Amakanisa
Ga Ruhanga Agekikristayo
[CB4]
Okuhangwa Kw’eka
ya
Ruhanga
(Edition 4.0
20021116-20061104-20071225)
Okubanza
hatakabaireho obwire hakaba hariho omwe.
Tarabaireho ahakuba okuruga kare akaba ariho. Eloah niryo zina rye kandi n’omwoyo. Akenola ngu agyire eka mpango yahanga ebihangwa ebiri nkawe. Aka katabo nikagamba aha kuhangwa okwe.
Christian Churches of God
PO Box 369,
WODEN ACT 2606, AUSTRALIA
Email: secretary@ccg.org
(Copyright ã
2002, 2005, 2006, 2007 Diane Flanagan, and Wade Cox)
(tr. 2008)
Akabu aka nikabaasa
okukopororwa oko Kari kona hatariho empinduka nari kugira ibyahwamu Ezina ryo
omuhanditsi naho ari kushagwa ntibishemireire kuguzibwa kopi zako okukopororwa
okw’emishorongo y’mani nikubas okukorwa hatariho okuhenda ekiragiro.
This paper is available from the World
Wide Web page:
http://www.logon.org
and http://www.ccg.org
Okuhangwa Kw’eka aa Ruhanga
Ruhanga omwe w’amazima atuuraho okuruga kare (Yoh 17:3, 1 Yoh 5:20). Akaba ari wenka kandi atuuraho. Eloah niryo eizina rye omuruheburayo. Elaha niryo eizina rye omurukaludaya. Amakuru garyo ni omwe. Namanya buri kimwe kandi naabasa kukora kyona eki arikwenda. Kwonka tari kubaasa kufa. Niwe wenka otari kubaasa kuhikwaho rufu (1 Tim 6:16). Ni Alpha (entandikiro) kandi ni Omega (niwe muheru) (Okush 1:8). Atuura nakora. Ebyahangirwe biriho ahabwe. Niwe ebintu byona biri kwija byemereireho. Nahabwekyo Ruhanga nayehanga ahabw’ okwenda ngu agyire eka mpango. Ruhanga akagambira Musa ati: NDI OGWO NDIWE. Ogambire abisraili oti NDIHO abantumireho (Okur 3:14). Aha Ruhanga naagamba ati Ndyaba ou ndibawe.
Okumanya ebiri kukiraho ahari Ruhanga Tata
reba orupapura Ruhanga n’oha? (No. CB1).
Omu kuhanga ebintu Ruhanga akabanza yatuma
Omwoyo ori kwera. Omwoyo orikwera
n’amaani ga Ruhanga, kwonka tarabaireho ayetongwire ahari Ruhanga okuhisya obu
Ruhanga yatandika okuhanga. Oku
kwahukana nibwo okuhangwa kwatandika.
Abana ba Ruhanga bakaija kuhangwa bwanyimaho ahakuba omwoyo nigwo
gwabaire gubabuganisa na Tata.
Okurabira omu mwoyo orikwera nimwo ebyahangirwe byona eby’mwoyo
n’eby’omubiri birikuhinduka byona omuri boona (Abef 4:6). Omwoyo orikwera niwe ori kubuganisa ebyahangirwe
byona na Ruhanga Tata. Reba orupapura Omwoyo
orikwera n’enki? No. (CB3).
Ruhanga n’ebiragiro bye ni:
Ruhanga n’ebiragiro bye bituuraho. Omu kubatizibwa, kutunga omwoyo orikwera no kukuratira ebiragiro nibwo turi kuhinduka nka Ruhanga.
Ebihangirwe eby’omwoyo
Ebihangirwe eby’omwoyo (baamaraika) nikyo kyabaire ekigyendererwa kya Ruhanga ekyo kubanza kandi niho yaihirere okuhanga emibiri (abantu).
Ebyahangirwe eby’omwoyo n’emibiri byona nibikorera hamwe okuheisa Mukama ekitinisa.
Abana ba Ruhanga nibeetwa Elohim. Eki n’ekigambo ky’obwingyi ekiri kumanyisa ngu Ruhanga aine abana bari ahaiguru y’omwe. Ruhanga akahanga abana baingi (Ekyebir 32:8, Yob 1:6, 2:1, 38:4-7). Kandi akaba Ruhanga Tata Okurugyirira aha kuhangwa n’okubaho okw’abana aba ab’omwoyo (Abah 12: 9).
