Abakristo Nizo Kanisa Zaruhanga

[A1]

 

Ekitabu Ekyamazima

 

Hali Abakristayo

Abaikirize

 

 

 

 

Ekitabu Kino Ntikili kuguzibwa

Cyabusa Kwegesa abantu

 

 

 

ISBN 0 646 20506 4

 

 

 

Copyright © 1994,1995,1996,1997, 2001, 2007

 

 

Christian Churches of God

PO Box 369, WODEN ACT 2606, AUSTRALIA

 

 

        Ekyokubazna kikahandikwa                       Okwamunana 1994 

  Ekyakabiri kikahandikwa                            Okwakabiri1995

                                                                                                                   Ekyakasatu kikahandikwa                           Okwamukaga 1996

                                         

 

Bikatererwa mwa Australia by Union Offset Co. Pty Ltd, Canberra

 

 

ENDAGIRO

OMUTWE GWOKUBANZA

1.                    Ruhanga Nkomwebembezi

1.1                 Ruhanga Isitwe

1.2                 Yesu mwana Waruhanga

1.3                 Omwoyo arukwera.

1.4                 Enkoragana Enyakuli Na mwoyo arukwera, Kristo Na Bantu.

1.5                 Enkoragana Enyakuli na Kristo, Sitani ne’ nju yaruhanga.

1.5.1            Kristo nkomwana waruhanga.

1.5.2            Amazima ali abo’abatakwikiriza

1.5.3            Ibira nokwikiririza omuli Ruhanga.

 

OMUTWE GWAKABIRI  

2.                   ENTEGEKA YOKUHUMBUKA

2.1                 Kusisa kwomuntu

2.2                 Kuhiimbuka kwomuntu.

2.3                 Baibuli nkokutuha amazima.

2.4                 Kwegarukamu no kujunwa.

2.5                 Kubatisibwa

2.6                 Omutwe gwakasatu

 

OKUJUNWA KWOBUGABE BWO MUNTU

3.1                      Kusaba nokuramya

3.1.1                 Ruhanga nkekintu kusaba nokuramya.

3.1.1.1             Ekintu kyekuramya.

3.1.1.2             Ekintu kyokusaba

3.1.1.3             Abaing nabesoreza kusabira abandi

3.2                      Ekoregana hagati yokujunwa nabiragiro

3.2.1                 Ruhanga ni bara ryaitu.

3.2.2                  Okujunibwa kwembabazi.

3.2.3                  Entegeka hansi yebiragiro.

3.2.3.1              Habwaki abakurisitayo mborobera ebiragiro.

3.2.3.2      Abakurisitayo ni kanisa ya Ruhanga.

3.2.4         Ebiragiro ikumi bya Ruhanga.

3.2.5         Ebindi ebiragiro ebikukwata ha muntu.1

3.2.5.1      Ebiragiro bwe bwokurya.

3.2.5.2      Sabato.

3.2.5.3      Omwezi omushaka.

3.2.5.4      Ebiro biri kwera bihumizibwa mumwaka.

3.2.5.5      Obuswerwa.

3.2.6         Owobushobozi akurorera ebintu.

3.2.6.1      Kuhika hari ruhanga.

3.2.6.2      Kuhika habandi.

3.2.7         Orutaro nokukoma.

3.2.7.1      Orutaro.

3.2.7.2      Kukoma.

 

ORUKARA RWAKANA: ENYEGESA OKUKWATAGANA NA MASIA

4.1                              Obutakabeireho Chrisito

4.2                              Okufa nokuhumbuka kwa Chrisito

4.3                              Okwija kwakabiri kwa Chrisito

4.4                              Obwire bwemyaka rukumi yokugaruka kwa Christo.

 

ORUKARA RWAKANA:  EKIZIBU KYOBUBI           

ORUKARA RWAKATANO:  EKIBI KYASITANI

5.1                 Okwihwa kwasitani omwiguru habwokuhakaniza

5.2                 Engesa ezirikwoleka amazima

5.3                 Obwire bwokufa

5.4                 Okuhumbuka kwabafu

5.5                 Okufubirwa kwa bafu

 

ORUKARA RWAMUKAGA

6.1                 Noha rundi ekanisa kiki?

6.2                 Ekitongole kyekanisa

6.3                 Ekigenderwerwa netaswa yekanisa

6.4                 Ekirikwera.

 

OMUTWE 7 OBUKAMA BWA RUHANGA

7.1                 Okuhangwa kwo bukama bwa Ruhanga

7.1.1            Obukama bwa mwoyo arikwera

7.1.2            Emyaka Rukumi ya Kristo

7.1.2.1        Okugaruka kwa Messiah

7.1.2.2        Okuterana kwa baisirahiri

7.1.2.3        Ekiro kyaruhanga

7.1.3            Ebera yobukama bwaruhanga

7.1.3.1        Okwija kwaruhanga

7.1.3.2        Ensi empyaka na Yerusalemu Empyaka

7.1.3.3        Obugabe bwo muntu.

 

OMUBIGUFU

OKUTANDIKA

Okuruga Emyaka Rukumi narushanju abakiristu batura ni baikiriza munyikiriza yekigreeki arukwisana eyaneo-platonism. Ebikubazaha Baibuli nkekigambo Kyaruhanga nomuntu mundagano zona nkokurunisa obutegeki bwensi Ezimanyirwe kumanyisa k’obutumwa bwa Mukama aha muntu okuri omu ndagano zoona kukahinduka kwashwekwa ahabw’okurwanira obutegyeki omu nsi eyabaire n’emanywa.

 

Ekyarugiriramu nikyo kye etegerezebwe nkikyokuroraho hakurato za Nicaea (325AD), Laodicea (C.366ad), Constantinople (381AD) Kandi chalcedon (451AD). Ebyokuroraho bikaleta okuhinduka ali Ruhanga nkoku byali bihairweyo Ekitebe kya laodicea (canon 29) bikanagiriza sabato byareta enyikiriza yapepani nkokuranya hasandeebiro bikuru byukwezi nka biri nabitanu okwekumi nabiri,pasika yekipagani kandi ekindi kyarindirwe enkara zabaibuli kandi nebiragiro ebyahayirwe musa babitwara nkebitaine mugaso kandi endagano empyaka zahindurwa munyegesa yekipagani

 

Ekyokuroraho Amateka yebyokula hwaho nkokukozesa kubi ebihangwa 10 nebindi Ekyarugirire mubwomezi bwomuntu Ekyarugiremu nanyuma yemwaka bikumi bibiri okukeya kwe byokurya kubaho habwo kurya ibyokurya bibi hatariho kwikriza Amateka habiragiro byabaibuli.

 

Okushishikara kw’eitaka kukorekwa ahanyima y’eitaka okushishikara kwamani ahabw’obutakuratira amateka ga Yubile na Sabato eziri kureebana n’eitaka ahakuba ziine akakwate na kalenda eri kukurata aha myezi y’emyaka ikumi na mwenda.  Okuteekaho kalenda eri kugyendera ah’eizooba ekaba entambu y’amaani omu kuhwerekyereza embera z’obwire nk’oku Mukama yaaziteireho ahabw’ mpanura.

 

Omukuristayo wa hati ntihaine ahu ari kwesana n’omukristayo w’okubanza. Okutandika kw’abasiiramu n’entaro ezaakuratireho ez’okurwanisa abasiiramu zikareetwa enyegyesa z’ebishuba ez’eki kristayo ezateirweho omuri Bulaaya na Asia eya Buremgyerwe eizoba ahabw’okukurata ey’ekigriki n’aba Mukama omwe omuri bashatu n’okugyezaho kujwanzya Mukama n’ebindi bintu.

 

Eky’okubaza ngu Mukama n’omwe omuri basatu tikyiri kukora ekyarugiremo omu myaka egyi yoona rukumi na rushanju ni haihi ensi yoona okucurera ahabw’enyegyesa ey’ebishuba n’okunshusibwa ok’w’abantu abari kugyezaho okukuratira Amateka ga Baibuli.

 

Ekigyenderirwe n’aka katabo n’okushoboorora omu muringo oguri kwetegyerezibwa obutumwa bwa Baibuli n’ekanisa y’endagano ensya ahansi ya Yesu Kristu n’entumwa.  Tikiri ekyo kutisa ngu akatabo aka nikaza kushisha ebishuba ebiri omu Baibuli ebikahandikirwa abantu.  Ebihandikirwa nibyija kubugana n’ebiri omuri Baibuli nk’oku enkara zikubibazaho eri. Omu muringo ogu n’oza kushanga akatabo aka nikashoborora kurungyi. Aho kiri kuasoboka ebiri kubazibwaho mbwaho bikoreirwe orukarara okwentantara okwereka amakuru agataine bwa mushinja.  Enkara emwe ey’omu Baibuli n’ebigingirire.  Ekyokwitegererezaho (1 Yoh 5:7, 1 Tim 3:16, 1 Abakor 15:28, Okush 3:14) n’endijo yoona ekahindurwa ekigyendererwa kiri okubuuzabuza ngoenkara zo ereeke nk’eziri kurata obusatu.

 

Mesiya ko arija azagaruraho amateka go yahaire mosi ahari Sinai. Buri mukristayo aine omusango g’okuteeka omu nkora okuramya okuri kurikubazibwaho omuri Baibuli. Omukristayo atekwa kutooreza omwomezi bwa Yesu n’amateka go yaateireho akabaho nk’omuntu Atari Mukama. Ekigyendererwa eky’omurimo ogu n’okushoboorora Amateka omu muringo oguri kwetegyerezibwa nibwo ebishuba ebyamara emyaka rukumi na rushanju binagwe aha rubaju reero amazima gije omu bwomezi bw’abantu ti nshonga ebi bakozire omu naku z’enyuma omurimo gwaitu n’ogwo kweta abantu okweteisa n’okurata busya omu bwomezi bwabo eteka.

 

OMUTWE GWOKUBANZA Chapter 1

OMUTWE GWARUHANGA

1.1                Ruhanga Isitwe

Mukama nuwe alikusobora muhangi kandi muhingi wiguru, ensi kandi nebintu, bwona, ebirumu (Gen 1:1; Neh 9:6; Ps 124:8; Isa 40:26,28; 44:24; Acts 14:15; 17:24-25; Rev. 14:7). Nuwe wenka alikupfa (1 Tim 6:16).  Nuwe Ruhanga waitu Isitwe kanid Ruhanga ise Yesu Kristu (Yoh 20:17). Nuwe Ruhanga owahaiguru muno (Gen. 14:18; Kub 24:16, Ebiragiro 32:8, Mark 5:7) kandi, niwe omu kama ahikire (Yoh. 17:3; 1Yoh. 5:20).

 

1.2                Yesu mwana Waruhanga

Yesu niwe Murokozi webyahangirwe byoona (abakorintol 1:15) niwe wokubanza (arche yebihangwa bya RMukama (Okush 3:14).  Niwe mwana nyamunegyere owa Mukama (monogene) (Mat: 3:17; Yoh 1:18, 1 Yoh 4: 9), Owabakyirwe ahabwa omwoyo ori kwera akazaarwa Bikiraarwa bikira mariya Lk1: 26-35. Ni Kristo nainga masiya (Math 16:16, Yoha 1:41) akatumwa Mukama kutubeera Umurokozi kandi omujunyi Math 14:33, Yoh 8:32, Abef 1:7, Tit 2:14).  Naayetwa omwana wa worikukira byona (Mk 5:7). Akooreka kunomwana wa Mukama obu yazooka okuruga omubafu (Abar 1:4). Akahebwa ekyitebe kyobukama kya Dawidi okutegyeka enju ya yakobo enaku ninaku, kandi obukama bwe ntiburigira omuhero (Lk 1:32).

 

1.3                Mwoyo olikwera

Mwoyo olikwera (engeso zabakwenda 2:4) nuwe bitekerezo rundi Mani garuhanga aga Yesu yaturaganize kutusindikira tokubahamu naitwe (yohana 16:7). Tari muntu okwihaho n’amaani ga Mukama nigwo muringo oguri kutubaasisa kutunga ebyeiguru (2 Petero 1:4), twegusire omoyo ori kwera (Ebyakozwena 9:17, Abefeso 5:18) kutacuka tweena abaana ba Mukama (Yubu 38:7, Abar 8:14, 1 Yoh 3:1-2) kandi abikara hamu na Kristu (Abar 8:17, Abagalatiya 3:29, Tit 3:7, Abah 1:14, 6:17, 11:9, Yak 2: 5, 1 Pet 3:7).  Mukama gabira orikugwena weena (Luke 11:9-13) kandi ori kukurata ebiragiro bye, kandi ni gwikara omuri abo abari kukuratira amateka ga Mukama (1Yoh 3:24; Ebyak 5:32). Mwoyo ori kwera nigwo guri kwooreka abairu ba Mukama amazima goona (Yoh 14:16,17,26). Omwoyo ori kwera nigwo gureeta amaani go kuhamya (Ebyak 1:8).  Nigugaba ebiconco nkoku bihandikyirwe (1Abakor 12:7-11) kandi gwine emibazi (Abagal 5:22-23) kandi tigugabwa haminzani (Yoh 3: 34, Abar 12:6). Nigwo muhanda ogu Mukama ari kukozesa  (Abakor 15:28, Abef  4:6).

 

1.4                Enkoragana anyakuli ha Mwoyo alikwera, Yesu Na Bantu

Mwoyo gwaruhanga gukaija mu Bantu kuraba muli Yesu (Heb 7:25). Ekijuma kyokubanza kyomwoyo kikahebwa abantu mu kubatizibwa kuruga mu baroma 8:28 ekiri kugamba ebyokurorwaho bitaije kuhika kwomubire.

 

Tukazarwa bushwaka baitu twagumizamu nitu Kura, mu mwoyo gwa Yesu Krisito kuhikya twaizire muukama bwaruhanga, Mwoyo arikwera nugwo mwoyo guhikirire. (1Yohana 4:6, 5:6) kandi akaba nabaza amazima mubintu byona nitukura muli Yesu omwebembeze mubitinisa byona (Eph 4:15) mwoyo alikwera gwa Ruhanga (Rom 8:14) kandi mwoyo gwa baikirize (2 Cor 4:13) ekiri kusera ebintu byona ebimanyirwe (1 Cor 2:10-11, 12:3ff), nahabwekyo omwoyo ori kwera ti ari Mukama oyetongwire omuri ba Ruhanga bashatu okwihaho nigwo muringo ogu turi kuhindukamu elohim (Zek 12:8).  Omwoyo nigwo guhitsya ahari Mukama ebirohozo byaitu nokubaho kwaitu.  Tuhamira omuri Yesu Kristu nkomushuganisa waitu kandi elohim wo muritwe nainga Theos (Zaburi 45:6-7; Zekekeri 12:8, Abaheburayo 1:8-9).  Nigubaasisa Kristo kutuyamba, kutwigiriza no kutugwisa gye kandi gutusoboza kukora omu maani ga Mukama.  Omwoyo niguha buri omwe ebi Mukama ari kumwetengaho bireteera obwomezi uburungi (1 Abakorinto 12:7-11).

 

Omwoyo nigubaasa kurazibwa (1 Abatesaronike 5:19) ahabwo kugunagirira nainga omuntu ku arikuba aine okushaha (Abefeso 4:30) nahabwekyo harimu amagoba no kufeerwa nkomuntu.

 

Omubazi g’omwoyo ori kwera ni rukundo nkoku kyiri omu (Abag 5:22). Ku turaabe tutari kukundana omwoyo guri kwera niguba gutatulimu. Omwoyo nigo muhanda ogu turi kuramizamu Mukama (Abafil 3:3). Nahabwekyo tigushemereire kuramizibwa nka Mukama kandi tiguri kwingana Mukama Taata.  Nigwo guri kureetera Kristu kugyira amaani. Kristu ni tataitwe nakuzona byoona (Isa 9:6) nkoku hariho ba taata baingi omu iguru nensi (Abef 3:15).

