ya bisika ezaláká
(Ba-Romen 16:1; 1Ba-Korintien 1:2; 1Ba-Tesalonisien 1:1; 1Piere 5:13) pe mingi
mingi muke to Eklezya ya ndako (Ba-Romen 16;5,23; 1Ba-Korintien 16:19;
Ba-Kolosien 4:15; Filemon 2:2). Kristo asalami motú ya biloko nyonso po na maye
matali Eklezya (Ba-Efezien 1:22). Nzambe azali kobombolela Eklezya nguya
ya Likolo ná bwanya na ye (Ba-Efesizien 3:10). Kristo
azali motú ya eklezia pe Eklezya ezali nde nzoto ya ye pe ezali na se ya
bokonzi ya Kristo. Kristo amipesa ye moko po na Eklezya ndenge moko motú ya ndako nyonso esengeli esala na tina ya
bomoko wana (Ba-Efezian 5:23-26). Eklezya ezali kosenga kopusana na miso ya
Kristo lokola mwasi ya lokumu pe ya
kitoko oyo azangi makwanza to banzela-nzela (Ba-Efezien 5:27). Kristo
aleisaka Eklezya (Ba-Efezen 5:29) lokola motú ya Eklezya, Kristo azali mbotama
ya liboso ya baoyo basila kokufa na tina ‘tč ákoka kozala ya yambo. Na boye; Eklezya lokola nzoto ya
Kristo ébalá Kristo lokola lingomba na ntango ya kosekwa ya liboso tango ya
koya ya mobali ya libala (Matié
25:1-10; Ba-Kolosien 1:18,24). Eklezya ezali nde Eklezya ya mbotama ya liboso
pe bakombo na bango ekňmamá na Likolo (Ba-Ebré 12:23). Ndako ya Nzambe ezali Eklezya ya Nzambe na bomoi oyo ezali lokola
likonzi pe fondation ya makambo ya Nzambe
alakisá biso. Na boye Eklezya ya
Nzambe ezali fondasion ya bosolo (1Timoté 3:15).
6.2. Mabongisi ya Eklezya
Eklezya lokola mabongisi ezali nde moyanoli to moyangeli wa bolamu ya
bato na ye (1Timoté 5:16). Oyo ezali kotalela lisanga.
Eklezya ezali kokambama na bampaka ná
badiákono oyo baponami na bandeko (Misala 1:22,26; 6:3,5,6; 15:22;
1Ba-Korintien 16:2; 2Ba-Korintien 8:19,23) pe bango nde bato bakosambela pe
bakopakola bato ya maladi mafuta na nkombo ya Nkolo Yezu (Jake 5:14). Molimo
Mosantu atie bango lokola babokoli ya bameme bango bakengelaka Eklezya oyo
Nzambe azuaki po na liwa ya Mwana na ye penza (Misala 20:28). Ba-Eklezya ezali
na bomikambi monene (3Yoane 9,10). Misala ya boyangeli ya Ba-Eklezya esengeli
esalama ná badiákóno ya basi pe ya mibali (Ba-Romen 16:1) oyo
bakoki kondimama to komonana babongi na mosala yango (Ba-Filipien 1:1; 1Timothé
3:8-13). Ezali ebele ya misala [lotomo] O kati ya Eklezya elongo ná oyo ya profete ná balakisi (Misala 13:1) ná bikamwisi, bilembo, bosungi, boyangeli na
koloba minoko eyebana té (1Ba-Korintien 12:28). Malakisi O kati ya Eklezya
ezali kosalama na se ya minoko oyo eyebani to minoko eségeli oyo ezali koyokana
[na bato] pe ezali kolimbolama na bato
oyo bazali wana [soki bosenga ezali] (1Ba-Korintien 14:5,6).
Ba-Eklezya ezali na bosenga ya kosalisa mosala ya bayekoli to bopanzi
Sango Malamu oyo batindameli kosala na bisika moa molai libanda ya mangomba
(Misala 14:23,27; 15:3,4,22; 18:22; 20:17; 1Ba-Korintien 4:17).
Kristo apesá mayebisi na
Eklezya moko na moko na ba – anjelu oyo bazali na bokambi ya yango oyo
bazali ndakisa ya baponami (Koyebisa Basekele 2:1,8,12,18; 3:1,7,14).
Mosala ya bosambisi pe bokati ya makambo ya mokolo ná mokolo esengeli
kosalama na bato to bandimi nyonso ya Eklezya na boye esengeli bakolisama to
babongisama na misala ya bango ya bosambisi ya ba-anjelu (1Ba-Kotintien 6:4).
6.3. Tina pe Eloko Eklezya Ezali
Koluka
Eloko ya liboso Eklezya ezali koluka ezali nde botei ya Sango Malamu ya
bokonzi ya Nzambe ndenge etindamá na
Yezu Kristo (Matié 4:17; 10:7; 11:1; Marko 1:38,39; Marko 14:3:14; 16:15; Luka
4:43; 9:60).
Eklezya ezali po na koyela bato bakelela Sango Malamu, kosalisa
bato oyo bazali na pasi na mitema,
koyebisa bato oyo bamemaki na boumbu ‘tč bakolongwa na boumbu, pe koloba na
bato ya boloko ‘tč bakobimisa bango (Ezaya 61:1) pe [koyebisa] bato bakufá miso ‘tč bakomona lisusu (Luka 4:18). Ezali
kobikisa bato bazali na maladi (Luka 9:2).
Ezali pe kosakola ‘tč tango ekoki oyo
nkolo alingi kolakisa bolamu na ye (Luka 4:19) pe koyebisa bato ‘tč Nzambe aponá ye [Kristo] pe atiá ye zuzi po ákata makambo ya bato nyonso, ezala baoyo
bazali na bomoi to baoyo bakufá (Misala
10:42).