Ebyahandikirwe tibiri kutugambira ebihangwa eby’omwoyo nibingahe kwonka omu kushuururwa 5:11 nihatugambira:
Nkareeba, nahurira eiraka rya baamaraika baingi, enkumi n’enkumi emirundi ekumi. Baayetoorora ekitebe n’ebihangirwe eby’amagara n’abakuru.
Ruhanga aine Puraani ayeteekatekire kuhikiriza egi puraani. Puraani ye ey’amaani n’okwegyesa abana be kuba abahikirire nk’oku nawe ari ohikirire. Ruhanga ni rukundo (1Yoh 4:8). Rukundo ya Ruhanga erimu buri kimwe kandi nabagana buri kimwe n’abana be ab’omwoyo n’ab’omubiri.
Abana ba Ruhanga bakaba batari kumanya buri kimwe ekyi Ruhanga yabaire nakora. Nikyo okushuururwa 1:1 nihagamba hati:
“Okushuururwa kwa Yesu Kristo (okuyahaire Yohana) oku Ruhanga yamuhaire ngu ayoreke abairu be ebintu ebiri kwija kubaho juba”.
Ebihangwa eby’omwoyo bikaba nibiteekwa kugumisiriza n’okutegyereza okuhisya obu ebisherekyirwe bya Ruhanga birashuururirwe abantu (omu bicweka) ngu bamanye Puraani ya Ruhanga. Baibuli netugambira ngu “hariho ebi baamaraika babaire nibenda ngu bamanye (1Pet 1:12).
Yesu Kristo omujugaijo wa Ruhanga
Yesu Kristo n’omwe ahabyahangirwe eby’omwoyo bya Ruhanga. Niwe owokubanza (Omukuru omu Kitinisa) omu byahangirwe ebya Ruhanga (Okush 3:14), kandi omujugaijo wa Ruhanga aha mubiri (Abakol 1:15). Kristo akaba omutegyeki w’ebihangwa eby’omwoyo (Abakol 1:16) kwonka Ruhanga niwe wahangyire.
Masiya niwe mwana w’entama oweitsirwe aha kuhangwa kw’ensi (Okush 13:8). Kristo akahikiriza endagano ey’eishe. Ahabw’okufa kwe Kristo akahikiriza omugabo gwe omu kucungura omuntu akamuhisya ahari ishe. Akasigwa amajuta okukira bagyenzi be nari ebihangwa eby’omwoyo (Zab 45:7, Abaheb 1:9). Shoma ebiri kukirayo ahari Yesu Kristo omu rupapura Yesu n’oha?(No. CB2).
Reka tureebe omuri bimwe ahabihangwa bya Ruhanga
Ekitebe kya Ruhanga
Okushuururwa ebicweka bya 4 n’ekya 5 nibitworeka ekitebe kya Ruhanga nikishushana kita nikitworeka Ruhanga ashutami aha kitebe kyetoroirwe omuhanganzima (Okush 4:3). Hariho n’ebitebe 24 eby’ebitebe bishitamirweho abakuru 24 bajware emyenda erikwera bajwaire n’ekofira aha mitwe (Okush 4:4).
Omu maisho g’ekitebe hariho enyanja y’ebirahuri kandi rwagati y’ekitebe harimu ebihangwa bina (Okush 4:6). Yesu Kristo ashutami aha rubaju rwa buryo bwa Ruhanga (Mk 16:19, Lk 22: 69, ebyak 7:55, Abar 8:39) Zabiri 82:1,8 nayo n’egamba ebya Ruhanga n’orukiiko rwe n’oku ari kucwamu emanja. Endijo mishororongo eri kugamva aha rukiiko rwa Ruhanga eri omuri Zaburi 86:8, 95:3, 96:4, 5, 97:7, 9, 135, 5, 136:2, 138:1). Nitumanya ngu ekitebe kya Ruhanga kiri omu matemba okurugirira omuri Isaya 14:13 na 2 Abakor 12:2 oku hari kutugambira ngu n’omu iguru rya kashatu.