 

Enjuzona zoona nizeteererwa Mukama Taata nikyo tweena turi kufukamira tukamuramya (Abef 3:14-15). Kristo niwe mujugaijo webyahangirwe. Ebintu byoona omu iguru no mu nsi bikahangwa ahabwe, ebiri kureebeka nebitareebeka nobu byakuba ebitebe byobugabe, obukama, obukurembezi, nobushoboorozi, ebintu byoona bikahangwa omuri we kandi ahabwe.  Ari omu maisho gebintu byoona kandi ebintu byoona biriho ahabweye (Abakol 1:16-17) kwonka ni Mukama owamutaireho kandi owayenzire ngu ebihangwa byoona bibeho omuri Kristu.  Nahabwekyo, Kristo ti Mukama omu muringo nkogu Mukama Taata ari Mukama kandi we wenka otari kubaasa kufa (1 Tim 6:16) otuuraho enakuzoona.

 

Abakristayo omu nsi egyi nibeetwa kukora omurimo nokwehayo.  Baingi nibeetwa kwonka abakye nibo batorainwe (Mat 20:16, 22:14). Abakristayo nibo batorainwe nkoku Kristo yatorainwe Mukama (Luke. 23:35).  Abatorainwe bakatoranwa Kristu (Yohana 6:70, 15:16, 19) obwe ari kunagyirwa Mukama (1 Petero 2:4). Omu kuyamba ekanisa, abatorainwe aribo kanisa nainga ecclesia, nibahebwa okumanya ebyekyama ebya Mukama.  Omwoyo ori kwera nigwo muhanda ogwabaheirwe okumanya ebyekyama nobukama bwa Mukama (Mariko 4:11).  Ahakuba obwengye bwa Mukama nibugambwaho omu kyama (1 Abakorinto 2:7) nibushoboororwa abairu ba Mukama (1 Abakorinto 2:7, 15:51).

 

Ahakuba okwenda Kwa Ruhanga nikushoboororwaho nkekyama (Abefeso 1:9) ekyyi Mukama yaheire abairu be omu kworekwa. Okwongyeraho, ekyama kyiri omubureeberezi bwa Kristu okurabira omu batorainwe.

 

Ku muraabe mwahuriire oku naakwatsibwe ekisaa za Mkama ezi nahairwe ahabwanyu, oku naamamanyisiibwe orukurato egyo omu kushukururirwa omu bigambo bikye, naimwe, ku muraabishome, nimwija kwetegyereza oku naamanyire enkurato za Kristu, etaramanyirwe Bantu ira ryona, nk’oku hati eshuururirwe abatorinirwe beye barikwera na baanabi omu mwoyo; oku abanyamahanga nabo bari abahunguzi hamwe naitwe, n’engingo zomubiri gumwe naitwe kandi bakwataniise naitwe omu byaraganiisibwe omuri Kristo Yesu ahabw’engiri.

 

1.5                Okukoragana okunyakuli ha Yesu, Sitani n’enju ya Ruhanga

Aloho ebigambo bingi ebirikugambwaho mu Bibuli nka Elohim rundi Theoi, baitu nibimanyisa Ruhanga, Yesu Kristo akaba Ali kimu mulwebi ebikugambwaho mu Endagano empyaka inka Elohim (Rora Zech 12:8). Yesu nabazibwaho endaganoempyaka inke nyunyuzi omu nsi empyaka zanyekya ezagarukire omu nsi naija kukora hamu nabo abakomerwe (Rev 2:28; 22:16).

 

Ruhanga akakwatibwaho Bibuli habwokuba Ruhanga kandi Ise wa Yesu (kuruga Roman 15:6, 2 Cor 1:3, 11:31; Eph 1:3, 17 Cor 1:3; Heb 1:1ff; 1 Pet 1:3; 2 Jn 3; Rev 1:1, 6, 15:3 Yesu akaiha obwomezi, amani no busobozi ha kiragiro kyaruhanga Ise (Jn 10:17-18).

 

Kristo akaba aine amani agali hansi yaruhanga Ise (Matayo 21:31, 26:39; Mk 14:36, Yohana 3:16,  14:34). Ruhanga akaha abakomerwe Yesu kandi Ruhanga nakira Kristo (Yohana 14:28) kandi nakira byona Yohana 10:29 Ruhanga akatuma omwana we omu wenka omunsi nukwo twikiririze omuliwe (1 Yohana 4:9).  Ruhanga akaha Yesu ekitinisa Yohana 8:54.  Ruhanga nakira Yesu Kristo (Yohana 14:28).

 

Ruhanga nuwe mwandara (sur) inkamabale rundi orusozi agandi agakwihwa mukuguma kya Joshua 5:2 ebyasiramwire abaisirahiri; ebyokuhondera kandi ebyabakwasireho Deut 32:4 Ruhanga nuwe mwandara wa baisirahiri kandi mwandara gwobwomezi (Deut 32:15) mwandara gwa babetherehemu Deut 32:18, 28-31.  1Samuel 2:2 nkyoleka Ruhanga waitu mwandara, gwobwomezi (Isaya 26:4) bakuratira okuhikira inywe abaseramurole omwandara gu mwalimirwemu nikina ekihamire nambere mwalimirwe mwa abrahumu mukwikiriza Isaya 51:1-2 kuruga mumwandara (Daneri 3  2:34, 45) kusingara ebyensi Ruhanga mwandara rundi musingi nambera tusigikira kandi nambere Yesu alwombeka ekanisa (Matayo 16:18) kandi nambere alihumurura. Messiah nuwe mukuru mukanisa yaruhanga yobakomerwe ba mwoyo mukanisa enkoto yamwoyo olikwera, Ekanisa guli mwandara gwaruhanga ogulimu Kristo kandi ogwabaire Kristo omwandara gwamwoyo (1 Cor 10:4) omwandara ogulimu sengenge Na gati Romani 9:33 kokora ekanisa.

 

Yesu akombeka ekanisa yaruhanga nukwo abe naitwe mu byona (Eph 4:6). Ruhanga akatuha Yesu kuba naitwe mu byona (panta kai en pasin Col 3:11) kuteka ebintu byona habigerebye (1 Cor 15:27) kulema ebintu byona ekanisa kuba mkomubirigwe kwijurwa omutimagwe mubiili kintu kyona (Eph 1:22-23). Ruhanga obu yatireho ebintu byona kulemebwa Kristo nikimanyisa ingu Ruhanga nuwe yakikirize ebintu byona bibe habigerebya Kristo (1Cor 15:27).

 

Yesu obu yakirize ebintu binu naija kuba isomo ekyokuroraho kyaruhanga arwatirwe ebintu byona kulemwa Kristo ogu Ruhanga ayakuba hona hona panta en pasin 1 Cor 15:28 not as per RSV. Yesu naija kwikara hamukono gwobulyo gwa Ruhanga mudagira (Heb 1:3, 13,8:1, 10:12, 12:2, 1 Pet 3:22).  Kandi najwekwa ekondo yaruhanga abakomerwe obu balihaibwe Kristo Rev 3:21 aruli kondo yaruhanga (Psa 45:6-7; Heb 1:8) or Ruhanga kondo eyahindwerwe ekondo (see foot note to annotated RSV).

 

Ruhanga ayasindikire nakira ayasindikirwe (Yohana 13:16) abahaireza tibakukira Ruhanga  (Yohana 15:20).

 

Yesu akabuza buza Sitani kandi yamugamba enzito zirikuswekera ogwire okuruga haiguru iwe nyunyuzi ya nyenkya mwana WA bukire (Isa 14:12) inkomazaire rundi omwegesa akakwatwaho huwe inkaruhanga Isitwe.

 

Yesu akaba nyunyuzi arwarugire mwa Yacobo (Num 24:17) kikaba kihandikirwe mukitabu kyamusa ingu anyunyuzi zonyenkya inkezali zigambirweho ziri mukitabu (mu Jacobo 38: 7) kimu halibyo kikajoka muntu WA Yakobo kandi kuruga mu Davidi (Rev 22:16).

 

Elohimu amanyirwe nkaYesu akaba atakabaire munyanzigwa hali iguru, Isinga likaba linibwe sitani (kuruga Isaya 14:12 Ezekeri 28:2-10).

 

Yesu Kristo akakomwa kuba mwebembezi WA ba Isirahiri kuruga Psalm 45:7 Na bebembera.  Yesu akaba atali mukikaro kyenyunyuzi kandi atanihize mirimo hohikya aligaruka omurundi ogwakabiri, esinga ne mirimo akaba nekorwa Kristo nabakomerwe abali nibakora enkenyunyuzi zanyenkya mutima yabo (kikahindurwa nyunyuzi zabulikiro mu 2 Petero 1:19) akomerwe bakaraganizibwa kukora namani kuruga mukuhumbuka 2:18.

 

Sitani inkorwezire bukire, akabuzabuzibwa Ruhanga Isitwe inkanukwe tugambirwe mu Isahiri 14:12 akalengaho kusisa ebara lyaruhanga Iguru yenyunyuzi zaruhanga rundi zobyomenzi abakome.

 

Abakomerwe niyo kanisa yaruhanga inkokuturora mu Psalms 82:1 kyamagoba kugikwata oti abahereza ba polycarp, abahereza ba Yohana bali mu Psalms 82:1 inkokukirengesaniza na theoi rundi Ruhanga kandi otwalizemu na bakomerwe amabara gabo abaikirize (Against Heresies, Bk 3, ch,6, ANF VOL 1, P419).

 

Aloho abana baingi baruhanga (kuruga mu Jacobo 1:6, 2:1, 38:7; Ps 86:8-10, 95:3, 96:4 135:5) inkabamanyirerwe Ben Elyon rundi bana bahaiguru na Bantu abakomerwe naba bakabateraniza humu nabana baiguru mwaruhanga (Kurunga muromani 8:14) Yesu nabakomerwe inkabana baruhanga nibo hali naruhanga kuraba mumwoyo arikwera kuruga mumusingi kwensi.  Yesu akateka hansi obusobozibwe yafoka musaija, Huwe nabona abakomerwe bakarukwamu amani kusigikira haga mwoyo alikwera nabo abahumbukire kuruga mubafu (Romani 1:4).

 

Kuruga (mungeso zabakwenda 7:35-39) akaba alimalaika arwabalize Na Musa ha Sinali kandi onu malaika akaba Ali Ruhanga mu bagalistiya 4; 14 Paulo akegoza wenka Na malaika WA mukama Na Yesu Kristu.

 

Naitwe turyaba nka ba malaika (Mat 22:30) nkekiragiro (Lk 20:36), tube abahunguzi na Kristo (Abar 8:17, abagal 3:29, Tit 3:7, Abah 1:14, 6:17, 11:9 Yak 2:5, 1 Pet 3:7).  Endagono eya Ira negamba ahari malaika wa YHWH nka Yehova na Elohim (okur 3:2, 4-6) ahu Ruhanga na Elohim ari ba Malaika (Zek 12:8).

 

Psalm 89:6-8 neyoleka aloho ekitongele kyamoyo (qeclosim of quadoshim, aloho kikosesebwa abantu/kurum abahomerwe abomunda nabaheru kinu kikimanyibwa inkekitongole kyebiragiro.

 

1.5.1            Kiristu inkomwana wa Mukama

Sitani akalengaho kubuzabuza Yesu mumihanda yengi.  Ekyokubanza sitani akabanza kwefora inka Kristo omwana waruhanga kuraga (Mumatayo 4:3; 4:6 Lk 4:3) abag rwirwe hansi nabo bayejora inka Kristo omwana waruhanga (Mumatayo 8:29 Luka 4:41 Marako 3:11) Sitani akelengaho kwejora inkomwana waruhanga nukwo afune amani inkaga yesu nkoku Ruhanga akaba agaragaize bamalaika kuhindura sitani (mu Psa 91:11-12). Sitani akalengaho kuhura ebibyona kandi nayongeraho buli dakika habwa sitani kugenda nagamba gamba akalengaho kutwara obwomenzi bwakristo.

 

Kristo atalengeho bwire bwona kuhabura stani rundi abamuhonderaga kubagambira ati akaba ali Ruhanga rundi mwana wa Ruhanga mazimakwe taloho mukwenda aya gambire ingu kristo nuwekwe ruhanga kuhikya akufakwe okwamazima okwagambire kristo akaba aliruhanga mu mulingo ogundi ruhanga isitwe nawe akaba ali ruhanga kandi akasingura obu yamazire kufa. Abahakaniza bakristo bakairira mubwomezi bwe ebyokuroraho byona bikaba nibyenda kubuzabuza kristo ali ruhanga kandi ejwe ebiragiro stani akangaho kwikiririza muliwe yaraganiza yesu kuha obukama obworaba naikiririza muliwe. Yesu, atahakanize, obusobozibwe kwiha obusobozibwe mukulema akaba mukuru Kwihaho akagarukamu ati Kikahandikwa; okiririzege muli Ruhanga omuwenka kandi muwe tili junwa, Kristo, atagambire sitani eki, sitani akamwikiririzamu kandi yamufora eke kiragiro. Yesu munkuraye yona atefole inkaruhanga, kwihoho akagamba nuwe mwana waruhanga enu erinsonga arwalekere nibamubamba hamusalaba

Nkoku kikutandika mu (Matayo 27:43) abo abakwikiririza omuli Ruhanga, naija kubajuna obu muraba nimumwenda akagamba Ali mwana waruhanga.

 

Kikaba kiri hanu nkoku Kristo akacura kuhikiriza ekyahandikirwe ha Psalm 22:1 Ruhanga wange, Ruhanga wange nyowe onagireki

Kristo we akaba atakwe yikiririzamu mkaruha kubaza kinu ham akaba Ali muli abo abaizire mumulingo gumu ekicweka ekitakurabwamu, ekyamaganyi

 

1.5.2           Enyegyesa ya Agatali ga Kristu

Enyegyesa ya agatali ga Kristo gakalandikira mu Yohana 4:1-2 endagira ayabaireho muyohana 14:1-4 babikora kubi mu irenaeus, orukara rwe 16:8 (ANF, VOL. fn P 443).

 

Hanu noho tukumanyira omwoyo gwaruhanga, Buli buhikiririre bwona obukugamboho, Yesu Kristo bwaruhanga kandi obuhikiririre obukubaganizamu yesu Kristo obu tubuli bwaruhanga also bahakani.

 

Aba historian bagambo (VII, 32, P. 381) bati omuhanda kukabuza buzibwa abo abaikirize kubaganiza omuntu hali Kristo akwikiriza

 

Kristo, mkomwana tali niwe Ruhanga kiri no mu Luke 22:70 bona bakagamba niwe oli, mwana waruhanga? Akabagarukamu, ati kihikire ekimugambere nenyowe, Akamanyirirwa muno mkomwana waruhanga mu

·         Matayo 27:54 mazimakwe onu mwana waruhanga.

·         Marako 1:1 aine omwoyo mkogwomwana wa ruhanga

·         Luka 1:35 kikagambwa omwoyo ogurazarwa nigwija kwetwa omwana waruhanga.

 

Kwetegereza kinu Yesu mwana waruhanga kijukizo kuruga mwaruhanga

Simoni Petero akagarukamu kandi yakaguza, “niwe Kristo, mwana ayomire waruhanga

Yesu yamugarukamu kandi yomukaguza ati “omugisa guhairwe Simoni Barjanah, ebyomezi kandi omusahi tugubibazolire, baitu ise nyowe oruli mwiguru (Matayo 16:16-17).