Koleisa Eklezya ezali pe eloko
ya mibale ekolukaka bampaka (Misala 20:28) oyo bazali kosala makasi po na
kolakisa bikamwa nyonso na ba- Eklezya moko na moko (1Ba-Korintien 4:17). Makambo
oyo ekňmamá na mokanda ya 1Ba-Korintien
12:28 ezali kosalama to kopesama na tina ya kokolisa Eklezya. Makambo oyo ya
Molimo esengeli esalama na mpila na tina ya bokoli ya Eklezya
(1Ba-Korintien
14:12). Bokengeli ya libota na yo moko
[bana na yo moko ná mwasi] ezali kokamba to kosunga moto na bokengeli malamu ya
Eklezya ya Nzambe (1Timoté 3:5).
6.4. Bomoi ya Bosantu
Baoyo bazali kati ya Eklezya, babengami na Molimo Mosantu (Ba-Romen
15:16) kozala basantu pe basí basantolamá
(1Ba-Korintien 1:2) na Nzambe Tata pe babatelamá na Yezu Kristo (Juda 1).
Basantu basilá kozua bomoi ya
bosantu uta Nzambe na nzela ya makila ya Boyokani ya Sika (Ba-Ebré 10:29) pe na
nzoto ya Yezu Kristo (Ba-Ebré 10:9,10). Na boye basantu basokolami na nzela ya
batisimo (1Ba-Korintien 6:11). Na bongo Molimo Mosantu ezali Molimo ya Nzambe
na biso pe na nzela ya kombo ya Kristo, baponami bakomi basantu pe basokolami
na nzela ya libonza na ye na kokobáká kati ya bondimi na nzela ya Nkolo (Misala
26:18).
Baponami bapesamela bolimbisi ya masumu na nzela ya ngolu pe bazali
kosimba [to kokoba] na bisika na bango na nzela ya bondimi na bongo tósalelaka
moto na moto kobanda na Eklezya pe na mabota (1Ba-Korintien 7:14). Na boye
mwasi ná bana oyo bandimi té bazali kozua bomoi ya bosantu kati ya
baponami. Baponami bazali kozua bomoi ya bosantu kati ya nzoto ya Kristo na
kozelaka nzoto moko kati ya Kristo (Ba-Romen 12:5, 1Ba-Korintien 12:20-27) na
bongo bomoi ya bosantu ezali té kouta na bokasi ya nzoto.
Shapitre 7: Bokonzi
ya Nzambe
7.1. Bosalami ya Bokonzi
Bosalami ya bokonzi ya Nzambe eteyamá
moa kala lokola bosukisi ya guvernema to letá ya mokili oyo na boyei ya Mesia na suka ya mokili (Daniel 2:44).
bokonzi ya Nzambe eteyama na Kristo oyo alobaki ‘tč tango esi’ekoki; Nzambe alingi
kotiya bokonzi na ye sik’oyo (Marko 1:14,15). Na boye, bokonzi ezali na biteni
mibale: ya yambo ezali bokonzi na kati ya molimo ná ya mibale ezali bokonzi ya komonana na miso oyo bokonzi ya mibú nkóto na se ya boyangeli ya Mesia
7.1.1. Bokonzi na Kati ya Molimo
Banda mibú esila koleka tii na
mobú 30 sima ya kobotama ya Yezu
Kristo elingi koloba tango ya kitela, ezalaka bobele bato muke
kati ya ba profete pe bakambi ya Israel nde bapensamelaka Molimo Mosantu bobele
po na tina moko songolo. Ekolo mosusu té ezuá [ngolu ya kozua] Molimo Mosantu
tii tango oyo bato ya bikolo [mosusu] bandimámá kati ya Eklezya na mobú
30 sima ya mbotama ya Yezu Kristo. Na bongo bango nyonso bazali
kotindama to kozela bosekwisi ya mibale to ya bato nyonso oyo ekňmamá na
mokanda ya Koyebisa Basekele 20:4ff.).
Molimo Mosantu epesameli bato
uta liwa ya Kristo lokola eteni ya liboso ya bokonzi bobele banda
mibú 30 sima ya mbotama ya Yezu Kristo
oyo ezali koloba tango ya kitela (Misala 2:1-4) oyo bamonaki ezali koya na nguya
(Marko 9:1). Esengeli éyambama na bosawa pe kati ya lobokó ya boyebi lokola
mwana muke (Marko 10:15). Soki moto abotami mbala ya mibale té, na nzela
ya [batisimo ya] mai pe molimo; akoki
komona bokonzi ya Nzambe té (Yoh. 3:3-5).
Mabombami ya bokonzi ya Nzambe epesamela baponami pe bososoli boa
yango bopesamela bango na nzela ya Molimo Mosantu; wana nde tina Biblia
ekňmami na masapo (Luka 8:10). Bokonzi ya Nzambe etali makambo ya kolia té to
ya komela, kasi etali makambo ya bosembo ya boboto pe ya esengo oyo Molimo
Mosantu apesaka (Ba-Romen 14:7). Ezali kaka na maloba té, kasi alakisaka nguya
na yé (1Ba-Korintien 4:20).
Bobongoli mitema ezali nde bosenga ya yambo po ‘tč tondimama na
bokonzi. Bato ya masumu oyo babongoli mitema bakoyambama to kondimama liboso ya
bato oyo bazali komimonisa sembo na miso na
bango moko (Matié 21:31,32) kobengama ya baponami ezali nde na nzela ya
bopanzi Sango Malamu oyo ezali komekisama na bokoni mbuma na elanga (Matié
13:3-9) ezali kopanzama pe kozuama to koyambama na mpila nyonso na nzela ya
Molimo Mosantu (Matié 13:44-46 ). Ya
solo, bato mingi babengami, kasi bato oyo baponami bazali mingi té (Matié
20:16; 22:14) ebiéngi ezali kosangisa bato nyonso pe elongo ná baoyo baponámí, oyo bazali koleka na kiyungilo na ntango ya suka
ezali na boyei ya Mesia to po na ba oyo basilá kokufa, na tango ya bosekwisi ya bato bakufá (Matié
13:25-30, 36,38-40,47-50). Nzambe ayebaká baponami banda kala, aponá bango bákokana na ye (Ba-Romen 8:29).