Emyoyo mushanju omu maisho g’ekitebe kya Ruhanga
Okushuururwa 1:4 nihatugambira ku hariho emyoyo mushanju omu maisho g’ekitebe kya Ruhanga. Kandi okushuururwa 4:5 hatugambira ku hariho amatara mushanju omu maisho g’ekitebe kya Ruhanga agari kugyereranisibwa emyoyo ya Ruhanga mushanju.
Zekaria 4:3 n’eshoboorora emiti y’emizeituni ebiri aha rubaju rw’etara y’ezaabu eine etaara mushanju ei mwoyo orikwera ari kurabiramu naza omu kanisa mushanju. Okushuururwa 1:20 nihatworeka ngu etara mushanju nigo makanisa mushanju kandi ngu emiti ebiri y’emizeituni nibo bajurizi babiri (Zek 4:11-14).
Ebihangwa Bina
Ezekieli 1:5-28 nihatuhereza agandi makuru g’ekitebe ekya Ruhanga Ezekieli 1:10 nihashoboorora ebihangwa.
“Omu maisho gabyo, buri kimwe kikaba kyaine omu maisho nk’ah’omuntu, byona bina bikaba byaine omu maisho nk’ah’entare omu mukono gwa buryo n’ah’enumi omu gwa bumosho kandi byona bina bikaba byeine amaisho nk’ah’ekihungu”.
Okushuururwa 4:7–8 naho nihashooborora ahari ebyo bihangirwe.
Buri kimwe ahari ebyo bihangirwe bina kine obushoboorozi ahari buri Kimwe kya kana
ky’ebihangwa bya Ruhanga. Ruhanga Taata
aryaba ari rwagati ebihangwa byo biri biti:
Abakuru 24
Okushuururwa 4:4 nihatugambira ku hariho abakuru 24 bajwaire emyenda erikwera n’engofira za zahabu aha mitwe yao bashutami aha bitebe 24 byetoroire ekitebe kya Ruhanga nitumanya ngu abakuru abo nibaryamya omu maisho g’ekitebe kya Ruhanga omu kushuururwa 5:14 na 19:4. Abakuru aba nibo bari kwakira okushaba okw’abahikirire (Okush 5:8). Hariho abakuru mukaga abari kureberera buri kacweka omu bucweka buna (6 x 4 = 24).
Okukora kw’enziga ez’omunda n’ez’aheru
Abakuru 24 abetoroire ekitebe kya Ruhanga baine orukiiko. Masiya ku yaaherize kusigwa amajuta ahaiguru ya bagyenzi be n’okwikiribwa nk’ekitambo abayetoroire ekitebe kya Ruhanga bakaba bati.
§
(1) Ruhanga niwe ari rwagati y’ebintu byona.
§
(2)
Masiya ari aha mukono gwo buryo gwa Ruhanga
§
(4)
Ebihangirwe bina
§
(24)
Abakuru 24
Hati baba 30 nibyo bihangwa ebikozire orukiiko rwa Ruhanga Rukiraboona.
Orukiiko orw’aheru rurimu abakuru 40 boona baba 70. Grupu ena ez’aheru (abakuru 10 omuri buri emwe nari 40 ab’omu rukiiko orw’aheru) nibo bari kuhwera ebihangirwe na grupu ena ez’omu nda (abakuru mukaaga nari 24 ab’orukiiko orw’omu nda). Okuhikiriza ebiragiro by Ruhanga omu bicweka byona.
Eshura 70 negambwaho munonga omu byahandikirwe. Omu byaafayo Musa akatorana abantu 70 (okub 11:24-26). Na sanhedrin (orukiiko rw’abakuru) orwabaire nirutegyeka Israili rukaba rurimu abantu 70. (reba okur 24:1, 9 na Lk 10:1, 17).
Oru nirwo rukiiko rwa Ruhanga oruri kutegyeka okurugirira omu byahandikirwe Ruhanga nagyenda nayongyera orukiikooru nitwija kubigambaho omu bwijwire ahanyima. Ruhanga naija okuteeka ebihangwa bisya omu myanya eyasigyirwe ahabw’ okugoma kwa sitaane.
Okuhangwa Okw’eiguru n’ensi
Ahanyima ya Elohah Okuhanga amahe ag’eguru akahanga ensi egi ei turi kureeba.