 

No mumataijo 11:27 nikigamba ebintu byona bikamuhebwa habusobi bwese kandi taioho muntu wena arukumanya omwana atarabire muli ise kandi taloho muntu wena arumanya Ise atarabire mumwana nambere omwana alkiririza kukwanjura muli ise noho Ruhanga atwajura ebintu byona mu Bantu kandi abina Kristo abwanjura muli intwe.

 

1.5.3           Ibira Nokulema kwamani garuhanga

Taloho kugonza ngu Ruhanga abekimi rundi mukama mu fumo 30:4-5 niturora ebira lyaruhanga kandi aine nomwana.

·         Noha ayatembere omu iguru yasirimuka?

·         Noha ayafumbatize omuyega omuntomize?

·         Noha ayebuhere amaize omu rugoyerwe?

·         Noha ayemazireho empiro zona ensi?

 

Ibaralye nuwono, niwara lyomwanawe nuwoha ebworabo amanyire.  Ebigambo byona ebya Ruhanga bikolengwa:

Uwe niyo engabu hali abo abakumwesiga otongera habigambo bye aleke okukuhana iwe okusagwa oli mubili webisuba, Bibuli neyesoboraha hiyo yonka ebira lyaruhanga niherezebwa kusigikira akikakuzo kandi kyolekebwa inkoku kitakuhakaniza isitwe nomwana baitu aine omwana kweyongerayo mundagano empyaka nikyokeka ngi isitwe nuwe kwikiriza, Yesu yamugambira ati omukazi ikiriza nyowe akasumi nikaija akamutaliramizamuga Isitwe harusozi runu nobuhakuba Yerusalemu.  Baitu Imwe akagamba ati mu Yohana 4:23. Baitu akasumi nikaija kandi kahikire abarukuramya amazima akaramzamuga isitwe omwoyo nabo abamuramysaga kabahikire okumuramya omumwoyo namananu.

 

Kristo hanu akasora ekintu ekituraikiririza omu mkaisitwe kandi atali nuwe wenka muntu ali omu iguru kandi nka musa okuyanikire enjoka omu iguru nukwo omwana womuntu kimusemerire kiki okuhanikwa omuntu wena anyakwikiriza abe nobwomezi obuhwaho omwiguru. Baitu Ruhanga nikwo yagondeze ati ensi omwana we ayazairwe omu wenka nukwo ogu wena arikumwikiririzamu asobole kutunga obwomezi obutahwaho.

 

Chapter 2 ENTEGEKA YOKUJUNA AMANI GASTANI

2.1          Kusisa kwomuntu              

Omuntu akahangwa mukisani kyaruhanga (Gen 1:26-27). Adamu ne Eve bakacenwa habwe ebibi (Gen 3:16-19) habwe ekibi kinu kubonabona nokufa kukaija hamuntu (1Cor 15.22 Romani 5:12)

 

2.2                Kujunwa Kwomuntu     

Ruhanga takwenda ekirungi kyona kujunda (2 pet 3:9) nukwo omuntu asobole kuruga mu kibi, nukwo okufa. Ruhanga aine entegeka tokujuna ebibi byokufa nokuhumbuka kwo omwana yesu kristo (Yohana 3:16) entegeka yokugesa mkakristo nuwe kijuma kyokubanza hali abo abafwire (1Cor 15:20) Entegeka yokujunwa ari yambukiro mumwoyo gwabible (Lev 23).

 

2.3           Baibuli Kitabu Ekihikire

Kristo yagamba omuntu tayomera habwebwoiwa bwonka baitu hayomera hwekigambo ekirugire mu kanwa ka Ruhanga (Matayo 4:4 Luke 4:4) Baibuli nemanyibwa ekitabu ekirikwera (Daneri 10:21) nikisoboraho kujunwa kwomuntu nentegeka Yamani garuhanga (Ex 9:16, Romani 9:17) kujunwa nikumanyisa yesu kristo (Romani 10:11) kutaha omu kitinisa kye? Yabandiza ha musa na banabi bona yabasobora omubyahandikirwe (Luka 24:27) byona ebya handikirwe wenka (Matayo 26:56) Romani 1:2). Baitu kinu kyona kikahonukyo banabi ebibahindire bihikire, bihabule kandi bibegese ebihikire omuntu wa rahanga abe wokumalira mumirimo yona.ebyahikire mubwire bwa kristo nabaigesebwa kikaba kiragano kikuru (Matayo 21:42; Marako12:10). Engeso zabakwenda 17:2. Endagano enkuru nikyo kyahandikirwe kyokubanza kya ruhanga mu 2 temeteho 3:16.

 

Ebyahandikirwe omu bwire bwa Kristo nentumwa bikaba biri eby’endagano ya ira (Mat 21:42, Mk 12:10, ebyak 17:2).  Endagano ya ira niyo eri kugombwaho ku ni omwoyo gwa Ruhanga 2 Timo 3:16.  Endagano ensya neyongyera aha ndagano ya ira kwonka terikuza omu mwanya gwayo.

 

Endagano ya ira ekahandikwa omu biro ebya kare hati tugyire obwesigye (Abar 15:4).  Enshobi niziruga ahabwa obutamanya ebyahandikirwe (Mat 22:29, Mk 12:24). Aba beroa bakaba nibashoma ebyahandikirwe buri zooba nibashwijuma ebigambo ebyo ku biradenikwobiri.  Ebyo bikabaretera okugambwaho ku babaire bari barungyi.  Ekishushani kyona kya Baibuli, ekiragiro aha kiragiro, omushororongo aha mushororongo (Isa 28:10).  Ebyahandikirwe nibyoreka ku Yesu ariwe Masiya nainga Kristo (Ebyok 18:28).  Ni Kristo, ari kurabira omu mwoyo ori kwera ori kwigura emitima yabato nai niwe ari kutandikira aha ntumwa kugira ngu ebihandikirwe bibone kwetegyerezibwa (Lk 24:45).

 

Ebyahandikirwe by’endagano ya ira nibiteekwa kuhikirizibwa (Mat 26:54, 56, Mk 12:10, 14:49)  Kandi ebyohandikirwe tibibaasa kwihwaho (Yoh 10:35).  Ebyahandikirwe byona nibigwisa ahari Yesu nainga biryagwisa ahari Yesu aha kwija kwe okwa kabiri (okush 1:7, 12:10, 17:14, 19:11-21) obwo aine obushoboorozi nekitinisa (Mat 24:30).

 

2.4                Kwegarukamu Ebibi

Omuntu kwomera rundi kutanga obwomenzi obutahwaho Ruhanga atusaba kurokoka ebibi, kwegarukamu ekyenwe (Luka 13:3, 5).

 

Yesu akasindikwa kweta omuntu wena ayegarukemu Luka 11:32.  Yesu akatondika omukorogwe hayuma yayohana omubatiza (Matayo 4:12) okukwatwa kwayohana kukabaho hakumalira emyaka 28 kumara kufa (Yohana 3:22-24, 4:12) kandi omu mwaka ogwe ikumi netano omu businga bwa tiberious (Luka 3:1),Okuruga habiro ebi Yesu akabanza okutebeba nokugamba ati mwegarukemu baitu obukama obwomu iguru bumazire okuhika (Matayo 4:17) kandi bakagenda nibatebeza okwegarukamu yabaha amani gokubinga emizimu nemwoyo arwiragwire,(Mariko 6:7:12, Luka 10:1, 17-20).

 

Okweteisa kukegyesibwa ku nigwo muhanda gwo kumara ekibi (Ebyak 8:22) ngu ebiro byo kugarukabusya biruge ahari Mukama asyo ayohereze Kristo owatorainwe ahabweitu (Ebyak 3:19-20). 

 

Obwire bwodoma, inkamukwe kigambirwe Ruhanga akuturora muno, hali Yesu akaragira abantu bona begarukemu, bongeroho ekiro, kyokucwerwa emisango (Engeso zabakwenda 17:30) hati kwegarukamu kuhikire aba Gentiles, Rora mugeso zabakwenda 15:3

 

Kuruga mu kwegarukamu nokugaruka hali Ruhanga abayegarukiremu ebibi byabo basemerire kukora ebiraganizabwe engeso zabakwenda 26:20

 

Ekanisa ya ba aphesus aketebwa ekanisa yo kwegarukamu no kwijuka kuruga mukugwa no kukora emirimo murundi ogundi inkeyali akozere kubanza Rev 2:5 Ekisana ekanisa aruli mu Pergamum aketwa habwokwegarukamu Rev 2:16 ekumanyisa ekanisa mu ihyatira (Rev 2:21-22) ekyali kinagirwe mukitabu nabo abegesa bedini Ekanisa mu stardis eketwa mukwegarukamu rundi Kristo naija kwija muli abo mkomusuma ekiro kandi tibalimanya saha ayaliziramu (Rev 3:3) Abo Kristo akwenda najuliza kandi nabakyena,Nabasaba ngu (muli kinu eky ba laodileons) zealous na nabo bakegarukamu (Rev 3:19) kwegarukamu hati nikutambura mubuli kanisa zona zaruhanga, kuba bujunanisibwa bwabona (Jas 3:19-20).

 

2.5                Kubatizibwa

Yesu yaija yabaza nabo nagamba ati:  Mpairwe obusobozi bwona kuhondera aho bahumbukire (Matayo 28:18).  Akaragira abegesebwabe kugenda kandi kukora,ebibayesibwe mu mahanga gona babatize mwibara iyesitwe nerya mwana nerwa mwoyo alikwera (Matayo 28:19) mubegeso abwa Kristo byona abiyabaragire nawe naija kuba nabo ebiro byona kuhi ewa akumalira kwemyaka yabo (Matayo 28:20)

 

Kumara kwegarukamu ojunwe nukwo otunge ebisembo kuruga mwa mwoyo alikwera (engeso zabakwenda 2:38) tosobora kutunga mwoyo alikwera rundi buli oyegarukiremu kandi wabatizibwa, nozarwa obwaka biri otazairwe obwakabiri tosobora kutaha mubukama bwaruhanga (Yohana 3:3, 5) kwegarukamu nukwo kubatizibwa kandi noikiriza mwoyo muhikirire kubalizibwa kandi noikiriza mwoyo muhikirire kubalizibwa kiragiro kiri mubaibuli, Omukoro gwokubatiza gukaletwa Yohana wababatiza orwabatize Yesu mu mwoyo ogurukwera (Marako 1:48) Yohana akagamba ati Yesu nuwe nabatiza na mwoyo ogurukwera nomuro orugalirwe (kibalizibweho mu chaff) Luka 3:16-17 mwoyo arukwera naturagira omuhanda gwaruhanga.

 

Kwesengereza nokbyama hamikonoye mwoyo arukwera akatekaniza tutakabatizibwe kukoragana nabuli omu, Mwoyo natwara abakomerwe mwaruhanga kuraba muli Kristo (hebulaniya 7:25) Ekijuma kyokubanza ekyamwoyo kikahebwa abo abantizibe kuruga (mubaroma 8:23).Ekikuragira kiti kuhumbuka tukusobora kubaho rundi buli orabire mukufa tukazarwa obwakabire, baitu twagumizamu nitukura mumwoyo gwa Kristo kuhikya tulija mubukama bwa ruhanga. 

 

Kunu nikwoleka ngu mwoyo arukwera mukubatizibwa nigo maize giziba gobwomezi tukaraganisibwa Ruhanga kuraba mubakwendabe (Isaya 12:3) ganu amaize gomwoyo arukwera kukaba kuli kuraganiza kwaruhanga mu Jacobo inkoku kyahandikirwe mu Isaiah 44:3.  Ruhanga nuwe maize gobwomenzi (Jer 2:13, 17:13; nomu Zech. 14:8). A linu nirwo esiba lyamaize gobwomeze Rev. 22:1 Kristo nabaza nkomwoyo (Yohana 7:39) akabaza kuruga muliwe ngu amaize gobwomezi gagenda (Yohana 4:10-14, 7:38 cf Isaya 21:3, 55:1, 58:11, Ezekeri 47:1) abaisirabiri mwoyo gwecumi gwamaize kuraga mu ezekeri 36:25) nigo maize gobwomezi rundi gwa mwoyo arukwera.  Abakwomerwe banya amaize ataloho busuru Rev. 22:17.

 

CHAPTER 3 (EKICWEKA 3)

 

3.1                Kusara no kwikiriza

3.1.1           Mukama nkekintu kyokusaba nokwikiriza

3.1.1.1    Ekintu cyokwikiriza

Omwanya gwamani n’akamanyiso k’abatorainwe no kwikiriza ku Ruhanga ari omwe kandi Kristo ari ahansi ye.  Tihaine ondijo Elohim ou turi kuramya okwihaho Ruhanga wenka (Ebir 30:17-18).  Ruhanga akataho ekiragiro kyo kubanza.

 

Ninye Mukama Ruhanga owakwihire omu nsi ya Misiri omu nju y’obuhuku.  Otarigira baaruhanga abandi nyowe ndiho (Okur 20:2).

 

Tushemereire okukunda Ruhanga nokumukorera n’emitima yaitu yona n’amagara gaitu nikwo tubone enjura yo kweza emisiri yaitu n’amatungo gaitu gabone obunyasi (Ekyebir 11:13-15).  Kwonka twine endagano ensya ahu Ruhanga ari kuhandika ebiragiro bye omu mitima yaitu.  Ni Ruhanga waitu turi abairu be, nitumuramya kandi tuhikiriza ebiragiro bye (Abah 8:10-13).

 

Tushemereire kuramya omu maisho ga Mukama Ruhanga waitu (ekyebir 26:10, 1 Sam 1:3, 15, 25).  Ogu niwe Ruhanga Tata omwe owamazima. Okutunga amagara agatahwaho tushemereire kumumanya n’omwana we Yesu Kristo (Yoh 17:3).  Tuhimbise eizina rye kandi tumuramye tujwaire ebyo kuhikiirira (Zab 29:2, 96, 9.  Ensi yona nemuramya kandi eyeshongora eizina rye (Zab 66:4).  Obu ni obunabi oburije kuhikiirira.  Amahanga gona agu yahangire garyamusimbira amaju nigatetema (Zab 96: 9) omu maisho ge nigahimbisa eizina rye ahaduba niwe Ruhanga wenka (Zab 86: 9-10) Ruhanga omuhangi waitu.  Ni Ruhanga waitu turi entaama ze (Zab 95:6-7).  Ni ori kwera (Zab 99:5, 9).  Okumanya ou turi kuramya nikyorekwa obumanyiso.   Obwo bumanyiso nibwo:

 

1.                    Sabato (Okur 20:8, 10, 11), Ekyebir 5:12.  Sabato n’akamanyiso rwagati yaitu na Ruhanga ori kutweza (Okur 31:12-14).

 

2.                    Pasika – Pasika n’akamanyiso omu (Okur 13:9, 16).  Pasika n’emigaati etatumbisibwe n’akamanyiso k’ebirangiro bya Ruhanga (Ebyebir 6:10) nkoku endagan ensya eri kubigamba, okucungurwa okiri kuhika ahari abo boona abari muri Kristo (Abar 9:6, 11:25-26).

 

Obumanyiso obu bw’ebiragiro, Sabato na Pasika ekigyendererwa kyabyo nokukuma omuntu ngu abaramya ebishushani (Ekyebir 11:6).  Obumanyiso obu bubiri n’akamanyiso k’aha kiganja n’obuso bw’abatorainwe Ruhanga kandi hamwe n’omwoyo ori kwera nibyo biritandikirwaho okuta akamanyiso aha buso bwabantu.  144,000 bo mubiro by’aha muheru okushuur 7:3.  Nibigwisa omu bindi biro ebiri kwera.