Tango bokonzi ya likolo epesameli moto na nzela ya Molimo Mosantu,
ezali lokola mbuma ya mutarde oyo ezali moke penza koleka bambuma nyonso, kasi
ebimi pe ekoli, eleki ndunda nyonso na bolai, ekomaka nzela pe ebimisaka bitape
to [bokonzi ya likolo] ekokani na kisi ya mapa oyo,esalaka ‘tč farine nyonso
evimbi soki basangisi yango na sani monene ya farine (Matié 13:31,32) na ndenge
wana ekopesa Nzambe nzela ya kozala mokonzi ya makambo nyonso (1Ba-Korintien
15:28) (tala pe na mokanda ya Marshall eyebana na kombo ya Interlinear
Ba-Efesien 4:6).
Eloko ya yambo na manso ezali nde koluka kokóma ya bokonzi ya Nzambe pe
kosala makambo ye alingaka, bongo ye akopesa bino biloko mosusu nyonso (Matié
6:33). Nguya likolo ya milimo mabe ezali elembo ya bokonzi ya Nzambe kati ya
mondimi (Matié 12:28). Kosala mokano ya Nzambe ezali bosenga ya yambo na tina
ya kobatela Bokonzi ya Nzambe na nzela to kolekela Molimo Mosantu. Soki esalamá to kobatelamá malamu té,
bakolongola bino na yango pe bakokotisa bato mosusu bango nde bato bakosala
misala malamu po na yango (Matié 21:31,43).
Elembo moko té ekozala oyo ekolakisa ‘tč Nzambe alingi kotia bokonzi na
ye kasi bokonzi ya Nzambe esi’ekomi na kati na bino (Luka 17:20,21). Bokonzi ya
Nzambe oyo ebengami lisusu bokonzi ya Likolo ezali kopesamela té bobele na
nzela ya kolobaka to kobengaka Yezu Nkolo, Nkolo, oyo ezali moko ya bizaleli
bia baponami, kasi bobele bato oyo basalaka mokano ya Tata na ye ya Likolo
alingaka (Matié 7:21). Ezali nde na bosali ya
mokano ya Nzambe na bosawa nyonso lokola mwana muke, nde tokozala bato
minene na bokonzi ya Nzambe (Matié
18:3,4).
Bato oyo bakokóma té na bokonzi ya Nzambe bakňmami malamu na mikanda ya
1 Ba–Korintien 6:9,10; Ba–Galate 5:21 ná
Ba–Efezien 5:5.
7.1.2. Bokonzi ya Kristo ya Mibú
Nkóto
Boyangeli ya Mesia ya mibú nkóto ekňmamá mingi-mingi
na mokanda ya Koyebisa Basekele 20:2-7. Eleko ya mibú nkóto ezali kolobelama to
eyebana lokola mibú nkóto to Chiliad.
7.1.2.1. Bozongi ya Mesia
Bozongi ya lolenge ya Biblia na nzela ya boyei ya Mesia ezali komonana
na mokanda ya Zakarya 14:4. Kristo alobaki na ndenge ya lisapo ‘tč esengeli ákende n’ino, sima nde ázonga (Luka 19:12).
Nkolo akoya na ngonba ya Ba-Olive. Elongo ná baponami na ye bakofandisa bokonzi to boyangeli na ye. Akotňnga lisusu Ndako ya Nzambe (Misala
15:16). Akobongisa lisusu lolenge ya Biblia na makambo matali Mokolo ya Kopema,
Sanza ya Sika pe biloko ya Bafeti ya Mbula. Bikolo nyonso ekosengama kotinda
bato na bango kokende na nboka Yeruzalem po na feti ya Bandako ya Kopo, soki
té, mbula ekonokela mboka na bango té (Zakaria 14:16-19).
Boyei ya Mwana ya Moto ekozala
na bilembo minene pe na makamwisi na nguya pe na lokumu (Matié 24:27,30;
Koyebisa Basekele 1:7). Bokonzi ya ye ekokambama na bilembo ya likolo (Koyebisa
Basekele 6:12). Bokonzi nyonso [ya se] ekoningana, moi ekobongwana molili,
sanza ekokóma motane lokola makila liboso ‘tč Mokolo ya Nkolo éya (Matié 24:29;
Misala 2:20). Mwana ya moto akofanda na esika ya lokumu penepene na Nzambe Ya
Nguya Nyonso, pe ndenge akoya na mapata ya Likolo. Na boye, Nzambe apesi ye
nguya (Matié 26:64; Marko 14:62; Luka 21:27. Misala 1:11).
Kristo akoya na mongongo ya mokonzi ya ba-anjelu pe kelelo ya Nzambe
ekopesa motindo (1Ba-Tesalonisien 4:16,17; Koyebisa Basekele 11:15).
Tango Mwana ya Moto akoya na
lokumu na ye po akumisama kati ya basantu (2Ba-Tesalonisien 1:10) elongo
ná ba-anjelu na ye, akosangisa bato
nyonso ya mokili liboso na ye pe akokabola bango ndenge mobokoli ya banyama
akabolaka bameme ná bataba (Matié
25:31-46 ).
Baponami, bato oyo bazali na bokonzi ya Nzambe, baoyo bapesameli Molimo
Mosantu na nzela ya bobongoli mitema, bato oyo babatisami, basí bakóma mikolo;
bazali kobatela mibeko; bakosekwisama tango ya boyei ya Kristo. Oyo nde
bosekwisi ya liboso to ya yambo. Bato oyo bakosekwa té bakotikala to koumela na
kunda tii tango ekoleka mibú nkóto. Sima nde ekozala kosekwa ya mibale
(Koyebisa Basekele 20:4ff.). Baponami bazali na elikia pe bazali na tina ya
boyei ya Kristo pe Mesia
(1Ba-Tesalonisien 2:19; Koyebisa Basekele 22:20). Baponami akopesa bango makasi po bákóma bato ya
bosantu pe ya kokoka na miso ya Nzambe Tata na biso mokolo Nkolo na biso Yezu
akoya elongo ná bato na ye nyonso
(1Ba-Tesalonisien 5:23). Kolinga bosolo ezali na litomba monene po na
kobikisama (2Ba-Tesalonisien 2:10). Nkolo Yezu akoboma mobebisi na pema ya
monoko na ye (2Ba-Tesalonisien 2:8). Toli ezali kopesamela Eklezya ‘tč ekengela
malamu po ‘tč eyebi té ngonga nini kolo ya ndako akoya pe Eklezya elala té
(Marko 13:35-37; Koyebisa Basekele 3:3,11). Kristo azali koya. Akoya kobongisa makambo
ya mokili na bosembo, akotambuisa bikolo nyonso na boboto, akosambisa bato oyo
baboya kobatela mibeko na ye (Banzembo 96:13; Koyebisa Basekele 19:11). Kristo
azali koya pe akoyeela moto na moto lifuti ya mosala na ye (Koyebisa Basekele
22:12).