Okubanza Ruhanga akahanga eiguru n’ensi (Okut 1:1).
Yobu 38:4-7 nihagamba obukuru bw’amani ga Ruhanga n’obwengye nihagamba ngu enyonyozi zo mu kasheshe zikaba nizeshongorera hamwe abana ba Ruhanga nibteera orwari rwo kushemererwa obu Elohah yahanga ensi egyi.
Enyonyozi yo mukasheshe, abakerubi,
abaserafi goona n’amazima agari kukozesibwa ah’abana b’omwoyo ba Ruhanga. Kwonka abana ba Ruhanga tibari kwetwa
bamaraika (ekiri kumanyisa entumwa) okuhisya aha kuhangwa kwa Adamu. Okuhisya obwire obwe entumwa zikaba zitari
kwetengwa. Reba orupapura Engabo za baamaraika (No. CB28).
Omu kuhangwa kw’ensi, lusifa (ekiri kumanyisa omukwatsi w’orumuri n’abandi bana ba Ruhanga bakahebwa ensi okugyireberera n’abantu abari kuba bagyitwiremu.
Ensi ekuzire. Hariho obwire obuenyamaisha eziri kwetwa dinosaurs n’ebindi bihangwa byabaire bitwire omu nsi egi. Nikirebeka ngu ahanyima y’emyaka mingi enyonyozi mpango ekatera ensi yacwekyereza za dinosaurs n’ezindi nyamaishwa ezabaire ziriho kare.
Lusifa n’obugomi
Lusifa akahangwa ahikirire kandi ari omukerubi owabaire nashweka ekitebe kya Ruhanga (Ezek 28:12-15). Akaba naareberera omwanya ogw’amashuma yaahebwa n’okureeberera ebihangwa eby’omwoyo ebya Ruhanga, ahanyima ebihangwa eby’ omubiri. Akaba aine ekitinisa eky’enyonyozi ey’omu kasheshe (Ezek 28:12). Lusifa akaba ahikirire okuhisya obu yashangwa n’ekibi (Ezek 28:15).
Lusifa akagyezaho okwebembera obugomi obwabaire nibwenda okwihoho ekitebe ekya Ruhanga. Akagamba ati: “ningyenda kwekora nka Rukira boona” (Isa 14, 13, 14). Lusifa na kimwe kya kashatu bakagomera Ruhanga (Okush 12:4). Bamwe nibikiriza ngu kimwe kya kabiri ky’orukiiko orwa rwagati bakakwatanisa na Lusifa omu kugomera Ruhanga Tata. Ahakuba Lusifa akasharamu okugoma eizina rye rikahindrwa Sitaane nikimanyisa omuzigu nari orikuhababira (ab’eishemwe) (1 Pet 5:8) okush 12:10, Zek 3:1). Omuzigu n’ori kugyezaho okutukora kubi. Omwanya ogwa sitaane ogwo kuba omu kerubi ow’okushweka ekitebe gukaigaramu busha ku yaherize okugoma.
Ezekiel 41:18-19 nihatugambira omu biro eby’omu maiso obu emyanya yoona erimu busha “omu nkiiko za Ruhanga orw’omunda n’orwaheru eryatwaarwa abantu abaine emibiri. Abantu aba baryaba bafiire baazoke nari bahindurwe ebihangwa eby’omwoyo aha kuzooka obu Kristo aryagaruka. Obu babaire bakiri abantu bakaba borobera ebiragiro bya Ruhanga baayoreka n’obushoborozi obw’okukora emirimo eya baheirwe. Abamwe bakasharamu Okufa omu mwanya ogw’okujemera Ruhanga nari okwehakana Ruhanga ow’amazima
Obu Sitaane n’engabo ze bagomire ebintu bikahinduka. Nka Lusifa abandi bana ba Ruhanga ab’omwoyo bakahangwa bataine kamogo kandi bakaba baine obushoboorozi obw’okusharamu nk’abantu boona.
Nobu ensi yahangirwe eri nungi ekahinduka etaine mugasho kandi yaasigaraho busha (Okut 1:2). Nikiteekatekwa ngu eki kikabaho ahanyima yo kugoma kwa sitaane . We n’engabo ze bakanagwa omu nsi yaahinduka tohu na bohu ekiri kumanyisa ey’akavuyo nari erimu busha.