 

Kristo akagira ati, oramye Mukama Ruhanga wawe kandi we wenka abe niwe wakorera (Mat. 4:10, Lk 4:8).  Nahabwekyo omurimo n’okuramya ni kimwe omu Baibuli.  Okuramya Ruhanga okurabira omu biragiro by’abantu no kumuramiza busha (Mat 15:8-9) ahakuba Tata nayenda ngu abantu bamuramye omu mwoyo no mu mazima (Yoh 4:21-24).  Ahakuba naitwe abashazirwe aba’amazima itwe abari kuramya Ruhanga omu mwoyo n’ekitinisa ekiri omuri Kristo Yesu (Abafil 3:3).  Orukiiko rw’abakuru boona atairemu na Yesu nibaramya Ruhanga owahangire byoona kandiou byabaireho ahabwa okukunda kwe (Okush 4:10).  Ahabwa ekiragiro kya Kristo, omubiragiro (Okur 20:3) m’ahabwa okushuururirwa nituramya Ruhanga (Okush 22:9).

 

3.1.1.2      Ekintu cyogusaba

Abantu nibashaba Ruhanga (Zab 39:12, 54:2) ori kuhirira.  Ekyi ori kushaba kyona n’okiheebwa waba oine okwikiriza (Mat 21:22).  Kristo akaba ekyo kureeberaho aha Bantu boona omu kushaba Ruhanga we kandi ishe (Lk 6:12).  Ekyo kureeberaho omu kushaba kyiri omu shaara ya Mukama waitu eri kworeka oku tushemereire kushaba nk’oku Yesu yaatwegyeise (Lk 11:2-4).  Ekigyendererwa ky’abatorainwe n’okushaba nainga omurimo gw’ekigambo (Ebyak 6:4).  Abakuru bakahebwa omurimo gwo kwakira Okushaba Kw’abahikirire (Okush 5:8).

 

3.1.1.3      Abantu abaingi abesoreze kusabira abandi

Okushabira hamwe n’ekyo kureeberaho ekyi twasigyirwe entumwa (Ebyak 1:14).  Ekyi nikikorwa ekanisa yoona (Ebyak 12:5).

 

Okushaba tikuri okw’ekanisa yonka:  ni okwabo abaine omuzimbwe kwonka ataketegyereize oburungi bwa Ruhanga ahakuba Kristo niwe ebiragiro biri kugambaho ku niwe  ahaisa omuntu wean ori kwikiriza kuhikiirira (Abar 10:1-4).

 

Okushaba nikuyamba.  Emigisha eri kugabwa omu kugarukamu okushaba neegarukwamu (2 Abakor 1:11). Okushaba nikuteekwa kuba omu mwoyo (Abef 6:18).  Ni kuteekwa kuba kweine kugumisiriza (Abakol 4:2-4).  Ekyi nikyo kiri kuyamba okwemerera aha mazima n’okuhikiirira (Abef 6:14).

 

Okushaba kw’omuntu ohikiriire kwine amaani maingi.  Okushaba okwine okwikiriza nikutamba endwara kandi kuretera ebibi okusaasirwa.  Nikyo turi okwaturirana ebibi byaitu turi kushabirana ngu tukakyizibwa (Yak 5:15-16).

 

3.2          Ekoregana hagati yokujunwa nabiragiro

3.2.1       Ruhanga ni bara ryaitu

 

Ruhanga niwe Rukiiri rwaitu, amaani gaitu no kucungurwa, niwe twesherekamu (Zab 18:1-2).  Nitumwesiga kandi tituri kumutiina (Isa 12:2).  Obwengye bw’ebyo kucungurwa n’omurimo ogwa Kristo naabanabi (Lk 1:77).  Obwengye obu nibuhika aha kanisa ahu abahikirire bari abakumi b’ebihama bya Ruhanga (1 Abakor 4:1).  Okucungurwa nikuruga omu bayudaaya (Yoh 4:22), kwonka okurabira omuri Kristo kukahika ahari abo abari kuramya Ruhanga omu mwoyo nomu mazima (Yoh 4:23-34).  Tihariho erindi zina ahansi y’eiguru eryahaibwe abantu eri turi kubaasa kujunirwamu (Ebyak 4:12).  Nahabwekyo okujunwa kukareetwa engiri, nigo mani ga Ruhanga agari kuheereza oine okwikiriza weena okujunwa okuruga aha muyudaaya okuhisya aha munyamahanga.  Omu ngiri, okuhikirira kwa Ruhanga nikweyoreka omu kwikiriza ahabwa okwikiriza nikwo ogwo ahikirire ahabwa okwikiriza aryabaho (Abar 1:14-17).  Ruhanga taarahangire omuntu kwija kugwerwaho ekiniga baitu ngu abone kucungurwa okurabira omuri Yesu Kristo (1 Abates 5:9).

 

Okumanya Ruhanga kurugamu okushaasha omu muringo gwa Ruhanga kureetera omuntu kweteisa (2 Abakor 7:10).  Nahabwekyo engiri n’ekigambo ky’amazima, engiri eri kurugamu kuhebwa akamanyiso komwoyo ori kwera (Abef 1:13).  Okucungurwa nikuruga omu byahandiikirwe ebiri kwera.  Ebyahandikirwe omwoyo gwa Ruhanga nibyoreka ori kweteisa omuhanda gwo kwikiriza okurabira omuri Yesu Kristo (2 Tim 3:15-16).  Nobuyabaire ari omwana akeega kuba omwoorobi ahabwa ebi yaarabiremu.  Ku yaaherize kuhikirizibwa akahinduka obukomooko bwokujunwa okutehwaho ahari boona abamworobera (Abah 5:8-9).

 

Akahebwayo ahabwa ebibi kandi aryagaruka ogundi murundi ti habwa ebibi kureka okujuna abariba baamutegyereize (Abah 9:28).  Okucungurwa kukaba okwa boona kukahika ahabakirire boona (Yuda 3).  Nahabwekyo tihariho okushuururirwa okwahairwe Yesu Ruhanga akakugisya ahari Yohana.  Ebiri kwetengwa ngu omutu acungurwe byona biri omu Baibuli.  Okucungurwa, n’amani n’ekitinisa n’ebya Ruhanga akabyoreka abairu be okurabira omuri Kristo kandi tibirihinduka (Okush 22:18-19).

 

Okutebwaho akabonero abahikirire kurabira omu mwoyo ori kwera kwemereire aha kiragiro kya Ruhanga nkoku kiri omu Baibuli omu ndagano eya ira nikutandikira aha kushuuhuurwa kwebiragiro.

 

Kristo akaha ebiragiro ahari Sinai nka Malaika w’endagano, Malaika wa Yahweh.  Akagira ati:

Eiguru n’ensi okuhisya obu birihwaho ebiragiro tibirihwaho nobu yaakuba enyuguta emwe nari akatonyezi kamwe okuhisya obu byona birihikiirizibwa.  Omuntu wean orihenda ekiragiro kimwe ahari ebi nobu kyokuba kyiri kyikye okukira ebindi byona, akakyegyesa abantu atyo, aryayetwa muto omu Bukama bwom’wiguru; kwonka oribikwaata, akabyegyesa ogwo aryayetwa mukuru omu Bukama bw’omwiguru (Mat 5:18-19)

 

Nahabwekyo Kristo taarihireho ebiragiro.  Akaba naahikiriza ebiragiro kandi akaragiira abantu kubikurata.  Ebiragiro nabaanabi bikahisya obwire bwa Yohana.  Okuruga ahari Yohana amakuru marungi g’obukama bwa Ruhanga gakatandika kubuurirwa buri omwe yaabutahamu n’amaani (Lk 16:6).

 

Nikirahuka eiguru n’ensi okuhwaho okukira akatoonyezi kamwe k’omu Biragiro okwihwaho (Lk 16:16-17).  Ebiragiro bikahebwa okurabira muri Musa kwonka tibirakuratiirwe (Yoh 7:19).  Abari kushisha batari kurabira omu biragiro baryacwekyerera ahansi y’ebiragiro (Abar 2:12) ahakuba ekibi n’okuhenda ebiragiro (1 Yoh 3:4).  Okusharwa nokw’ aha mutima kandi okuhikyiriza ebiragiro nikwingana okusharwa ori kuhikiiriza ebiragiro aba ashazirwe aha mutima, kandi ogwo oshazirwe Atari kuhikiiriza ebiragiro naashusha omupagani.  Ni abayudaya abo abari kukuratira ebiragiro nibo bayudaya b’aha mutima.  Kwonka abo abari kweyeta abayudaya batari bo barycwerwa orubanja (okush 3: 9).  Kandi baryainamira abahikirire.

 

Mbwenu ebiragiro nibyera n’ekiragiro ni kyera, kihikire kandi ni kirungi (Abar 7:12.  Nahabwekyo ekiragiro tikyo kyiri kureeta rufu kwonka n’ekibi ekiri kukorera omu muntu (Abar 7:13).  Ebiragiro neby’omwoyo nkwonka owobuzaarwa bw’obuntu akagurwa kutegyekwa ekibi (Abar 7:14).  Omuntu ohindukyire by’amazima naayesimira ekiragiro kya Ruhanga ekiri omuriwe (Zab 119:1, Abar 7:22).  Ahakuba omuri Kristo nimwo ebiragiro biri kuhikiirira (Abar 10:4).  Okwebeemberwa omwoyo omuntu aba atakitegyekwa ebiragiro (Abagal 5:18).  Ti kugyira ngu eki nikiihaho ebiragiro kwonka nikitureetera okukuuma ebiragiro omu mitima yaitu nitukora ebirungi (Abah 8:10-13).  Ekiragiro kya Ruhanga nikihikiirira ahabwa okwikiriza ti mirimo (Abar 9:32).  Okworoobera ebiragiro nikwo kureetera omwoyo ori kwera kuguma omuri abo bari kuhikiriza ebiragiro bya Ruhanga (1Yoh 3:24, Ebyak 5:32).  Nahabwekyo tikiri kubaasika kuba omukristayo okakunda Ruhanga na Kristo otari kuhikiiriza ebiragiro.  Ekyi kyirimu nokweza ekiro kya Sabato nk’ekiragiro kya kana.

     

3.2.2       Okujunibwa kwembabazi

Embabazi za Ruhanga zikaija ahabw’ okucungurwa kw’abantu boona, zaatwegyesa kureka emicwe mibi y’ensi, no kuba abantu b’emitima eteebekaine, turi abahikiirire, twine obwesigye bwo kwija kureeba ekitinisa kya Ruhanga n’omucunguzi waitu Yesu Kristo (Tit 2:11) (Reeba Marshall’s RSV Interlinear English – Greek New Testament).  Kristo niwe kureebeka kwekitinisa kya Ruhanga n’amaani omujuni waitu (Tit 2:10).  Embabazi zikareetwa ebi Yesu yaakozire.

 

Ekanisa neeyebemberwa amaani ga Ruhanga okurabira omu kwikiriza ku hariho okucungurwa okuri kwija kweyoreka omu biro by’emperu (1 Pet 1:5).  Ekiri kuruga omu kwikiriza n’okucungurwa k’omwoyo.  Baanabi baakaranga okucungurwa kwonka tibaramanyire obwire nari Masiya nk’omuntu obu baaranga okubonabonesibwa kwe n’ekitinisa ekyakukuratire (1 Pet 1:9-10).

 

Ekibi kikaija omu nsi omuri Adamu kyagumizamu kuruga ahari Adam kuhisya ahari Musa.  Ekyarugiremu ni rufu (Abar 5:12).  Ekibi kikaba kiriho Musa atakaheirwe ebiragiro (Abar 5:13).  Nahabwekyo ekyarugire omu biragiro kikaba nikimanya kutandikira ahari Adam ahakuba ekibi tikiri kumanywa ahatari biragiro.  Embabazi zikabaho ahabwa okucungurwa kw’omuntu kurunga omu kibi n’ebiragiro.  Ahu ekibi kyakizireho kukanya embabazi zikakiraho kukanya munonga (Abar 5:15-21).  Okwooroba kw’omuntu omwe kukareetera abantu baingi kuhikira ahabwa embabazi zaategyekyesa okuhikiirira okuhisya omu magara agatahwaho ga Yesu Kristo (abar 5:20-21).  Nahabwekyo tihariho okusingwa orubanja ahari abo abari muri Kristo (Abar 8:1). Ebiragiro nibihikirira omuri itwe abari kukuratira eby’omwoyo (Abar 8:4).

 

Abakuratira eby’omwoyo bakurata eb’omwoyo (Abar 8:5).  Omutima ogukuratira ebyomubiri nigwangana na Ruhanga.  Tuguri kwoorobera ebiragiro bya Ruhanga  (Abar 8:7).  Nahabwekyo, omubiri hari omutima ogutahindukire nigumanywa ahabw’okujeemera ebiragiro bya Ruhanga.

 

Omwoyo gw’ogwe owazoire Kristo omu bafu gutaaha omu mukristayo ahabw’omwoye we otuura omuri we (Abar 8:11).  Boona abari kweebemberwa omwoyo wa Ruhanga (Abar 8:14) eki nikiija ahabw’embabazi za Ruanga.  Ebiragiro bikarabira omuri Musa embabazi n’amazima byarabira omuri Yesu Kristo (Yoh 1:17).  Nitugamba Abba nari Tata ahakuba tukahinduka abaana ba Ruhanga (Abar 8:15) nkoku byahairwe na mwene Tata Yesu Kristo.

 

Ebiragiro byo byonka tibireeta okuhikiirira.  Omuntu ahikiirira ahabw’okwikiriza Yesu (Abagal 2:16).  Baine amagara ahabw’okwikiriza omwana wa Ruhanga (Abagal 2:20).  Tukafa aha biragiro ngu tubone kuba abahurire ahari Ruhanga (Abagal 2:19).  Tituri kuhindura busha embabazi za Ruhanga ahakuba kuri okwihaho orubanja kuheebwa ahabw’okuhikiiriza ebiragiro (Abagal 2:21).  Nitwoorobera ebiragiro ahakuba nitweebemberwa omwoyo ekiragiro nikiruga omu kukwatanisa na Ruhanga omu buteeka bwe (2 Pet 1:4) nko ku Kristo ari.

 

Tituracungwirwe ebiragiro okwihaho n’embabazi za Yesu Kristo (Ebyak 5:11).  Ekibi tikyikine obushoboorozi ahari abatorianwe ahakuba tibakitegekwa ebiragiro kwonka embabazi kandi n’abahuuku ba Ruhanga (Abar 6:14, 15).  Tituri kushisha ahabw’okuhenda ebiragiro ahakuba turi abairu ba Ruhanga kandi abahikirire batari b’ekibi abari kworobera enyegyesa ei bahairwe tufeerire omu byo kushisha kwetu, tukaba abahurire omuri Kristo ahabwembabazize (Abef 2:5).  Tukazooka nawe twashutama nawe omu myanya ey’omu iguru ngu Ruhanga omu busingye oburiija ayorekye obutungyi bw’embabazi ze obutari kugyerwa omu brungi ebi yaatukoreire omuri Yesu Kristo (Abef 2:6-7).  Ahakuba tukajunwa ahabw’embabazi omu kwikiriza.  Ekyi n’ekiconco kya Ruhanga ekitararugire omu mirimo ngu hatagira owayehimbisa (Abef 2:9).  Nahabwekyo nitworobera ebiragiro okurabira omu mwoyo wa Ruhanga ahabw’embabazi.