7.1.2.2. Bosangisi ya Israel
Na boyei ya Mesia, baponami elongo bato ya Israel ná oyo bakozala na bomoi, moko na bango
bakozala lokola banganga– nzambe; akosangisa
na mboka Yeruzalem bato nyonso bakendeki boumbu (Ezaya 11:12; 66:19-21).
7.1.2.3. Mokolo
ya Nkolo
Yambo ‘tč mokolo ya Nkolo éya, ekozala na botomboki to kozanga botosi,
kozenguana ya bosolo (liloba apostasia na
monoko ya grek) elongo moko ná mibeko
ekňmamá kati ya baponami. Mobebisi (oyo abengama anomias na monoko ya grek) abengami
bongo likolo ya boini ya ye ya bikolo nyonso oyo bato bakumisaka Nzambe pe na
nzela ya malakisi na ye kati ya baponami ndenge azali kobómbolama tala mokanda
ya 2 Ba-Tesalonisien 2:3-8). Akofanda kutu na ndako ya Nzambe pe akomitia
lokola Nzambe. Mesia akoboma ye tango akozonga.
Nkolo akobebisa bato oyo bakendaki kobundisa Yeruzalem. Yawe akotondisa
bango na kobanga ya makasi, bakobanda kolukana bango na bango moto nyonso
akozala kobundisa moninga (Zakaria 14:12,13). Oyo ekokomela bato ndenge oyo
moibi ayelaka biso , moto moko té akolikia yango (2Ba-Tesalonisien 5:2).
Kanda ya Nzambe ekokomela mokili mobimba. Bato bakobanda koluka
komibamba na se ya bangomba pe na se ya mabanga na tina ‘tč Kristo azali koya
na nanda oyo moto moko té akoki kotelema liboso ya kanda ya Nzambe (Koyebisa
Basekele 6:15-17), anjelu ya liboso abeti kelelo, mbula ya mabanga ná móto esangani na makila eyei kokweya na mokili (Koyebisa Basekele 9:7; 9:21;
16:1-20). Suka ya mokolo ya Nkolo oyo
ekomi tii na mbula nkóto ekokoma nde
suka ya mokili ndenge toyebeli yango. Mokili ekobebisama na móto (2Piere
3:7-10,12) na bongo kolongola bilembo to lipipi ya bandako ya bato.
Tina ya monene koleka ya mokolo ya Nkolo ezali nde kosangisa bato po na
kosambisama ya mokili pe kosembola to kobongisa bato (Yuda 14-16). Baponami oyo
basilaki kosumuka, bakosambisama na lisanga ya mokili na tina ‘tč bakoki
kobikisama na mokolo ya Nkolo na kosembolamaka na bosekwisi ya mibale
1Ba-Korintien 5:5) Na boye, ezali kaka na bosekwisi mibale.
7.1.3. Bokonzi
ya Nzambe ya Seko
7.1.3.1. Boyei
ya Nzambe
Tango Kristo asila kobebisa lokumu nyonso, bokonzi nyonso pe nguya
nyonso, ye akozongisa bokonzi na maboko ya Nzambe Tata (1Ba-Korintien
15:24,28). Na boye Nzambe akozonga na mokili pe akokitisa boyangeli ya Likolo
awa. Na boye mokili mobimba ekotonda na nkembo na ye (Ezaya 6:3) pe lokumu ya
Nzambe ekongengisa pe Mwana–Meme azali lokola mwinda na yango (Koyebisa
Basekele 21:23).
7.1.3.2. Mokili ya sika ná
Yeruzalem ya Sika
Mokandaya Ezaya 65:17 ezali koloba ‘tč akosala Likolo ya sika pe mokili
ya sika . Libota ya Israel ekotikala seko liboso ya Nzambe lokola Likolo ya
sika pe mokili ya sika oyo akosala (Ezaya 66:22) tii na suka ya mibú nkóto
tango oyo bomoto to mosuni nyonso ekopanguisama to kosilisama. Nzambe akofanda lisusu
na Sion pe bakobenga Yeruzalem
“ville ya bosembo” (Zakarya
8:3). Vile ya Yeruzalem ya sika ekouta Likolo esika Nzambe azali (Koyebisa
Basekele 3:12). Oyo Yeruzalem ya sika ezali vile bosantu euti likolo epai ya
Nzambe kolandana na bokelami ya Likolo
ya sika pe mokili ya sika (Koyebisa Basekele 21:1-4,7,10). Na bongo Nzambe
akozala elongo ná bato nyonso. Bato
bakokanisa lisusu makambo ya kala té (Ezaya 65:17). Biso tozali kozela likolo
ya sika pe mokili ya sika oyo Nzambe alakaká
bato na ye. Kuna ekozala bobele bosembo (2Piere 3:13). Ebele ya baponami
oyo bakolonga, nakotia bango lokola
makonzi na kati ya ndeko ya Nzambe ( Koyebisa Basekele 3:12). Na bongo ezali
nde ndako ya molimo.