Ebyahangirwe ebya kare
Hakaba hariho ebyahangirwe ebiri nk’abantu ebyabaire nibitaha omu nsi egi obwire obwa kare bakaba nibabyeta humanoids. Ikaba byine akakwate kakye n’omuntu owa hati. Bikaba nibigyendera aha maguru abiri baitu bikaba nibiteekateka kandi bikora ebitari kushushana n’eby’omuntu wa hati. Bikaba biri ebihangwa eby’engabo ezagwire. Ruhanga Tata akaba Atari kwenda ngu bibe omu nsi egi.
Oijukye ngu baamaraika bakaba batari kumanya ekigyendererwa kya Ruhanga niho sitaane yaihirire kurwanisa ebigyendrerwa bya Ruhanga. Ruhanga omwe tarateekatekire okuhanga ebihangwa ebi nahabwekyo bikaba bitari kubaasa kuhika omwoyo orikwera. Baibuli neetugambira ngu ebihangwa ebi tibiribaho omu kuzooka (Isa. 26:13-14).
Lusifa tarayorekyire okugumisiriza n’okwikiriza. Akasharamu okutandika orutaro omuiguru yaajemera Ruhanga n’ebiragiro bye. Kwonka, Sitaane niwe ou ensi egi eri omu mikono ye kandi we n’engabo ezagwire bakyaine amani ag’omwoyo. Sitaane niwe mugabe w’amaani ag’omu mwanya (Abef 2:2).
Okuhindura ensi n’okuhangwa okw’omuntu wa hati
Ruhanga nakora ebintu omu bwire obu yaatebekanise. Ruhanga akikiriza emyaka 6000 ey’obutegeki bwa sitaane okwiha Adamu nahangwa. Nitwiririra muheru ogw’obwire obw’myaka egyo 6000. Obwire obwa sitaane buryasharwaho hatandike emyaka rukumi ey’obutegyeki obwa Kristo Yesu. Mesiya, enyonyozi ey’omu kasheshe. Obu nibugambwa kuba obutegyeki obuhikirire.
Nahabwekyo omu bwire obw’enyima ensi ekasigaramu busha eri ey’akavuyo ahabw’okugoma kwa sitaane. Masiya akahindura ensi omwanya ogushemeire aha muntu n’enyamaishwa. Kandi gukaba niguza kuguma gushemeire kuri nogyira ngu tukakuratira ebiragiro ebya Ruhanga.
Nahabwekyo
omu bwire obw’enyima ensi ekasigaramu busha eri ey’akavuyo ahabw’okugoma kwa
sitaane. Masiya akahindura ensi omwanya
ogushemeire aha muntu n’enyamaishwa.
Kandi gukaba niguza kuguma gushemeire kuri nogyira ngu tukakuratira
ebiragiro ebya Ruhanga.
Ahakuba Ruhanga akaba namanya buri kimwe okwiha omu kutandika, akaba namanya ngu bamwe omu ngabo ez’omwoyo nibija kugoma. Nahabwekyo ahabwa Rukundo ye etaine bugarukiro n’obwengye bwe akataho emiringo ebiri. Gumwe ogw’omwoyo ogundi ogw’omubiriburi kimwe kiine amani ag’ okusharamu. Buri kimwe kiine ebiri kukireeba. Abaana ab’omwoyo ba Ruhanga n’abo kureeberera abantu n’ensi egi. Itwe nk’abantu turi ab’okuramya Ruhanga omwe ow’amazima, tukareeberera amaka gaitu n’ensi egyi, tukahwera n’abantu okumanya Ruhanga omwe ow’amazima egyi miringo ogw emyoyo n’ogw’abantu negyezibwa omu mirimo yayo.
Ekigyendererwa ekya Ruhanga
Ahabw’obwengye bwe kandi ahabwa Rukundo ei ainire ebihangwa bye, Ruhanga akataho Puraani ey’okwe garukanisa n’ebihangwa bye. Ahakuba Ruhanga n’omwe ow’amazima naabasa kusharamu n’ekitambo kiha ekihikire. Omu bwire obw’endagano eya kare abantu ababaire nibaramya Ruhanga omwe ow’amazima bakaba batamba enumi, embuzi n’entama kuhikiriza emigyenzo yabo ey’ebitambo. Kwonka ebitambo byona bikaija kuhikirira omuri Masiya obu yaafera aha muti.