 

3.2.3       Ekyi turi kushabwa ebiragiro

Nitushabwa kukuratira ebiragiro ahakuba tibiri kubaasa krugaho nainga kuhinduka (Mat 5:18, Lk 16:18).  Tibirakuratiirwe kurungyi abayudaya abo mubusingye bwa Kristo (Yoh 7:19) bakabihindura ahabwa emigyenzo (Mat 15:2-3, 6 Mk 7:3, 5, 8-9, 13) abeebembezi b’abayudaya bakaba babihindwiremu omutwaro oguri kuremeera, baagyeza Ruhanga (Ebyak 15:10).

 

Nahabwekyo, nitushabwa okworobera ebiragiro bya Ruhanga ahakuba biriho kandi tibirirugaho omu busingye bwona bw’omuntu.

 

3.2.3.1      Ahabwenki abakristayo nibakuratira ebiragiro

Abakristayo nibajunwa ahabwa embabazi ti biragiro.  Ahabwenki nibikiriza kandi bakakuratira ebiragiro?  Enshonga:

Ebiragiro bya Ruhanga nibiruga omu burungyi bwobuteeka bwe Ebiragiro bya Ruhanga nibiruga omu buteeka bwa Ruhanga nahabwekyo biryagumaho ahakuba Ruhanga tahinduka kandi niwe murungyi ori kukirayo oburungyi bwoona.

Omuri Mako 10:18 Kristo naagamba:  “Onyeteraki Murungyi?”  Omurungyi n’omwe ni Ruhanga nari ngu nomburiza ki aha kirungyi?  Omurungi n’omwe ku oraabe nooyenda kutaaha omu magara okuratire ebiragiro” (Mat 19:17).  Oburungyi bwa Ruhanga butureetera kweteisa (Abar 2:4).  Obuteeka bwa Ruhanga n’oburungyi obutahinduka abo mu iguru baine obuteeka bumwe nawe, nahabwekyo ni bamwe omu buteeka n’omu burungyi.

 

Omu muringo nigwo gumwe, Kristo n’omwe, nyomwebazyo, erizooba ebiro byoona (aioonas) (Abah 13:8).  Abatorainwe ku bari kugyira obuteeka bw’eiguru (2 Pet 1:4) batunga obunyamurwa bw’eiguru obwa melikizedeki obutari kutwaarwa ondijo (aparabaton) nari  obutarihinduka ebiro byona (aioona) (Abah 7:24).  Kristo aine obushoboorozi bwo kujuna abari kwehisya Ruhanga okumurabiramu (Abah 7:25).  Kwonka tiwe oshemereire kuramibwa kandi tiwe Ruhanga ori kuragiira ebi ari kwenda.  Ebiragiro bya Ruhanga nibikuratwa ahabw’okwikiriza ti ahabw’emirimo (Abar 9:32).  Twine endagano ensya ahu Mukama ari kuhandiika ebiragiro bye omu mitima yaitu.  Ni Ruhanga waitu turi abairu be, ni tumuramya turi kuhikiriza ebiragiro bye omu buteeka bwaitu (Abah 8:10-13).  Nahabwekyo obumanyiso bw’aheru ni busha okukuratira ebiragiro bya Ruhanga omu mitima yaitu nikwo kuri kutuhindura abashazirwe (1 Abakor 7:19) nk’abakristayo n’abisraili ey’omwoyo.  Nibo abo abari kukwatsa ekijoka ekiniga ahabw’okukuratira ebiragiro bya Ruhanga.  Abari kukuratira ebiragiro nibareebekyera omu kuhiganisibwa (Okush 12:17).  Abo nibo abari kwera baine okworobera ebiragiro bya Ruhanga (Okush 14:12).

 

3.2.3.2    Abakurisitayo ni kanisa ya Ruhanga

Abarikwera ni hekaru nari endaaro ya Ruhanga kandi Omwoyo wa Ruhanga atuura omuri bo.  Omuntu ku arisheenya hekaru ya Ruhanga Ruhanga aryamucwekyereza. Ahakuba hekaru ya Ruhanga ni year kandi niyo itwe (1 Aakor 3:16-17).  N’ahabwekyo abakristayo bashemereire kukuma emibiri yabo ahabwa okwakiramu omwoyo wa Ruhanga.  Ahakuba Ruhanga akagyira ngu aryatura omritwe, agyende omuri itwe kandi abe Ruhanga waitu.  Tushemereire kuba abari kwera.  Ruhanga ni Tata turi abana be (2 Abakor 6;16-18) omu ndagano ya ira Abalev 26:12, Ezek 37:27, Isa 52:11, 2 Sam 7:14).

 

Nahabwekyo, omukristayo tashemereire kukwatanisa nabatari kwikiriza (2 Abakor 6:14).  Bashemereire kweyozyaho oburofa bwona obw’ahamubiri n’obwomu mwoyo (2 Aakor 7:1) nibahikiriza okwera omu kutiina Ruhanga.  Nikyo batorainwe ngu beezibwe omwoyo no lwikiriza amazima (2 Abates 2:14).  Amazima nigagyendana n’okutebekana kandi n’akamanyiso k’abatorainwe.  Eki nikyoreka ku ebiragiro bya Baibuli byaine amakuru n’ekyigyendererwa.  Okupima hekaru ya Ruhanga nikugyendana n’ebiragiro ebi (Okush 11:1).

 

3.2.4           Ebiragiro Ikumi

Ekanisa neekuratira ebiragiro Ikumi nki oku biri (kur 20:1-17) na(ekyebir 5;6-21). 

Ekiragiro ky’okubanza ni:

Ninye Mukama Ruhanga wawe, owa kwihire omu nsi ya Misiri, omuju y’obuhuuku, otarigira ba Ruhanga abandi nyowe ndiho.  Ruhanga Tata ni Ruhanga omu owamazima (Yoh 17:3) tihariho ondijo ou bari kuningana.  Tikiri kwikirizibwa kuramya rundi kusaba mnolijo no bwo yakuba Yesu Kristo.

 

Ekiragiro kyakabiri

Otarikorera ekisani kyona ekibaizirwe nobwo cyokuba eki sani kyikintucyona ekiri ahaiguru omu iguru, nari ekiri omu iguru, nari ekiri omu nsi ahansi, nari ekiri omu maizi okuzimu

Otaribiinamira, otari bihereza, ahakuba nyowe mukama wawe ndi Ruhanga owi einugu, ntuura abaana eby’okusiisa kwa baisebo abari kuunyanga, okuhisya ab’obusinge bwa kasatu N’obwa kana baitu abaana abari kungonza bakorobera ebiragiro byange mbagira embabazi okuhisya obusinge enkumi n’enkumi. Nihabweki tikiri kwikirizibwa kukora ekisisani kyona kyokukozesa omu by’edini, Omusaraba tiguri kwikirizibwa kukozesibwa nk’akamanyiso omu kanisa

Ebiragiro byanka ni bimu aha muhanda gwi edini kandi biinemo omwanya gw’amaani.

 

Ekiragiro Kya Kasatu

Otarizanisa eizina rya Mukama Ruhanga wawe ahakuba Ruhanga orikuzaanisa eizina rye

Eizina rya Ruhanga ryeine ububasa nahabwekyo ekiragiro tikiri kugamba kurizaanisa kwonka nikireebana no kukozesa kubi obusoboorozi bwi ekanisa nabo boona abarikweha kukuratira ebiragiro bya Ruhanga okurabira omuri Yesu Kristo

 

Ekiragiro kya kana

 

Ijuka kweza ekiro kya Sabaato:  omu biro mukaaga agume n’okora obe nimwo wakorera emirimo yaawe yoona baitu ekiro kya mushanju niyo Sabaato ahari Mukama Ruhanga wawe otarikora omurimo gwona.  Iwe rundi mutabani wawe rundi muhara wawe, rundi omuhuuku wawe, anari omuzaana wawe rundi amatungo gawe, rundi omunyamahanga ori omuka yawe habw’okuba omubiro mukaga eiguru n’ensi enyanja n’eberimu byona akahumura hakiro kyamusanju akakyeza

 

Sabato y’ekirokya musanju n’ekiragiro omu kwikiriza Tihaine omukristayo ori kuheereza Ruhanga akaremwa kuheereza Sabato ekitinisa, eri kumanywa hari Kalenda nkekiro kya musanju

Okutaho ekindi ki kyokuramizamu kitari ekya musanju tikiri kuhenda ekiragiro ekyi baitu, n’akamanyiso kokuramya ebeisisani ha bw’okuba nikihakanisa eki kiragiro kya Ruhanga, N’ekikorwa ky’obugomi kyirink’ekibi ky’oburogo (1 Sam 15:23) kyaine akakwate n’ekya kabiri ekiri kuzibira kuramya ebisisani.

 

Ebiragiro bina by’okubanza nibyoreka obumu bw’omuntu Na Ruhanga kandi byona biri omu kiragiro kinu kikuru ekiri kugamba ngu ogonze Mukama Ruhanga n’omutima gwawe gwona, n’obwomezi bwawe bwona, namagezi gawe goona (n’amaani gawe goona Mk 12:30).  Ekyi nicyo kiragiro kyo kubanza kandi kikuru (Mat 22:37-38).

 

Okuba omu na Ruhanga nikuruga omu kuhikiiriza ebiragiro ebi n’o kwerinda ekikorwa kyona ekiri kubaasa kubihenda

Ekiragiro kya kabiri ekikuru:  Ogonze mutahi wawe nkoku ori kwegonza.  Tihariho ekiragiro ekiri kukira ebi (Mat 22:39, Mk 12:31).

 

Ekiragiro kya Kabiri ekikuru ekiri omuri Mukaaga omu biri kuherurukayo omuri ikumi kyi kwataine n’abantu

 

Ekiragiro ekya kataano Ni otiine so Na nyoko, abone kumara ebiro bingi omu nsi ei Mukama wawe ari kukuha obumu omuko nigo mabaare ago kwombekesa oha Bantu boona kandi nibworeka esemereire kuba emitwarize y’edini.

 

Ekiragirao Kya Mukaaga

Otariita

Abakristayo baine ekiragiro ky’okugamba utarigirira bataahi babo ekiniga n’okukora kubi mutaahi we yine omusango, kandi uri mujuma ajakuba asemereire kutwarwa omu ishengero kandi orimugambira ati “ori ekifeera aryanagwa omuri gehena rundi omu kituuro (Mat 5:22).

 

Ekiragiro kya Mushaju

Otalisihana

Abakristayo ti barikwikirizibwa kwegomba omuntu Atari ow’obuswere bwawe.(Mat 5:28).

 

Ekiragiro kya munana

Otariiba

Okwiba n’okugwisa kubi mutaahi wawe kandi no kusisa obumu bwawe na Ruhanga.

 

Ekiragiro kya mwenda

Otalibeiherera mutaahi wawe

Okuhikirira n’okucwa emisango ez’amazima nibigambwa kimu omu ruhebrania Nahebwekyo omukristayo tari kubaasa kuhikirira Atari kucwa emisango 2’ amazima. Okubyamira amazima ahabwa hurizi b’ebisuba tibiri kugendana n’okujuma kw’omu Kristayo

 

Ekiragiro eky’ Ikumi

Otaligomba enyu yamutahi wawe, otaligomba mukazi wa mutahi wawe nobu yaakuba omuhuuku we nari omuzaana we, rundi ente ye rundi endogoya ye nobu kyakuba ekintu kyona kya mutahi wawe.  Okwegomba n’omuringo gumu guri kuteeka ebintu by’ensi egino mubusihani ahaiguru yobumu bwaitu na Ruhanga.  Nink’okuramya ebisiisani, ni kutureetera kwegomba ebintu ebiri kutuhendesa ebindi biragiro.  Ebiragiro byo nibyetoorora n’ahabwekyo ekwegomba nikutuhendesa ebiragiro kandi ku orikutaho kimu oba waita byona,Tihariho ekirungi kyi ekibi, Ekibi n’okuhenda ekiragiro Kristo akasoboorora okumanya kurungi ebiragiro omuri Matayo 5:21-48 ari kusoboorora (okuruga 20:13 ekyebiragiro 5:17, 16:18 na Luka 12:57-59).

 

Abazaire n’abo kwegyesa abaana babo ebiragiro ebiro byona, Bishemereire kuba akamanyiso aha kiganja n’ahabuso (omuntekereza no mubikorwa) bakabiteka aha bikondo bytenjigi z’amaju gaabo (Ekyebiragiro 7:7-9).

 

3.2.5           Ebindi biragiro by’emitwarize y’abantu.

3.2.5.1      Ebiragiro by’ebyo kurya

Ebiragiro by’ebyo kurya nibisagwa omu Balevi 11:1-47 n’ ekyebiragiro 14:4-21.Byemereire aha kuretera omubiri obwomezi burungi n’okureeta amaani ag’omubiri ekiragiro nokugira ngutube abari kwera kandi omubiri gusangwe guhikire kwakira omwoyo ori kwera, Ebiragiro by’ebyokurya byaine akakwate n’ebyasayansi,Okurya Umusayi nikizibirwa rundi nti kiri kwikirizibwa Ekyebiragiro 12:16 n’ebishaju Abalevi 3:17.  Ekiri kwe feisa rundi ekisirwe ekisoro Ezeke 44:31) Okuzibira kurya ekijuma nibisangwa omu (Abaleebi 19:23-26) Ebiragiro ebi byine akakwate n’omwoyo

 

3.2.5.2      Sabaato

Ekiro kya musanju n’ekyo kwezibwa (Okur 20:8-11 Ekyebira 5:12-15). Eki nekiragiro kya Ruhanga kandi kimu ahari ikumi, Ebin’ebiragiro by’ebiro byona aha Bantu boona Sabaato neyera.  Ori kuhenda Sabaato aihwe kandi aihwe omubantu be n’endagano y’ebiragiro byona ahagati ya Ruhanga n’abantu ba Israili ngu bamwikirize nk’omuhangi (Okur 31:15-16). Abakristayo boona ni abasiraheli mu by’omwoyo.  Kandi abanyamahanga boona bkataaho omu ihanga rya Israili noha bwekyo, sabaato n’ekyo kuroreraho ahagati ya Ruhanga n’abantu be ky’ebiro byona.

 

Ekifubiro kyo kuhenda Sabaato ni rufu harimu n’okufeerwa omwoyo orikwera omuntu akategereza ukurumbuka amashemererwa kandi ashemereire kuteebwamu ekitinisa nk’ekiro kya Mukama ekiri kwera.

 

Ti kiro kyo kukoreramu busa okwihaho n’okuteerana okurikwera (Isa 58:13-14).  Tihariho omurimo ogusemereire kukorwaho nari omutwaro gwo kwekerera (Yer 17:21-22).

 

Mukama waitu ababa ayeza Sabaato omubwomezi bwe Mk 6:2 abakwenda ba kaba nibeza Sabaato (n’ebiro ebirikwe) naitwe tusemereire kukyeza Mukama ajakutaho ekindi kiragiro kya Sabato, okuroreka kw’amyeezi n’ebiro ebiri kwera omu bukama bwa mesiya, afubire amahanga agatari guhikiriza (Isa 66:22-23, Zek 14:16-19).

 

3.2.5.3      Okuroreka kw’emyeezi

Ekiragiro nikiragira okukuza okuroreka kw’amyeezi (Oku 10:10, 28; 11-15, 1 Obus 23:31, 2 Obus 2:4, 8:13, 31:3). Obuhuubuzi tiburi kwikirizibwa omu bwire obu nk’aha Sabaato (Amos 8:5). Israil ekaba ejaguza okurorera kw’amyeezi Isa 1:13-14, Ezra 3:5, Neh 10:33, Zab 81:3, Hos 2:117 n’ekanisa omu myaka eyakukuratireho.  Ekanisa ekaba eijuka okuboneka kw’emyeezi na sabaato n’ebiro bikuru (Abakol 2:16) okuboneka kw’ameezi kuligumizamu kukuzibwa ahansi ya Masiya nka Sabaato (Isa 66:23, Ezek 45:17, 46:1,3,6).