7.1.3.3. Suka ya Bato
Baponami bakopesamela boyangeli ya mokili oyo po na mibú nkóto (Luka
19:17,19), bakozala lokola [to bakokokana
na] ba-anjelu ya Likolo (Matié 22:30), bakozwa mboka oyo Nzambe alakáká
pe suka ya manso bakomona Nzambe ná
kozalaka bango moko bana ya Nzambe (Matié 5:3-11). Makambo oyo epesameli
bato nyonso ya bikolo nyonso (Matié 8:11). Oyo ezali esengeo ya Nzambe Tata
(Luka 12:32). Pamba té, baoyo nyonso Molimo ya Nzambe atambwisaka, bazali bana ya Nzambe (Ba-Romen 8:14).
Bokonzi ya Mesia ya mibú nkóto, ezali mingi-mingi ndenge ya kolakisa to
malakisi na tina ya kobongisa bato po na boyangeli na bango ya suka, na bongo,
kokokisa tina na bango ná mokano ya Nzambe
oyo esalamá yambo ya fondasion
ya mokili.
Suka–suka ya bato ezali nde kobongisama na tina ya kozua bisika na
bango na lolenge ya bomoi ya sika ya ba-anjelu pe kozua lisangó na bango na
ndenge malamu oyo ezali kokómela pe bokonzi to boyangeli ya mokili (Koyebisa
Basekele 8:1-9; Daniel 2:44,45) pe na lolenge ya sika ya Likolo [pe na se]
(Daniel 7:27; 12:3).
Nsóngé
Molimo Kati ya Bósáto
Bato oyo balakisaka to bateyaka bósáto, bakabolá to bakesenisa teoloji na oyo ezali kobengama
lokola libombo ya lobiko O kati ya
bozali ya Yezu Kristo na lolenge ya
moto. LaCugna (na mokanda na ye eyebana na kombo ya God For us The Trinity and Christian Life, ekňmamá na Harper, sans
Francisco, 1991) na kolobáká likolo
ya bokoli ya malongi matali bósáto pe na bokaboani ya teoloji ná moango ya lobiko (to soteriology) , ndenge
ebombolamá kati ya mokanda eyebani na kombo ya Bozali ya Kristo na Lolenge ya
Moto, emonaki ‘tč teoloji ya Kapedosia ezali kotinda esika moko oyo moa sima
ekopesa nzela na bokabuani ya libombo ná
teoloji. Nzela oyo to maloba ezali kokende epai ya
Via negativa ya Pseudo – Dianysus pe suka – suka ezali
kokoma esika ya teoloji ya Gregory moto
ya Palamas (Shapitre ya 6)
Na Wésti ya Laten na tango elandá bobele sima ya mayangani ya Nisé, bato
bayekola teoloji lokola Hilary ya Pointiers pe na ndenge ya kokende moa mosika,
tokoki kolobela Marcellus ya Ancyra oyo bakangaki bomoko kati ya ipostazi ya
bonzambe ná libombo ya lobiko. Augustin akotisa likanisi ya sika. Na esika ‘tč
ebandali ezala lisusu té bokonzi ya
Tata, kasi bozali ya bonzambe oyo ekomi kokabolama na ndenge moko kati ya bato
misato [moa bokasi ebakisami]. Na esika ya kotuna lolenge ya teoloji lokola
esika kobombolama O kati ya bokómi moto ya
Kristo pe bokómisi Molimo Mosantu
kozala Nzambe [moa bokasi ebakisami]. Esengelaki ‘tč Augustine ákoba na
botuni likolo ya matambe ya bósáto ‘té émonana na elimo ya moto nyonso. Bolandi
ya Augustine ya “boyebisi ya bizalela ya bato” akokanisi yango ná mokangano
kati ya bósáto, esengelaki ezala na tina ya malongi ya bósáto na sima na yango esengelaki ézala kotalela
kati ya mokangano ya “kati” ya bonzambe oyo ezali kofungolama na oyo toyebi
lokola Nzambe na nzela ya Kristo kati ya Molimo (LaCugna p.44)
Teoloji ya kala na mibú misilá koleka ya ntango ya ba–Laten, balandaki
malongi ya Augustine ná bokaboli ya
teoloji elongo ná libombo to “soteriologie”. Manso oyo ezali koteyama ekomi komelama
ná mateya ya sika ya Platon ná mabombani.
Makňmi ya motuya ekňmamá na LaCugna ezali oyo euti na mokanda ekňmamá na Augustin na kombo ya Monarchy of The Father, azali lisusu
té Ntá
Likoló. Bósáto ezali kolakisa bokokani [bozali ndenge moko]. Oyo ezalaka
eteni ya mibale oyo elanda mateya mabe ya bozali seko boa bango. Liloba ya solo
ezalaka ‘té liloba ya bomimonisi ya bonzambe na kati ya moto nyonso, elingi
koloba bosali ya Tata na nzela ya Molimo Mosantu oyo euti epai ya ye [Tata] na
nzela ya Yezu Kristo. Oyo ezali kokamba na nzela ya Yezu Kristo oyo azalikopesa
ye [Kristo] kokamba pe kobatela moto na kolandana na mokano ya Nzambe oyo azali kofanda kati ya moponami nyonso.
Kristo azalaka te ebandeli ya Molimo Mosantu. Azalaka nde mosangisi oyo
afandi katikati. Azali kosala na esika ya Nzambe ndenge asalaka mikolo nyonso pe na se ya bolingi to mokano ya
Nzambe. Kasi, ye moko azali Nzambe té.