Titukyayetenga kutamba ebitambo kwonka nitushabwa okushaba, okusiiba no kutereranira hamwe nituramya Ruhanga omwe ow’amazima omu kureeberaho nka za sabato za wiki, okuboneka kw’ameezi, ebiro bikuru n’embaga.
Ahakuba Ruhanga akakunda ensi, akahayo omwana omwe nyamunegyere ngu omwikiriza ataricwekyerera, kwonka atungye amagara agatahwaho (Yoh 3:16).
Yesu
Kristo niwe kitambo ekihikire kandi ekijwire.
Kristo akoreka okwikiriza obu yaijura omubiri ogw’omwoyo akehindura
omuntu. Akaba ari aha kwenda kwa
Ruhanga n’amani ge ahabw’amagara ge n’okuzooka n’amagara agatahwaho akaba
ayorobera Ruhanga we.
Rukiraboona
obu yaahereza amahanga obuhanguzi (obu yaabaganisa abana ba Adamu) Akataho
ensharo z’abantu nk’oku eshura y’abana ba Ruhanga eri (ekyebir 32:8).
Omushororongo
ogu nigumanyisa ngu Ruhanga omwe akaha emirimo abakuru 70 omu bana ba
Ruhanga. Yesu Kristo Masiya niwe
yabaire nareberera eihanga rya Israili.
Israili ekaba eshemereire okwega ekyo kureberaho kya Masiya bakahayo
amagara gabo ahabw’abandi. Ahabwa rufu
ye, Masiya akacungura abantu boona n’engabo yabagarurira Ruhanga omwe
ow’amazima.
Obu turi
kwetwa, tuketeisa, tukabatizibwa tuhebwa Omwoyo orikwera. Nibwo turi kwirira haihi y’ekitebe kya
Ruhanga omu kushaba (Abah 4:16, 10: 19-20).
Tushemeireire okworobera ebiragiro bya Ruhanga amagara gaitu goona. Ku turi kushobya tukakora ekibi,
tushemereire kwetieisa tukashaba Ruhanga Okusaasirwa kandi naa sasira (Reba
Orup: Omwoyo orikwera n’enki? (No. CB3)).
Okuzooka Okw’okubanz n’emyaka Rukumi
Masiya obu arigaruka abahikirire abariba bafire nibo baryabanza okuzooka. Abahikirire abaryaba baahurire obu Kristo arigaruka baryaguruka omu mwanya okubugana abahurire abaryaba bazookire boona omu mwanya mukye bahindurwe ebihangwa eby’omwoyo (1 Abates 4:16-17). Boona baryabugana Kristo omu bicu babe nawe (1 Abakor 15:51-52).
Ekanisa, omugore wa Kristo aryateranizibwa naYesu Kristo, Masiya obwire obwo. Ab’okuzooka okw’okubanza baryahinduka emyoyo bategyeke na Yesu emyaka rukumi.
N’enki ekiryaba ahari sitaane?
Ahanyima y’emyaka 6000 eyahairwe sitaane; aryaihwaho arekyere aho Okuhabisa abantu. Omumyaka rukumi abantu baryayega kworobera ebiragiro bya Ruhanga. Baryabaho omu magara agari kushemeza n’abana babo. Ahanyima y’emyaka rukumi sitaane aryarekurwa obwire bukye. Nobu abantu baryaba baine amagara g’obugwagye abamwe baryagomesibwa sitaane obwo bwire.
Oku nikw’okugoma okw’aha muheru obwire obwo sitaane n’engabo ezagwire baryaihwaho okuba ebihangwa eby’omwoyo bahindurwe abantu.
Abantu baryagira
bati:
Ogu niwe muntu owabaire naatetemesa ensi n’amahanga owahindwire ensi eihamba akahamba endembo zayo akanga okurekura enkwatwa (Isa 14:16-17).