 

3.2.5.4   Ebiro bikuru

Ebiro bikuru by’omwaka nibisangwa omu Abalevi 23:1-4 n’ekyebiragiro 16:1-16).  Ebiro ebi nibyoreka puraani y’okujunwa ya Mukama, Ebiro ebyo n’ebi:

·         Pasika n’emigati etarimu ekitumbisa

·         Pente Kote

·         Ekiro ky’empongano

·         Obugyenyi bw’emsiisira

·         Ekiro ky’aha muheru

 

Ebi n’ekiragiro kandi n’ebyo kworeka ahagati ya Ruhanga n’abantu be.  Ekiro kikuru ni kitwazibwa nka sabaato.

 

3.2.5.5       Obushwere

Obuswere n’ekintu ekiri kwera ni bugyeranisibwa obumu bwa Kristo n’ekanisa ahansi ya Ruhanga (okusukurwa 19:7,9).

Enfumu egi ekashoboororwa omuri Matayo 22:2-14 nibugyeranisibwa obwa Kristo (Mat. 25:10) bwaine emigisa y’omwoy’ Okuruga omubwire obu hari baho okugarukana kw’abantu tiharibaho obuswer’Obuswere bukateekwaho ahabwa omuntu tiburateerirweho obo omu iguru (Mat. 22:30) Nahabwekyo abantu ku rumbuka tibariswera rundi ngu baswerwe (Mat 12:25). Aho niho barihinduka ob’ongundi murembe ahanyuma yo kurumbuka bajakuba ari nka bamalaika kandi abaana ba Ruhanga (Lk 20:34-36).

 

Nahabwekyo obuswere bukateebwaho ahabw’abantu kandi tiburigaruka kubaho obu ekicweka ky’ahamuheru guno kuhanguno k’omuntu kujakuba kihweire okwiha aha kuhangwa Kwa Adam

Obuswere bukateebwa ngu omuntu asigeho Ise na Nyina agume n’omukazi we babe omubiri gumwe (Okut 2:24), Omukazi n’omukazi ahabwendagano kandi Mukama naayenda ngu azaare abaana bari kutiina Ruhanga.  Mukama nayanga kubinga mukazi habwokuba nobugome (Mat 2:16).  Kubinga omukazi bikikirizibwa Musa baitu abakristayo tibari kwikirizibwa kubinga bagyenzi babo okwihaho ahakibi ky’obusamani (Mat 5:31-32).  Ekyi Ruhanga yaateranisa hatarigira owakitanisa Mat. 19:3-12 omu omuribo arikuba mwikiriza akikiriza kuguma n’omwikiriza obuswere bugumeho (1Abakor 7:10-16)

 

3.2.6           Ukukozesa Empiya

3.2.6.1   Ahari Ruhanga

Okukozesa empiiha omu bya Ruhanga tubisanga omu Kyebiragiro 12:5-9.  Ni bujunanizibwa ahari buri mukristayo kuhagyira ebikorwa by’ekanisa, Ekiragiro eki nikiruga aha biconco bya Ruhanga ebyabaire nibihebwa abanyamurwa n’abalebi obu Israil yaahika omu ihanga ryabo ekyebir 12:9-14) ni bi kyira ebyahekaru. Omusoro gwa hekaru gukaba gubaho ahakiro ky’empongano,Kuba ni gusoroozibwa n’oku kyiri omuri Nehemia 10:32.  Omurimo ogu nigugumizamu omu kuteebwaho kw’obukama bwa Masiya bwe myaka rukumi (Mat 3:1-6) omuri Malaki 3:7; Ruhanga naaragira eihanga kumugarukyira ngu nawe abagarukire. Ekyi nikireeta omurimo gwa Ruhanga nokugutekamu empiiha (Mat 3:7) Obutahayo ebisembo ni byisana n’okwiba Ruhanga (Mat 3:8-10).

 

Okuhayo ebiconco kubiri kukorwa boona nibireetera omurimo gwa Ruhanga kugyenda omu maiso na Ruhanga aha omugisa embibo eyomu itaka. Obujunanizibwa bw’ekanisa ahari Ruhanga bukiriho okuruga ahantumwa (2Abakor 12:13-18). Ahabwo kuba Kristo akatuma abakuru babiri kandi bakaba niba teekwa kureebererwa abantu abubabaire nibakorera (Lk 10:1-12). Abo abaine omurimo omuri hekaru kandi bari kubuurira engiri. (1 Abakor 9:13-14).  N’obujunanizibwa bw’ekanisa kureberera abo abari kuburira engiri ebiro byona (1 Tim 5:17-18) Reba (ekyebiragiro 24:14-15).

 

Ebiconco nibyikirizibwa Ruhanga ku biri kuba bitarugyire omu magoba g’oburyarya rundi bitahongyeirirwe abandi baruhanga (1 Abakor 10:27). Ebiconco nibihebwa ekanisa ngu ebaase kuyamba abagirimu abatari kwebasa (1 Tim 5:9-10, 16).  Ebiconco nibishoroozibwa omu byanga bitwarw’aha mbuga nkuru nkokubiri omu (Kubara 18:26) na Nehemia 10:37-39.  Ekiragiro ahamunganuro ni kishaba kugushashura (Okur 22:29) omuganuro gushemereire kureetwa owa Ruhanga aha kutandika kw’obugyenyi na obw’amashurura rundi obw’engando (Okur 23:19) emijigaijo ekerezibwa Ruhanga (Okub 18: 15-18).

 

3.2.6.2      Aha bandi

Otari kuhwera abanyabuzaare rundi eka ye Taine kwikiriza kandi Ni mubi okukira Atari kwikiriza (1 Tim 5:8).

 

Omukristayo tasemereire okunyaga ebisembo by’omukozi (Ekyebir 24:15) Basemereire kusasura empiiha ezi Bari kubangibwa kandi omu mwaka gwa Sabaato bakasaasira abu Bari kubanza (Ekyebir 15:1-3; Neh 10:31).

 

Ebiconco nibiragirwa omu bohandikirwe bingi, Ekiconco kya kabiri tikiri kuribwa omu ka kwonka abantu ahu Mukama yatoraine (Ekyebir 12:17-19).

 

Omu mwaka gwa kasatu gwa Sabaato n’ebyo kuyamba abooro (ekyebir 14:28, 26:12) emyaka y’ekiconco kya kashatu ni 1994-95, 2001-2002, 2008 -09, 2015-2016, 2022-23, 2030-31 omwaka oguri kwera 2030 – 31 n’ogwa kashatu ogw’ ebiconco omu myaka 50 nari obwire bw’emyaka rukumi.  Ekyi nikirugirira aha myaka ya yubile 27-28 na 77-78 ebiri omuri Ezekiel 1:1 omusoro ogu nigubaasa kushoroozibwa kurugirira eibiragiro byi ekoni mu bicweka ebiine obugwagye buri kumara.

 

Omu mwaka gwa Sabaato tihariho kuhinga eitaka nikwo abooro barye emizabibu n’ebindi bijuma ngu n’ebisoro bibone ekyo kurya Okur 23:10-11.  Emyaka ya Sabaato ni 1998-99, 2005-06, 2012-13, 2019-20,2026-27 omwaka gwa yubile ni 2027-28.

 

Ori kuhwera omworo naba yaaguriza Mukama kandi naza kumu shashura (Enf 19:17) kandi taryetenga (Enf. 28:27) kandi agyira eitungo omu iguru (Mk 10:21). Ruhanga nakuha obutungyi ngu obukozese emirimo kutari ku kuhwera kwonka abahikirire batari kwebasa baitu no kugyira emico yokusimisa Ruhanga (2 Abakor 9:6-12).

 

3.2.7           Orutaro n’okuteera akaruuru

3.2.7.1      Orutaro

Abahikiriire n’abanyamurwa ba rukiraboona, Tikihikire omukristayo kwihaho obwomezi gamutaahi we (Okur 20:13, Mat 5:38 – 48, Lk 6:27-30) kuri abairu ba Kristo babaire abegyi bakaba nibagya kurwana batakwatwa abategyeki ab’ensi Yohana 18:36, N’obubatuura omu nsi tibari kurwana orutaro rwensi (2 Abakor 10:3) Ebikwato ebiri kukotesibwa abotorainwe byine obushoboorozi bwo kusenya ebigo (2Abakor 10:4). Nahabwekyo abakristayo basemereire,kuha obuhagizi gavumenti 2’amahanga gabo kandi bakashabira amahanga gabo okugubwa kurungi ngu Ruhanga abarindise amani ge.

 

3.2.7.2      Okuteera akaruuru

Abakristayo basemereire kuhondera ebiragiro by’amahanga Gabo gaba gatari kuhakanisa ebiri omuri Baibuli, Ahuckiragira kiri kwetagisa kuteera akaruuru, abakristayo basemereire kuteera akaruuru kaba katari kurabanamu n’ebiri, omri Baibuli, Okutoorana abebembezi nibiruga omukyebir 1:9-14 n’obunabi bw’ebiro byeha muheru omri Hosea 1:11 okwejwantya omu by’obutegyeki narwo n’orutaro

 

OMUTWE GWAKANA 4 (CHAPTER 4)

Amazima agali aba Messiah

 

4.1          Okwija Kwa Kristo

Yesu Kristo akaija nkomwoyo, akabaho kuruga haku tandika kuhanga (Yohana 1:1) abe wokubanza kwebwa mukuhanga (Col. 1:15) kandi Ruhanga yatandika kuhanga, Mundagan’enkuru tukaba (Rev.3:14) nka Malaika WA Yahweh Malaika orwezire rundi omulinzi, Nuwe Malaika arwehire aba Isirahiri omu Misiri kuraba manyanja arukutukura akaba ali Malaika mubicu kandi arwabalize na Musa harusozi sinali (Engeso zabakwenda 7:35-38) akaba nuwe FL Bethel rundi Et Ruhanga rundi omwegesa arukusingayo  munju yaruhanga (Gen 28:17, 21-22, 3:11-13; Hebulaniya 3:1).  Kristo akaba ali malaika waba Ha Elohim (Gen 31:11-13) akakomwamu nko mu elohim naba elohim (psa45:6-7) arwali Ruhanga Isitwe.  Akaba aine amazima arwamukomere nko mwana, nkamusa akaba aine amazima munju ya Ruhanga (Hebulaniya 3:2) baitu inkabahereza.

 

Yesu Kristo akaija munsi kaba kaiso wamazima (Yohana 18:37) obukamabbwe buli haihi kwija munsi, Akatunga omusingi gwensi baitu yagufwora kyokumalira habwetu (1Petero 1:20).

 

4.2                Kufa hamusaraba no kuhumbuka

Yesu akasindikwa munsi kutucungura nokwiha ebibi munsi (Matayo 1:21, 9:6 Marako 3:28) Mketara (Rev 5:6:8) akaba kyokunywa kuruga hamusingi gwensi, enkyokukora kyaruhanga (Rev. 13:8).

 

 Kwihaho omuntu naikiriza ngu Yesu mu Messiah nibaija kufera mubibi bwobo (John 8:24).

 

Yesu akaitwa habwebibi byetu ekyahandikirwe kandi akazikwa yahumbuka hakiro kyakasatu kusigikira hakyahandikirwe (1 Cor 15:5-6) akaba naba na Bantu kuhingura habiro bikumi bitano ( 1 Corr 15:5-6) Kristo akaba ahumbukire ekiro kyasande kitakahikire rundi ekiro kyokubanza mu wiki (Yohana 20:1) roar binu ebyakaguzibwe Marako 16:9-10 obu yamazire kuhumbuka) kikagambwa ngu akamara ebiro bisatu nebwamo esatu mumitiina Yensu nkakokurorwaho aka Jonah Matayo 12:39-40:  Rora nomu Luka 24:6-8).

 

Kristo aka bonabonesebwa (Matayo 27:32-50 Marako 15:24-37 Luka 23:33-46, Yohana 19:23-30 hasana yakasatu i.e. 9:00a.m. (Marako 15:25 kuhkya saha mwenda i.e 3:00 p.m. Mariko 15:33 of 14 nisan taloho mazima agakuba zaho ngu kinu kikaba kiri kyoma rundi nukwija kufoka masaba Kusigikira hali kinu, omusalaba tigukutwarwa nkekyokuroraho ekyamazima.

 

Yesu akafa kandi yahumbuka (Mariko 16:6) mukuhumbuka akatwarwa mwese kandi isitwe kandi Ruhanga we naitwe Yohana 20:11-18 akaikara hamukono gwobulwo gwaruhanga naba Malaika, obusobozi namani bikamuhebwa (1 petero 3:22).

 

Yesu akahebwa amani kuganyira nokukyena ebibi mukanisa kuraba mubegesebwabe (Yohana 20:22-23).

 

4.3                Omurundi gwakabiri gwokwija kwa Kristo

Ogwokubanza Kristo akaija kucungura ebibi, Ataija ogwokubanza nkomukama Messiah kandi kinu kikalemesa abafumu kwetegereza ekirokye habwokuba bakaba nibetekaniza kuhambo oukama Matayo 27:11, 29:37 Luka 23:2-3, 37, 38; Yohana 19:14-16) aba nevertheless bakaikiriza ebindi kuraba mumwoyo arukwera inkobukama bwa baisirahiri (Yohana 1:49, 12:13-15) kandi ya bihikiriza (Zekeri 9:9).

 

Yesu naija kugaruka namani, kuruga mwiguru (Matayo 25:31) nkomukama Messiah (Rev. 17:14) kwija kwe kuliba kwamazima netara ziriba nizaka omwiguru (Matayo 24; 27) naija kugarukwamamu amani kuruga mukhumbuka kwe (Rev. 20:4).

 

Nagaruka kumaramu abantu abaine ebibi (2 Thes 2:8) nokubatamu amani go kwegarukamu omunsi,Omuntu naija kugarukwamu amani kuraba mumirimo yasitani namani nkokwefora bwokuroraho no kuhiniriza (2 Thes 2:9) abagesebwa baka sindikwa mukanisa yaruhanga habwokuba bakaba batakwenda mazima no kujunwa,Nahabweki Ruhanga akabasindikira ababiha ebisuba nukwo basobole kubaikiririzamu mubigwire habwokuba obubaisire mukicweka batende ku kwata amazima (2 Thes 2:10-12) Ruhanga naija kubahwerekereza norwoya kuraga mukanwake kandi nokubaho kwokugaruka (2Thes 2:8).

 

4.4                Emyaka yedini ya Kristo

Kristo kwiha natandika edini mwaka 1000 ihumbukire kuruga mubafu (Rev 20:3-4) Sitani akaba mutano hamwaka rukumi kandi bakamu swekera mukine ekitalumu kantu, ekikaro kyaba malaika bagwiremu (2 Petero 2:4) abasisi, abacwire endagano ya Yesu nensi ya Ruhanga Kandi abo abali batakwikiriza Mukama ne kisankye rundi bakatunga ayotaye amitwe yabo ne mikono yabo,Mbaija kuhumbuka kandi nibagenda nawe (Rev. 20:5) abandi aafwire batahubuka kuhikya emyaka inkumininkumi yahwereho (Rev 20:5) gunu nugwo omurundi gwakabiri gwokuhumbuka.