Bato oyo bateyaka bosayo bazali kobungisa bososoli malamu na esika oyo soko
bazalaki komona malamu likambo yango ndenge esengelaki ezala. Ndenge euti
koloba LaCugna:
Teoloji ya bósáto ya Nzambe ezali komonana lokola
ebakisami na oyo Nzambe azali komonela yango ndenge ezali (p.44)
Likambo oyo eyei kobebisa mingi lolenge bakristo bazalaka kosambela. Na
ndenge wana bazali kobondela lisusu té Tata ye moko (Matié 6:6,9) na kombo ya
Mwana ndenge Biblia ezali kolobela yango (Luka 11:12) ‘tč tosambela kaka
[Nzambe] Tata (Yoane 4:23), kasi epai ya Tata, ye Mwana ná Molimo Mosantu. Moa
mosika, bayekoli ya Biblia bayei kobotisa metafizie ya teoloji na ndenge na
yango mokó, kasi malongi yango oyo etongama likolo ya bopoto to bobongoli ya
[bosolo ya ] Biblia.Wana nde tina bato bateyaka bosato bakoki ata muke té
kolakisa makňmí nyonso ya Biblia oyo elobeli likambo wana na kolimbolaka mabe
to kozuaka makomi mosusu na ndenge ya mabe na kotiyaka esika oyo bakoki kopesa
to kolakisa. Kasi, lolenge na bango ezali kofanda na bobele na mobombano na
malakisi ya Platon. LaCugna azali koloba ‘tč:
Bato bakendá na
Kapadosia (lisusu pe Augustine) bakendeki mingi – mingi mosika ya bososoli
ya makňmí etali libombo ná kotiyaka mokangano kati ya Nzambe ná Mwana (pe elongo ná Molimo Mosantu) kati ya
ndelo moko ya bonzambe (p. 54).
Nzambe moko azalilokola Ousia
kati ya hypostases misato oyo ekeseni.
Tosengeli kotanga (mokanda ekňmamá na
Cox oyo eyebana na kombo ya Moponi Lokola
Elohim) ‘tč liloba Ousia ndenge
ekňmamí na Platon na liloba hypostases
ndenge ekňmámá na ba stoic nyonso mibale ezali kolobela eloko moko.
Bopesi ya Molimo na tina ‘tč ésala na ndelo ya kati ya bonzambe ezali
koloba ata muke té ‘tč moponami akoki té kozua esika na bozali to lolenge ya
Nzambe ndenge moko Kristo azali kozua esika na lolenge wana ya bo Nzambe.
Maloba oyo ebunami na oyo ekňmamí na mokanda ya Nzambe. Baponami bazali kozua
esika na lolenge ya bonzambe (2Piere 1:4).
Na mokanda ya Ba-Efezien 1:22 tozali kotanga ‘tč Nzambe atia biloko
nyonso na se ya makolo ya Kristo pe aponá ye ázala lokola motú ya Eklezya.
Nzambe asekwisa Kristo
Uta liwa pe afandisa ye na loboko na ye ya mobali na
bisika ya Likolo, ya makoki nyonso pe ya bokonzi pe nguya pe makasi, pe likolo
ya bakombo nyonso oyo epesami kaka té po na eloko kasi po na biloko nyonso
ekoya pe atika biloko nyonso na se ya makolo na ye pe atiá ye motú likolo ya bikolo
nyonso likolo ya
Eklezya oyo ezali nzoto na ye, bokonzi na ye na makambo nyonso. Na
boye, Kristo apesameli bokonzi likolo ya ba kombo nyonso na ndenge kombo moko wana ya ye ezali nde bokonzi.
Apesamela bokonzi likolo ya biloko nyonso na tina ‘tč Eklezya ekoki koya na
lisanga na likolo ya Kristo oyo kati na nzoto na ye ezali kofanda mobimba ya
Nzambe (Ba-Kolosien 2:9). Liloba oyo ezali kolimbolama mobimba ya Nzambe esika oyo ezali nde liloba Thetetos ezali na tina ya bonzambe to lolenge ya kozalaka Nzambe.
Sik’oyo, Thayer azali koloba ‘tč bonzambe (Theo)t ekeseni na bonzambe (Theiot)
ndenge bozali, kasi ezali nde kokesana na lolenge to na misala (tala na mokanda
ya Thayer p.288). Awa, tina ezali té
botondi ya bozali ya Nzambe oyo bozali kofanda na nzoto ya Kristo. Ezali nde
botondi ya bozali oyo nde moto ezali kopesamela biso na tina ‘tč bato nyonso
balata lolenge ya sika ya Nzambe (Ba-Kolosien 3:10). Bongo bango nyonso
bakokani; ázala moyuda to moto na grek, kasi bango nyonso bazali bakristo na tina
‘tč ye azali kosala nyonso pe azali na bango nyonso (Ba-Kolosien 3:11). Azali
kolakisa bato na nzela ya nguya ya Molimo Mosantu na tina ‘tč na suka Nzambe
ázala mokonzi ya makambo nyonso (1Ba-Korintien 15:28).
Kasi Nzambe akotia biloko nyonso na se ya makolo ya Kristo, Mwana ya
Nzambe ye moko akomitia na se ya Nzambe oyo epasaki ye bokonzi. Na ndenge wana
Nzambe [akozala mokonzi ya makambo
nyonso BLL] (panta en pasin)
[tala na mokanda eyebani na komboya Marshall’s
Interlinear tala pe lisusu ya
B-Kolosient 3:11 (panta kai en pasin).
Bato oyo bateyaka bósáto babandá
kolimbola makňmi oyo ‘tč biloko nyonso
epai ya moto nyonso na tina ya kokanisa bososoli malamu ya kolobaka ‘tč
Nzambe ye nde bozali oyo ekokóma epai ya bato nyonso ndenge ezali kolobelama na
Kristo kati ya makomi oyo.
Esengeli Kristo nde azala kotondisa biso na botondi ya Nzambe (Ba-Efezien 3:19) botondi ya Kristo
kozalaka lokola elili ya Tata (Ba-Efezien 4:13). Ezali bongo nde tozali kokóma
elilingi to eikon ya Tata lokola
ezalaka Kristo na bongo tozali bana ya Nzambe tokozua bombengo oyo Nzambe
abombelá bana na ye na lisangó ya Kristo (Ba-Romen 8:17; Jake
2:5) bakitani na nzela ya elaka (Ba-Galate 3:29) na lobiko (Ba-Ebré 1:14) pe
elongo bakitani ya ngolu (1Piere 3:7).
Na bongo Mwana ya Nzambe akomi Tata
ya seko (Ezaya 6:5) na kozalaka
motu to mokonzi ya mabota nyonso ya se to ya Likolo, na bongo kozuaka esika na
ye elongo na mabota oyo ya likolo oyo ezali ebele (Ba-Efezien 3:14).
Na tina wana nde nafukameli Nzambe tata oyo apesaka
bomoi na mabota nyonso ézala oyo ezali na likolo to awa na se.