Ruhanga tayenda ngu ebihangwa bye bicwekyerere. Nahabwekyo engabo ezagwire (Ziryaba Ziri abantu) baryahebwa omugisha omurundi ogwa kabiri ogw’okweteisa ngu batahe obukama bwa Ruhanga. Kwonka tibaryahebwa emyanya ei bbatakagomire. Ni kirungi okuba omu bukama bwa Ruhanga omu ngeri yoona okukira obutahikwaho omwoyo gwa Ruhanga.
Okuzooka okwa kabiri n’ekitebe eky’eicwero ry’emanja
Ahanyima y’okugoma okw’ahamuheru emyaka 7000 yahwa, ekitebe eky’emanja kiryasimbwa. Obwire obu ensi eryaba eijwiremu abana ba Ruhanga abaryaba bari emyoyo emyesigwa. Ebihangwa ebi ebyomwoyo n’abantu abaryaba baahangwire enkofira zabo. Baryaba baamazire obwire nibagyendera omu muhanda gwa Ruhanga.
Omuntu wean oriba atazookire aha kuzooka okw’okubanza arya hebwa omugisha ogw’okukuratira omuhanda gwa Ruhanga aha kuzooka okwa kabiri. Okuzooka kwa kabiri n’obwire bw’orubanja oburi mara emyaka 100 (Isa 65:20). Buri muntu aryaba aine emyaka 100 (yubile 2 ez’emyaka 50) okuhangurira kuba ekihangwa eky’omwoyo kya Ruhanga. Emyaka ey’omuntu ekaba eri 120 (Okut 6:3) kwonka obwa Musa ryaakyendezibwa okuhisya ahari 70 (Zab 90:10). Aha kuzooka kwa kabiri amagara ag’omuntu garyaba emyaka 120 ahanyima y’okuzooka ari omuntu okuzire oteho n’emyaka 100 ey’orubanja (omub 8:12).
Obu Ruhanga Atari kufisa busha ekintu kyona, ebiteikateko bibi ku birihwa omu nsi egyi, abantu baryareeba amagoba ag’okuba omu butegyeki oburungi. Ahabw’ekiconco eky’omwoyo orikwera, abasigaire omu Bantu n’omu ngabo ezagwire baryahangura kuba abana ba Ruhanga aha kuzooka kwa kabiri (1 Abakor 15:28).
Ensi eryahinduka aha muheru ogw’obwire obwo.
Okuha Obukama owa Tata
Emperu eryahika obu Kristo aryahayo obukama owa Ruhanga Tata ahanyima yo kucwekyereza obutegyeki, obushoboorozi, n’amani ebyabaire nibihakanisa Ruhanga. Kristo aryategyeka okuhisya obu arita abazigu boona ahansi y’ebigyere bye. Omuzigu ow’aha muheru kucwekyerezibwa aryaba rufu. Ahakuba akateeka ebintu byona ahansi y’ebigyere bye. Ku kiraabe nikigambwa ngu “buei kimwe kikateekwa ahansi y’ebigyere bye ebi tibirimu Ruhanga. Ku arikora ekyi, omwana aryaba ahansi ye nikwo Ruhanga abone kuba byona omuri boona (1 Abakor 15:20-28).
Obwe nibwo Ruhanga ow’amazima ariteeka ekitebe kye omu nsi (Okush 21:10ff.).
Ebyahandikirwe tibiri kutugambira ekiribaho ahanyima y’obu bwire. Ekiri kumanywa n’oku Ruhanga omwe, ow’amazima, ou tukunda kandi ou turamya akataho puraani nungi ahu ebihangwa bye eby’omwoyo n’omubiri bizi kuhangurira kuba abona ba Ruhanga.
Hariho obuvunanizibwa oburi kugyendana na Puraani ya Ruhanga kwonka ebiconco n’emigisha ni bingi.
Reka tureebe oku Ruhanga ari kwejanjaza.
Okujanjara kw’oruziga rwa Ruhanga orw’omunda
n’orw’aheru
Masiya obu arigaruka nitureeba ngu haryabaho embaga ey’obugore (Okush 19:7-10). Nikirebeka abaryaba bahangwire baryatebwa omu myanya ey’orukiiko orw’obutegyeki obwa Ruhanga ei bariba bahangurire. Ekyo kureberaho, nikireebeka ngu Musa na Eliya baryatwara emyanya ebiri eyasigirweho ebihangwa bibiri obu byagoma.