 

Kusigikira mubwire bwemyaka enkumu nenkumi Kristo akakora obukama kusigikira habiragiro ebwahaire orusozi Sinali,Kinu kikabaho obu yayemerire arusozi rwa Olives (Zekeri 14:4,6ff) abihanga bakajwa  orutaro hali abayerusalem kandi basisa (Zekeri 14:12) buli muntu wena arwomire naijaga kugenda buli mwaka kuramya munju ya Ruhanga( Ezech 14:16), Ekiro kyokuramizamu amazi aswaka nebiro bikuru biribaho kandi nebiragio nibaja kutukibwa kuraga muba yerusalemu.  Kandi ago amahanga agakusindikira ha be Yerusalemu abwokulya tibalitunga iguru mubuli season zona (Zekere 14:16-19).

 

Akumalira kwemwaka, sitani naija kusindikwa kubiha biha amanga gona omu nsi (Rev 20:7-8) naija kuba ali mulinywe, baitu naija kwokibwa nomuro (Rev 20:9) kandi naija kuhambazibwa okuhimbuka kwabona nikubaho kandi nokujwera abantu emisango (Rev 20:13-15).

               

ORUKARA RWAKATANO (Chapter 5)

EKIBI KYASITANI

 

5.1                Kuba kwasitani kuraba mukwenda kunyaga enju ya Ruhanga

Sitani akakyenwa kuruga omwiguru habwekibi kyekoshwa, habwokuha akagonza kukora ebintu ebiri kwingana ngana rundi kwingana na Ruhanga.Isitwe (Ekyahandikirwe mu 1 Sam 15:23) sitani akatekereza kukora ebye wenka ebirikukira habya Ruhanga Isitwe, Baitu Yesu huwe atasabe kukora ebirikwingana ngana nebyaruhanga kwihaho akaikiriza ebiyaragirwe (Yohana 4:34).

 

Hawe kuba munyikara ekeya Ruhanga atafeyo kukora ebirakwingana ngana nebya Ruhanga akozire.  Baitu akefora nkataine ekyamanyire, yayefora inkomuhereza inkoku akaba akozirwe mukisani kyomuntu kandi ali musaija, yayefora muculezi kandi wengeso kuhikya akufa – nokufa hamu Salaba!  Nabweki Ruhanga akamuha ekikaro ekikusingayo kandi yamuha ebira erukusinga amabara gona (Phil 2:6).

 

Nabweki Ruhanga akaha Kristo obukuru habwengesoze nokumuhura, Kandi huwe atasabe busobozi obukwingangana nawe kandi atahakanise ebya Ruhanga inkowakasatu mu ba elohim nab a bene elohim akakitekereza yakikora.

 

Mu Luka 10:18 Kristo akagamba ngu akarora sitani nagwa nekyererezi kuruga mwiguru sitani akagwa nebicweka bisatu byabamalaika ne nyunyuzi ziguru (Rev 12:4).Banu bamalaika bakakyenwa hamu na sitani omunsi (Rev.12:9) kanu, akasororo kikaba kiri kyokuroraho habasorairwe mukweyiju (kya 8:10) nambere, Malaika wakasatu ya kwatibwaho okugwa kwenyunyuzi kuruhanga haiguru kandi yakwatibwaho kuhanga kwakasatu. Enju yaruhanga akakwatibwaho. Enju yokuramizamu Ruhanga owamwiguru, Orutaro rukoleka ekicweka kyakasatu kya Bantu abaihirwe munsi abwibora lya Ruhanga na barwani be, Nabo abaibirwe mwiguru (Rev 13:6) nabweki Ruhanga nakwatira hona haiguru nabali munju abakomerwe, abo abakomerwe ba Ruhanga.

 

5.2          Engesa ezirikwoleka amazima

Nawe Ruhanga kuraba muli Kristo, namani ga mwoyo arukwera ogu arwaigwire obwongo bwabakomerwe kutandikira kimu na bahereza, nokwe ebwa handikirwe bwetegerezebwe (Luka 24:45) Kristo akabaza mudumo nukwe abo abakomerwe batetegereza, hati nibaija kuhinduka kandi nibajunwa (Matayo 13:10-17).

 

Obukaba batakatehiremu kulwerwa emisango Ruhanga wembabazi huwe takwenda kuhwerekereza mantu wena hati abweki buli muntu aketwa kusigikira habikorwabe Alwogo ayamanyirwe akasindikwa mukisani kyomwanawe nukwo abe mwana woku banza ali bandi, kandi abo yasindikire akabeta, kandi abo yeyesire akabasemeza, kandi abo yesemize akabahindura bwomugaso, itwe turagambaki?  Ruhanga oburaba ali naitwe ntulinda (Abaroma 8:28-31).

 

5.3          Akasumi kokufa

Akasumi kokufa tabaho took yona (Ps 115:17) rundi omwirima (Ps 143:3) kufa tukulihwaho, (Ecle 9:3). Orufu rwija mubantu bona (Ecle 9:5).

 

Abandi afafa tibahumbuka (Isaya 26:14) rora Baibuli yamahanga na mahanga. Abafire oturo (roar Matayo 9:24; Yohana 11:11, abakor 11:30, 15:6, 18, 51, 1 Thes 4:13-15; 2 Petero 3:4).

 

5.4           Okuhumbuka kwabafu

Ruhanga atakole ebikuhiniriza ali abo abwire rundi abafwire kwihaho akabahumbura nukukwo bamuhaisege (ps 88:10). Habwokumugonza ekituro kikesama (Ps 88:11) abafwire obubali nibahumburwa omulimogwe kukamanyibwa inkomuhubuzi wobwomezi (Job 19:25) kandi hakumalira naija kwemera nunsi, obu omulimogwe gulisisibw’akaba namanya mutandikakwe naija kurora Ruhanga aruliba arubajurwe, kandi amaisoge kahrora huwe wenka ataloho ondi wena (Job 19:25-27).

 

Kristo akahumbura abafwire abtwali nitumanya niba Messiah (Matayo 11:4-5) Lazaro akaba kyokuroho aliganu amani (Yohana 11:11) kinu ekikorwa kyokuhumbuka kikaba nikiririzi bwama aba Messiah bakaba bamanyirwe kandi nibabatekererezamu buli kiro (Matayo 14:2).

 

Kyetegerezibwe ngu intwena taitusemerire kubwama baitu tusemerirwe kuhindurwa hakumalira (1 Cor 15:51) nabweki orwoya nurwija kuraba ali abo bona abakwijagire, baitu ebiro byokumalira bya Messiah nibaija kwija kandi abandi balisigara nabweki bona nibaija kuhindurwa mumibire yomwoyo (1 Cor 15:44 ff) aabo abalibakwijagire bakamukibwa, abomozi bakasigwa kuhikya Mukama aligaruka, kandi kitabe hali abo abalibakwijagire (1 Thes 4:13-15) Ruhanga akaruga mwiguru netekaniza yokweta niraka likoto alya Ruhanga, abafwire bakahumbuka kubanza kandi obomezi, abasigirwe nibaija kuteranizibwa hamu kandi buli kiro barabaga namukama. (1 thes 4:16-17).

 

Kuruga mukuhumbuka, em lion ne millioni yebira amahanga nebiragiro kandi nebwoma (Rev. 2:26-27).

 

Baitu omukuhumbuka tibaswera nobukuba okugabuka Matayo 22:30 baitu nibasisina nabamaraika omuiguru, Kristo akatufwera nukwo obutara sisimukaga muturo twikale nawe (Thes 5:10).

 

Kyomugaso kwetegereza ngu ekihikire kyokuza kuhumbuka.  Kihikirekwekimu (Zedek) kandi kihikire muba Lubrania bigambo bimu, Kwetegerezebwa nkokuba kintu kimu; nabweki ekintu kyokugarukamu abahikirire abakomerwe kuraba mukuu mbuka.

 

5.5           Kufubira abalemerwe

Omuntu nirwo isomo erihikire kwiegeraho, Kukaba kugonza kwaruhanga ngu omuntu omurungi wena tasemerire kuhwerekera baitu ahike akwegarukamu (2 petero 3:9).

 

Obu Ruhanga alitwara omwoyogwe ebitu byona birihwerekera kandi omuntu alifoka cucu (Job 34:15) epero erihika.

 

Omuntu wena arwaimukizibwe amurundi gwokubanza kuhumbuka,Ekikukira kuhumbuka(Heb11:35) nibaija kwimukibwa kuruga mubafu amurundi gwakabiri gwokuhumbuka akumalira kwemilion ya messiah.Kunu omulingo nibw’obwire bwokucwerwamu emisango arwabaireho kumara emyaka ebikuminibikumi.(Isaya 65:20) kuhumbuka kwabacwerirwe emisango(Yohana 5:29) kuryaba kuri okw’okugorora n’okwegyesa abantu ngu betekatekyere kutunga amagara agatahwaho.  Ekigambo okucwa orubanja (Kriseos) kyine amakuru “kusharamu”.

 

Amakuru okugorora nikuruga omu biteekateko no kusharamu ebiri kureebana n’ebikorwa.  Harimu ekiteekateko kyo kuha ekiheneso.  Kwonka, abantu baingi abataratungire obwire bwo kumanya Ruhanga tibabaasa kufubirwaahabw’ekyo.  Ababi baryayegyesibwa ekiri kumara.  Kubariba bateteisize omu bwire bw’emyaka igana erikuratira okuzooka okwa kabiri, baryafa emibiri yabo ecwekyerezibwe omuriro gwa gehena. (Mat 5:22, 29, 30, 10:28, 18:9, 23:15, 33, Mk 9:43,45,47, Lk 12:5, Yak 3:6).

 

Arumu ebigambo bisatu mundagano empyaka ebibalizeho nkagehena.Binu nibwo SGD 86 hade ebirikwigana ingana SHD 7585 sheol,or ekina rundi ekituro nambere abafu bazikwa,Ebindi ebitabu  bibiri nibwo SGD 1067 Gehena inkeruli mu heburania muhinga lyalebanon.  Binu nibwo ebina nambere kasasiro rundi ebisoro ebifwire kuruga muyerusalem byayokezibwe,baitu mutalitina abaita omubiri baitu tibasobora kwita nyowe, hakire mutinege ogu orusobora kuhwerekereza omwoyo no mubiri (Matayo 10:28) hakumara kucwerwa emisango SGD5020 tartoros nigwo mwanya ogukomirwemu baamaraika abagomire.

 

Ekiheneso Ky’ebiro byona (kolasin) ekiri kugambwaho omuri matayo 25:46 nikihakanisa amagara agatahwaho.  Ni rufu.  Ekiheneso timoria ekiri omubaheburayo 10:29 nikirugirira aha kworeka ku hatariho omushango. 2 Abakorinso 2:6 ni hakozesa ekigambo epitimia nikiruga omu kigambo ekitinisa.  Nahabwekyo ekiheneso nikiha ekitinisa aha muntu.

 

Nahabwekyo tihariho omwanya ogu abafire baryabonabonesibwamu.  Abahikirire abarizooka okubanza baryayetwa okukora omurimo gwo kwegyesa omu myaka rukumi ngu baadaimoni basharirwe emanja zebi bakozire ensi nayo ebone ekyo kureberaho.  Abo tibarifa omu muringo ogu bari kucwerecwa mu emanja.  Nibagambwa ku bagwejegyeire.  Abandi ab’omu nsi abatari abatorainwe tibari kucwerwa emanja.  Abasigaire bo mu nsi baryazoorwa bagororwe aha kuzooka kwa kabiri (Okush 20:12-13).  Tihariho okundi kuzooka nari ekiheneso okwihaho okuzooka kwa kabiri kandi okwa boona.  Abaryeteisa baryahebwa amagara agatahwaho hamwe n’abo abahikiriire b’okuzooka okw’okubanza kwonka abataryeteisa baryafa emibiri yabo eyookibwe.  Ahanyima, rufu n’ekituro biryaihwaho (Okush 20:14).  Abanyabibi abariba bariho obu Masiya ari garuka baryaitwa (Mal 4:3) bategyereze okuzooka kwa kabiri.

 

Okuzooka kwa kabiri n’ekiheneso ekyahairwe Yuda ahabw’okwanga Kristo.  Nibo baana b’obukama abanagirwe aheru omu mwirima (Mat 8:12).  Bakateekatekyerwa okuzooka kwa kabiri omu mwanya gwo  kubagana obuteeka bwa Ruhanga (2 Pet 1:4) n’okuzooka  kwo kubanza.  Okwihaho ngu bakahebwa omwanya nk’oruganda omu batorainwe (Okush 7:5) Yuda taaratorainwe omubo kuzooka okwo kubanza.  Abaingi bakeitwa abakye baatoranwa (Mat 22:13-14).  Abari aha rubaju rwa Kristo kwonka bari kubonabonesa abotorainwe nari abataine omuzimbwe (Mat 25:30) baryazooka aha kuzooka kwa kabiri (Mat 24:51, 25:30) abaingi baryabingwa aheeru (Lk 13:26-28) kandi omubarizooka okubanza harimu abariba ab’enyima (Lk 13:30).

 

OMUTWE GWAMUKAGA Chapter 6

EKANISA

6.1                Noha rundi ekanisa kiki?

Kristo akagamba ati ndyombeka ekanisa yange hamwandara gunu kandi namalembo gokuzimu tigaligisobora (Matayo 16:18) Ruhanga nuwe mwandara nambere Kristo yayombekere ekanisa ye, Ekanisa niyo kyoselerezo kyabantu tikiri kwombeko rundi mwoleko, Ekanisa yaruhanga nirwo ibara nambere abantu abaigi beterwa (1 Cor 1:2, 2 Cor 11:) nomu 1 Cor 11:22 mukusigikira habikorwa bwekanisa mubakolinso nibasorozibwa bamanyirwe inkanisa yaruhanga (Engeso zabakwenda 30:28) Gal 1:3; 1 Timothy 3:5) kandi kanisa zaruhanga (1 kolinso 11:16; 1 Thes 2:14; 1 Thes 1:4 Corithians 14:33) nikisana ekanisa zabamalaika abakwisana abantu abakomerwe, ekanisa bazombeka kandi buli kanisa ine’obujunanisibwa ha bintu bwayo.

 

Abaingi baketwa Ruhanga kandi bakehebwa Yesu (Yohana 17:11-12); Heb 2:13; 9:15 mukama nayongera ekanisa kiro ha kiro kusigikira abo abajunirwe (engeso zabakwenda 2:47). Ekanisa zimanyirirwa nkanukwe ziri (Abaroma 16:1; Cor 1:2, 1 Thes 1:1,2 1 Petero 5:13) ziba inteito rundi enju kanisa Abaroma 16:5,23, 1Cor 16:19; Col 4:15; Phm 1:2)Kristo akakora omutwe gwebintu byona byekanisa (Abefeso 1:22) Ruhanga ayahangire byona nukwo hati bunu ababito nabobusobozi abomu bikiro byomwiguru bamanyisibwa mukanisa amagezi amaingi garuhanga (Abefeso 3:10).  Baitu omusaija nugwo mutwe gwomukazi kandi nka Kristo okwali omutwe gwekanisa nuwe mujuni womubiri baitu nkenisa okwehura Kristo nukwe nabakazi nukwo bati bahulige baibabo omu bwona abasaija mugonza bakazi banya nkakristo nukwo yagondeza ekanisa kandi yayehayo wenka habwoyo nukwo agyeze (Abefeso 5:23-26) nukwo efoke kanisa eyekitinisa etanyina kamogo (Abefeso 5:27) busaho muntu arwanobere ombirywe agulinada nkoku Kristo nuwe agwagira ekanisa (Abefeso 5:29). Kristo nkomutwe gwekanisa, akaba wokubanza kuzarwa kuruga mubafu.  Nukwo asobole kutubera kyomugaso, Ekanisa inkokuba mubiri gwa kristo akaswerwa Kristo nkabaigi gwokubanza kuhumbuka obu omuswezi yaizire (Matayo 25:1-10) (Col 1:18, 24) ekanisa ine ekanisa ezairwe kubanza kandi amabaragayo gahandikirwe omwiguru (Heb 12:23) enju yaruhanga niyo Kanisa yaruhanga omwomezi hagati nahansi yamazima nabweki ekanisa yaruhanga ekasangibwamu amazima (1Tim 3:15).