Esika oyo lilona libota ezali patria
to botatá. Na boye, kombo tata ezali na ndako to na ndako ya Nzambe ezali
nde botindi ya kombo oyo ezali kolakisa boyangeli ya suka ya makambo
nyonso na bikolo binso na se ya mabota.
Na bongo kobanda molongo ya Tata epai ya Kristo, pe epai ya mokonzi [ya mobali]
na kati ya ndako (1Ba-Korintien 11:3) oyo akoki komema boyangeli ndenge Nzambe
azali kosala [to komema] yango liboso ya Kristo ná liboso ya bana mosusu ya Nzambe oyo bazali ba-elohim pe na ndenge oyo ba-elohim wana bazali pe kosalela boyangeli
na bango epai ya baoyo bazali na se ya bango.
Molimo Mosantu ezali lokola masini oyo ezali kokangisa biloko nyonso
oyo bikoma bisusu pe ezali kopesa makoki ya kozala to kokóma elohim na moko na
moko kati ya ba – anjelu. Ezali motuya moko té ya koyebisa Molimo Mosantu azala
Nzambe na tina ‘tč ezali kozala na bokeseni uta moko na moko pe kosimbana na mokangano ya kati ya bonzambe na biteni misato. Banso bazali bana ya Nzambe pe
na bongo bazui biloko bia lisango elongo ná
Kristo na ndenge moko. Bokúmisi ya Molimo Mosantu esengeli kozala na
tina ya bokumisi ya ye moko lokola ezali nzela oyo Nzambe azali mokonzi na
biloko nyonso.
Na bongo, kokumisa yango ezali na lolenge nyonso kopekisama lokola
komi-kumisa na tina ‘tč ezali eteni ya moto.Ezali nde nguya na lolenge nyonso
to ezali kopesamela misala kasi azali té Nzambe ye mei. Molimo Mosantu ezali
kopesa biso makoki ya kozala Elohim to Theoi.
Bonzámbe ezali nde bokelami oyo ezali kofanda kati ya likita. Likita wana ezali
kolobelama na mokanda ya Banzembo pe na mikanda mosusu oyo touti kokňma awa pe
na kiti ya bokonzi ya Nzambe pe na likita ya bampaka oyo ekňmami na mokanda ya
Koyebisa Basekele 4:4 tii 5:14. Likita oyo ndenge ezali pe kokotisa Yezu Kristo
lokola Mwana–Meme pe Nganga-Nzambe Monene (kobanda Ba-Ebré 8:1,2). Ezali
kosalela pe kokumisa Nkolo Nzambe na Nguya Nyonso (Koyebisa Basekele 4:8-11).
Na kosalelaká Nzambe, [nde] Kristo
apesá bomoi ndenge nganga–nzambe nyonso aponamaka po na kopesa Nzambe makabo ná
mabonza (Ba-Ebré 8:3).
Na mokanda ya Koyebisa Basekele 4:8-11, ezali komonisama ‘tč Nkolo
Nzambe ya nguya nyonso afandi na kiti ya bokonzi likolo ya bampaka oyo bazali
kopesa ye kembo pe lokumu bango pe bazali na kiti ya bango. Ata bongo, bikoti
na bango ya bokonzi bizali pe kofukamela Nkolo Nzambe ya nguya nyonso oyo na
mokano ya ye akelá biloko nyonso. Azali
Nkolo Nzambe ya Yezu Kristo pe ya likita.
Ezali na ebele ya bana na Nzambe elongo moko na ba-anjelu (kobanda
mokanda ya Job 1:6; 2:1; 38;7; Banzembo 86:8-10; 95:3; 96:4; 135:5) oyo bazali
kobengama lokola Bene Elyon to bana
ya Nzambe ya Likolo (tala pe mokanda ekňmamá na Sebourin S.J., eyebana na kombo
ya The Psalms: Their Origin and Meaning, Alba House, NY, pp.
72-74). Baponami oyo bazali pe na kati
ya lisanga oyo [ya bana ya Nzambe ya Likolo] elongo na ba-ajelu ya Likolo
lokola bana ya Nzambe (Ba-Romen 8:14).
Kristo azalaka Mwana ya liboso to mbotama ya liboso na kati ya biloko
nyonso oyo Nzambe akelá. Pamba té lisanga na ye Nzambe asalá bikelamu nyonso ya likolo ná oyo ya se, oyo emonanaka ná oyo emonanaka té, ézala kutu milimo oyo
babengaka bokonzi ya likolo ná se. Nzambe asalá bikelamu nyonso na Kristo, po ézala ya ye; Boye, ye aleki yango
nyonso; yango nyonso ekangamá na ye
(Ba-Korintien 1:15-17). [Kasi], Ezali Nzambe moto abota ye pe oyo alingaka ‘tč
bikelamu nyonso ézala po ékoba kati ya Kristo. Na boye, Kristo azali Nzambe té
na tina moko té ya bozali ya Nzambe Tata oyo azali Nzambe pe ye moko akoki té
kokufa (1 Timoté 6:16) oyo ezali na ndenge ya seko na seko.
Ezali kokňmama na Biblia ‘tč Nzambe azali Nzambe pe Tata ya Kristo
(Banda mokanda ya Ba-Romen 15:6; 2Ba-Korintien 1:3; 11:31; Ba-Efezian 1:3,17;
Ba-Kolosien 1:3; Ba - Ebré 1:1ff.; 1Piere 1:3; 2 Yoane 3; Koyebisa Basekele
1:1,6; 15:3) Kristo azuá bomoi, nguya pe
makasi kouta mokano ya Nzambe Tata (Yoane 10:17,18). Kristo akitisa mokano na
ye na se ya mokano ya Nzambe oyo azali Tata (Matié 21:31; 26:39; Marko 14:36;
Yoane 3:16; 4:34). Nzambe moto apesa baponami na maboko ya Kristo pe Nzambe
[Tata] aleki Kristo (Yoane 14:28) pe aleki biloko nyonso (Yoane 10:29).