Nitureeba kandi ngu entumwa 12 ziryahebwa emyanya omu rukiiko orwo. Entumwa ezo 12 buri omwe aryahebwa okucwera orubanja buri rumwe aha nganda 12 za Israili (Mat. 19:28, Okush 21:15-16).
Entumwa 12 nizo ezi:
Nitubaasa kuteekateka ku abaramuzi 12 baryaba bari omu rukiiko orw’obutegyeki.
(1)
Otinieli, mwene kenazi omwihwa wa kalebu (Abaram 3:7-11).
(2) Ehudi
owa Benjamin (Abaram 3:12-20).
[Ahanyima yo kufa kwa Ehudi abantu bakahebwayo omu mikono ya yabin
omugabe owa kanaani. Omu muringo ogu
shamgari akaba ataro omuramuzi (Abaramesh 3:31-4:4].
(3)
Debora nabikazi nuka lapidoti (Abaram esh 4-5).
(4)
Gideoni mwene manase (Abaramesh 6-8).
[Abimeleki
mwene Gideoni ou yazaire ahamu shekemu, akeiha obutegyeki n’ahabwekyo tari omwe
omu baramuzi 12 ba Israili n’ahabwekyo akaba ari omugabe ow’ebishuba].
(5) Tola
mwene Pua owa Isakari (Abar 10:1-2)
(6) Yairi
owa Gileadi (Abaram 10: 3-5).
(7)
Yefusa omugileadi omwana wa Maraya (Abaram 11:1, 12:7)
(8)
Ibusani owa Betelehemu (Abaram 12:8-10).
(9) Eloni
owa Zabuluni (Abaram 12:11-12).
(10)
Abudooni mwene Heleli omupiratoni owa Efuraimu (Abaram 12:13-15).
(11)
Samusoni omudani mwene Manoa (Abaram esh 13-16).
(12) Eli
(1Sam esh 12-4)
Eli na Samueli nibo baramuzi ab’aha muheru ba Israili. Samueli akaba ari nabi kandi omuramuzi wa Israili owayemekire Saulo kandi akakorera ahansi ye kwonka akaba Atari omwe omu baramuzi 12. Eli ku yaafire obugabe bwatandika.
Okukuratana okw’enganda za Israili kukaba
kuri kuti nkoku turi kubireeba omu
(Kubara 2:3-31) hakaija kubaho empinduka nk’oku turi kubishanga omuri Ezekieli eshura 48:
okutandikira burugwaizooba ni:
Omuri hekaru ya Ezekieli empinduka eri eti:
Buri ruganda ruryaheebwa entumwa enganda zirimu ebicweka bina. Kwonka enganda ezi 12 tizo zonka ezirikweetwa abaijukuru ba Aburahamu.
Omujugaijo wa Aburahamu akamuzaara aha muzaana w’omu Misiri Hagari omuzaana wa Sara (Okut 16:1) eizina rye ni Ishimaeli. Nyina akamurondera omukazi okuruga omu Misiri (Okut 21:21). Ishmaeli naagambwaho omu kutandika 16:11, 15, 21:20, 39:1 n’abaramuzi 8:24). Endagano ey’ebiro byona ei Ruhanga yakozire na Aburahamu okurabira omuri Isaaka nitugyishanga omu Kutandika 17:20. Abana ba Ishmaeli bakahebwa omugisha ogw’aheru y’ogwa Isaaka; Israili na Yusufu (Okut 17:19-21).
Abagabe
12 ba Ishmaeli oku bari kukuratana omu buzaarwa:
Aba baryakora orukiiko rwa Ruhanga orwakabiri orw’abakuru 24 nibeeyongyera ahabandi 24. Oku obwire buri kugyenda, nitureeba ngu Ruhanga naakozesa eshkujanjaza obutegyeki bwe.
Ahanyima y’okufa kwa Sara, Aburahamu akazara abandi bana na Ketura (Okut. 25:1).
N’ekyo mugasho okumanya ngu abaijukuru ba Aburahamu enganda 12 za Israili, enganda 12 za Ishmaeli n’enganda 6 eza Ketura nibakora orukiiko orwa 30.
q