Tala ndenge Nzambe alakisaki biso bolingo na ye: atindaki mwana na ye se moko (monogene) na mokili, na tina ‘tč tózala
na bomoi po na ye (1Yoane 4:9). Ezali Nzambe moto azali
kokumisa Kristo; Nzambe ye aleki Kristo (Yoane 8:54).
Kristo atika bokonzi lokola Mwana na Nzambe na kati ya ba-anjelu atiá yango pembeni pe akómá moto, abotamaki na
libota ya David na ndenge ya nzoto (Ba-Romen 1:3) na ndenge ya molimo ya bosantu, Tata apesi ye nguya nyonso ya Mwana ya
Nzambe tango asekwisaki ye lokola Yezu
Kristo Nkolo na biso (Ba-Romen 1:4).
Nzambe azali libanga (sur)
lokola ngomba ya kokata nzoto esika wapi biloko nyonso ezali kozuama na ndenge
ya bokati ya Josué 5:2 oyo ekataki nzoto ya ba-israelite oyo azali kokosa té pe
awanganaka maloba na ye té (Kozongela Mibeko 32:4) tala pe mokanda ekňmamá na
Mainonedes eyebana na kombo ya Guide of
The Perplexed, University of Chicago Press 1965, Ch.16, pp. 42ff.). Nzambe
azali libanga ya Israel oyo ebikisaka bango (Kozongrla Mibeko 32:15), libanga
oyo epesá bango bomoi (Kozongela Mibeko 32:18,30,31).
Na mokanda ya 1 Samuel 2:2 ezali kolakisa ‘tč Nzambe azali libanga oyo
abatelaka, libanga ebatelaka seko (Ezaya 26:4). Ezali nde uta libanga oyo nde
bato oyo nyonso bauti ndenge moko ezali bakitani nyonso ya Abrahamu kati ya
bondimi (Ezaya 51:1,2). Mesia auti pe na libanga oyo (Daniel 2:34,45) na tina
ya kosukisa bokonzi ya mokili oyo. Ezali Piere té, atako Yezu Kristo té to moto
moko té, kasi Nzambe nde azali libanga to fondasion likolo na yango Kristo
akotonga Eklezya ya ye (Matié 16:18) pe likolo na yango afandi ye moko lokola
fondation.
Mesia azali nde libanga oyo ezali ya kosimbisa fondasion ya ndako ya Nzambe oyo
baponami bazali ba Naos to Mosantu
ya Basantu, Efandelo ya Molimo Mosantu.
Mabanga ya ndako ya Nzambe ezali nyonso kokotama na libanga wana oyo ezali
Nzambe ndenge ezalaka Kristo pe epesamela Kristo oyo azali libanga ya Molimo
(1Ba-Kirintien 10:4) libanga ya moselu oyo ekobanda kokweisa bato (Ba-Romen
9:33) pe na kotonga Ndako ya Nzambe. Kristo atonga ndeko ya Nzambe na tina ‘tč
Nzambe azala na nguya nyonso kati ya nyonso (Ba-Efezien 4:6) Nzambe apesá Kristo na tina ya kosala nyonso pe ázala na biso nyonso (panta kai en pasin Ba-Kolosien 3:11) na
kotiyaka biloko nyonnso na se ya makolo ya ye (1Ba-Korintien 15:27) na
kosololaka ‘tč azali motú likolo ya
biloko nyonso oyo ya Eklezya oyo ezali
nzoto na ye, botondi ya ye oyo botondi na
biloko nyonso (Ba-Efezien 1:22,23). Tango Nzambe atiá biloko nyonso na se ya makolo na ye, yango
elingi koloba té ‘tč Nzambe oyo apesi ye bokonzi azali ye moko na se ya makolo
ya Kristo (1Ba-Korintien 15:27).
Kasi Nzambe akotia biloko nyonso na se ya makolo
ya Kristo mwana ya Nzambe ye moko akomitia na se ya Nzambe oyo apesaki ye bokonzi. Na ndenge wana, Nzambe akozala
Mokonzi ya makambo nyonso (panta en pasin
1Ba-Korintien 15:28) na boye malongi uta mateya ya Platon oyo ezali koluka
kosangisa Nzambe ná Kristo O kati ya
bósáto, ezali kopendola to kobongola Makňmi [ya Nzambe]. Kristo akofanda na
loboko ya mobali ya Nzambe na boyangeli ya Nzambe (Ba-Ebré 1:3,13; 8:1; 10:12;
12:2; 1Piere 3:22) na kokabola kiti ya bokonzi ya Nzambe ndenge baponami
bakokabola kiti ya bokonzi elongo ná Kristo (Koyebisa Basekele 3:21) oyo ezali Kiti ya Bokonzi ya Nzambe (Banzembo 45:6,7; Ba-Ebré 1:18) to Nzambe oyo nde kiti na yo ya Bokonzi
ezali mingi-mingi kolimbolama Kiti na yo
ya Bokonzi O Nzambe.
Nzambe moto azali kotinda aleki oyo atindami (Yoane 13:16) pe mosali
aleki mokonzi na ye té (Yoane 15:20). Ezali bozoba monene koloba ‘tč moto
songolo akoki kozala libonza epai ya ye moko. Mosala ya bongo ezangi ntina,
ezali nde bomibomi to na kati ya mateya ya boye balobelaka bósáto ezali nde
bokati ya nzoto ya eteni moko ya bósáto
na bango, malongi wana [ya bósáto] ezali nde koboya bosekwi ya bawei oyo ezali
komonana na mokanda ya 1 Ba-Korintien 15.
Na boye,
bokeseni kati ya kuruze ná kosekwa ya bato bakufá ezali nde lisengisi pe ya kokoka. Bosekwisi
ya bato bakufá esengeli ezala na nzoto na kosengaka bolimboli lokola ezali
kosalama na mbonge soki té,ezali na lobiki té pe na bobuki ya mbuma ya kokoba. Bomibongisi ya Kristo po na komata
to kobuta O likolo epai ya Nzambe na ye pe Nzambe na biso oyo azali Tata na
biso (Yoane 20:17) ezalaki ya solo
pe ya polele.