 

6.2                Obatekanizi bekanisa

Ekanisa niyo ine obusobozi bwokwegesa abantu bayo (1 Timose 5:16).

 

Nukwo bene baitu mukome omulinywe abantu musanju abasemire abaijuire omwoyo namagezi abakurata omulimo gunu Engeso zabakwena 1:22, 26, 6:3, 5-6; 15:22, 1 Abakorinso 16:3, 8:19,23 abalikusabira kandi nibaikiririza muibara lya Ruhanga Engeso Zabakwenda 20:28 Ekanisa ziramukya abatoikaine (Yohana 1:9-10).  Omulimo gwekanisa nikyo kyesorolezo kyabantu (Abaroma 16:11) Nukwo nabahereza kibahikire okutaba abasemire okutaba nandimi ibiri (Aphilip 1:1, Timoseo 3:8-13) mukanisa alumu emikoro nyingi otwaliremu abahereza nabegesa Engeso zabakwenda 13:1) kandi nokukiza okuyamba gavumenti (1 Abakori 12:28) mukanisa nasemera kwegesamu orulimi orurungi kandi nirwetegerezebwa abantu abalumu (1 Abakor 14:4-5).

 

Kandi obubaizire nibesoroza abekanisa babatebeza byona Ruhanga ebiyakozire hamu nabo, Kanid obuyabakingulireho oruigiruwikiriza amahanga gona (Engeso zabakwenda 14:23, 27, 15:3, 4, 22, 18:22, 20:17, 1 Abakori 4:17).

 

Kristo akaha obusobozi abantu nabamalaika kwija mukanisa kwegesa nukwo babe kyokuroraho ali abo, abakomerwe Enfumo 2:1,8, 1, 12, 18, 3:1,7,14).

 

Emirimo ey’oku ekanisa eshemereire kutwazibwa burizooba n’ekorwa abantu ba burijo kibareetera kugyira obwengye obw’okucwa emanja (1 Abakor 6:4).

 

6.3          Ebigendererwa na Magoba gekanisa

Okuruga abiro ebi Yesu akagamba ati mwegarukemu baitu obukama bwomuiguru bamazire okuhika Matayo 4:17, 10, 7, 11:1; Marako 1:38-39, 3:14, 16:15; Luka 4:43, 9:60).

 

Omwoyo gwamukama Ruhanga guli hali nyowe baitu okudumira abanaku ebigambo eirungi antumire okubaho abanyina ogunkomo obugabe okuduma omwaka gwamukama. (Isaya 61:1) kandi yasora abafu bamaiso( Luka 4:18) kandi yakiza aarwere (Luka 9:2).

 

Okutebeza omwaka gwamukama ogurukuikirizibwa (Luka 4:19) kandi akaturagira okutebeza abantu nokuba bakaiso ngu nuwogu Ruhanga ayatairweho ekucwera abantu emisango abomezi nabafu (Engeso Zabakwenda 10:42).

 

 kutebeza ekigambo kyamukama mukanisa nigo magoba gokabiri hanyinemu.  Engeso Zabakwenda aba yahaireyo kutebeza mubuli kanisa (1 Abakor 4:17) akisembo kyabakorinto nikiyamba ekanisa. Ebisembo bwamwoyo arukwera nibikuraniza ekanisa (1 Cor 14:12) baitu wenka aralinda ata ekanisa yaruhanga (Timose 3:5).

 

6.4          Kufora ebisuba amazima

Abo abekanisa ekufora bamwoyo arukwera (Abaroma 15:16) hali abarukwera nabene baitu abarukwesiga omu Kristo embabazi zibe hali inywe nobusinge okuruga hali Isitwe (1Cor 1:2) abene ba Ruhanga okuraba musahi (Heb 10:29) nomumubiri gwa Kristo (Heb 10:9-10). Kandi bakajunwa kuraba mukubatisibwa Cori nabweki mwoyo arukwera nugwo omwoyo gwa Ruhanga kandi nokuraba mwibiralwa Yesu Kristo.  Abakomerwe bkagumisiriza obu niboikiririza omuli Ruhanga Engesa (zabakwenda 26:18).

 

Abakomerwe bakaikirizibwa kuganyirwa kandi baikara nibaikiririzamu nganda mukanisa nomuka gabo Cori 7:14 abakomerwe nibafoka mubiri gumu na Kristo Abaroma 12:5; 1 Cor 12:20-27

 

OMUTWE GWAMUSANJU CHAPTER 7

Obukama bwa Ruhanga

7.1                Okukora obukama bwa Ruhanga

Kandi omubiro ebyabakama abo Ruhanga owomu iguru aliimukya abakama obutali hwerekerezebwa ebiro byona nobu kwokuba kulema kwaba lukuhsingirwa ihanga erindi (Daneri 2:44) arwayegesaho go ebikukwataho obukama bwa Ruhanga ni Kristo arwagambire ngu buli mumikonoye (Marako 1:14-15) Obukama buli mubicweka bibiri.  Ekyokubanza obukama bwa mwoyo kandi ekyabiri Obukama bwabantu obuli hansi ya Messiah.

 

7.1.1           Obukama bwamwoyo arukwra

Kuhika amwaka 31 AD amazire kusa abake abegesebwa na bebembezi babantu ba Isirahiri bakahebwa mwoyo arukura habwekigendererwa kandi atabeho ehinga lwona kuhikya obu baysire aba Gentiles mukanisa kuruga emwaka 31AD amazire kufa kandi bakaba baine mwoyo arukwera.  Nabweki bona baka kwatirwa hamu murundi gwakabiri gwokuhumbuka mu (Revelation 20:4 ff.)

 

Mwoyo arukwera akahebwa omuntu kuruga hakufa kwa Kristo inkekicweka kyokubanza kyobukama kuruga hakiro kyokuhumbuka emyaka 3AD 1 amazire ofwire (Engeso Zabakwenda 2:1-4) abemerire aloho abataliroraho hakufa okuhikya obu balirora obukama bwaruhanga nibwija namani,(Mariko 9:1)Mananukwo nimbagambira nti wena atalikiriza obukama bwa Ruhanga atalibatahamu nakake (Marako 10:15) rundi buli azairwe obwakabiri kuraba mumaize nomwoyo baitu tibasobora kurora bukama bwaruhanga (Yohana 3:3-5).

 

 kandi abagesebwa bamukaguza orufumu oru okuruli yagama ati inywe mukahebwa okumanya ensita ezobukama bwaruhanga waitu abandi bazicwerwa omu nfumo.  (Luka 8:10).  Obukama bwaruhanga teri nyama rundi kyokunywa baitu buli businge nokwegonza mumwoyo arukwera (Abarumi 14:17) tikiri mubigambo baitu kiri mumani (1 Cor 4:20).

 

Okutaaha omu bukama obu nibishaba okweteisa.  Abasiisi abari kweteisa baryabandiza abahikirire kubutaaha (Mat 21:31-32). Okwetwa kw’abatorainwe nikukorwa omu kijanjaza amakuru biri kugyeranisbwa embibo (Mat 13:44-46).  Nikijanjazibwa kyakirwa n’ekihika kyingyi okurabira omu mwoyo (Mat 13:44-46).  Nahabwekyo abayesirwe ni baingi kwonka abatoorainwe ni bakye (Mat 20:16, 22:14). Okweetwa nikubumbatira abatorainwe n’abo abari kucencurwa hamwe n’abatorainwe aha kwija kwa Masiya nari ahari abo abafire aha kuzooka (Mat 13:25-30, 36, 38-40, 47-50).  Abatorainwe nibo yaashoroire, yaabaihaho orubanja yabaha ekitinisa (Abar 8:29).

 

Obu Obukama bukuhebwayo kuraba mu mwoyo arukwera, nikisana enkesigo ezimerire hansi yomuntu rundi ensigo eziswekerirwe amababi (Matayo 13:31-32) nabweki tukayamba Ruhanga kuba muli itwena (1 Cor 15:28) roar mu Marshll’s inter linear (Efeso 4:6).

 

Ekiri kushabwa n’okusherura obukama bwa Ruhanga n’okuhikirira kwe ebindi okabyongyerwa (Mat 6:33).  Omuntu ku ari kuba aine amani ag’okubinga baadaimoni n’akamanyiso k’obukama bwa Ruhanga (Mat 12:28).  Okukora ebi Mukama akunda okurabira omu mwoyo orikwera nikwo kuguma omu bukama obwo.  Ku butari kukozesibwa kurungyi n’bwihwaho buheebwa abandi abari kwera ebijuma (Mat 21:31,43).

 

Obukama bwija tutali kuburoro baitu buba muli itwe (Luka 17:20-21), Obukama bwaruhanga aloho obundi obwire tubweta obukama bwomwiguru, Nukwo muli bamanyisa habyana bybu omuntu wena aryakungambira ati Mukama wange mukama wange tali ogu alitaha omubukama bwomwiguru, Baitu ogu anyakukora isenyowe wo mwiguru ebygonza (Matayo 7:21) yabu nagamba ati manaukwo nibagambira nti obumutalihinduka nimufoka nkabana abato mutalitaha na kake omubukama obwomuiguru nukwo wena alicwerwa nkomwana omuto unwe mukuru mu bukama bwo mwiguru (Matayo 18:3-4).

 

Ebibyona ebigambo ebikuzaho obukama bwa Ruhanga nobisanga mu (1 Cor 6:9-10, Abagalatiya 5:21 no mu Efeso 5:5).

 

7.1.2           Emilion ya Bantu ya Kristo

Emilion aya Bantu ya Messiah akagambibwaho mu Revelation 20:2-7 emyaka rukumi yobwire nisana isana enkemillion rundi chiliad.

 

7.1.2.1      Kugaruka kwa Messiah

Ebigambo ebyokuhumuza nukwo malaika yabigambire ati yamira nogamba oti nukwo agambire mukama wamahe ati nkwasirwe ihali habwa Yerusalemu na Sayuni nihali eringi muno mu (Zechariah 14:4) Kristo abazza munfumo, naija kugenda kandi aligaruka (Luka 19:12).

 

Messiah naija arusozi rwa Oliviyo nabakomerwe kukora gavumenti ye Naija kugarukamu kwombeka iramizo (Engeso Zabakwenda 15:16) kandi kirihika omuntu owena alisigaraho ha mahanga gona agaizire okurwana na Yerusalemu alitabara omwaka no mwaka okuramya omukama Mukama wamahe no kulya obugenyi bwe kandikirihika omuntu wena owomubitabu byona byomunsi atalitabara Yerusalemu.  Okuramya omukama, Mukama wamahe bo batalinagirwa enjura kandi ekitabu kyamisir obutalitabara nobukwakuba okwija nabo batalinagirwa (Zakaliya 14:16-19).

 

Kwija kwe kuliba kwembaganiza kandi nebikuhuniriza mumani kandi nokusemererwa okwingi (Matayo 24:27, 30; Rev 1:7) okugarukakwe kuliba kwo kuhuniriza kandi nebwokuroraho kuruga mwiguru (Rev 6:12) Amani galisirimuka, obwire bulileta omwirima kandi nokwezi tikulituha kyererezi (Matayo 24:29; Engeso zabakwenda 2:20) naija kuba akalire omukono gwobulwo ogwamani kani naija kwizira omubicu bwomwiguru, Nabweki Ruhanga namuha amani (Matayo 26:64; Marako 14:62; Luka 21:27; Engeso Zabakwenda 1:11).

 

Kristo naija kutuha omugisa gwokumalira (1 Thes 4:16-17; Rev 11:15).

 

Obu omwana wa Ruhanga alija mubitinisabwe byona, aliba womugaso mu ba Kristo 2Thes 1:10) nab a malaika naija kubaganizamu abantu kandi narora ebizibu bwabo (Mat 25:31-46).

 

Okukoma, abobukama bwa ruhanga, obwahairwe mwoyo arukwera kuraba mukwegarukamu nokubatisibwa kulinda ebiragiro bya Ruhanga, nibaija kuhumbuka hakugaruka kwakristo, Kunu nukwo kuhumbuka kwokubanza.  Abandi abafwire tibakwija kwomera hakuhikya hakumalira kwemwaka Kunu nukwo kuhumbuka kwakabiri (Rev 20:4ff) abakomerwe nibo kyokunihira rundi kigendererwa kyokwija kwa Messiah 1 Thes 2:19, Rev 22:20 abakomerwe nibaija kukwatibwaho mumwoyo nokugaruka kwa Kristo mumaramizo 1 Thes 3:13 (1Thes 5:23) obu okwikiriza namazima nocungurwa 2 Thes 2:10) Ruhanga aliba nabo abalemerirwe omurundi guma obu aligaruka norwoya kuruga mukanwake 2 Thes 2:8.Nukwo murolege inye:  baitu timumanyire nyineka nambere alizira rundi obwire bwizire rundi itumbi, rundi omu nkoko rundi nyenkya obwalija bwango aleka okubasanga mugwijagire kandi ekindukubagambira inywe nikyo mbagambire bona nti murolege (Marako 13:35-37; Rev 3:3,11) Kristo aligaruka mumulingo ogunykuhikire kucwera abemisango kandi nokucwa entaro abo abayangere kulinda ebiragiro bya Ruhanga (Ps 96:13; Rev 19:11) Kristo alija kandi akoragane nomuntu wena mumirimoye (Rev 22:12).

 

7.1.2.2        Kwesoroleza hamu kwabaisirahiri

Mukugaruka Kwa Messiah abakomerwe nabayerweneho, abandi balikozesebwa obwiru, kandi abandi bwelyesoroleza mu yerusalem kuruga musonda Ina zensi (Isa 11:12:66:19-21).

 

7.1.2.3        Ekiro kyamukama

Tutakahikire akiro kya Ruhanga, naija kubaho orutaro kugwa (kuruga mubegesebwa) rundi kuruga mumazima kandi nebiragiro muli abokomerwe omusaija webiragiro (anomias) orwabalizibweho ngu agwire kuruga habiragiro bya Ruhanga kuraba mukwegesebwa abakomerwe kikazorwa (2 Thes 2:3-8) naija kwikara mukanisa ya Ruhanga kandi arayetwaga Ruhanga. Kandi naija kwitibwa aba Messiah mukugarukakwe. Mukama naija kuhwerakereza kimu abakuzaho kubi yerusalemu, Abantu abalihwerekerezebwa nibaija kuba nekizi, kandi behindurule bagenzi babo (Zech 14:12-13) kinu nikija kubaho kitamanyirwe (1Thes 5:2).

 

Kuhwerekera kuliba munsi, omwana wo muntu alwesereka murusozi rundi mumwandara nabwo mulingo ogubi Kristo aiziremu kandi taraha nomu alwemera (Rev 6:15-17).  Ekiro kyokumalira Ruhanga akasindika abimarana nendwerwe enyingi (Rev 8:7-21) ekiro kyamukama ekyokumalira ekikuguma ekyeyongera yo kuraba mumilion, mulirora hakumalira kwensi nkoku mukugimanya, iguru ndija kuhwerekerezebwa nomuro (2 Pet 3:7-10,12) nukwo aihemu enkozi zebibi zona.

 

Ebiro Mukama kiribaho kucwera ensi emisango nokwoleka abantu (Jude 14:16) abo, abakomerwe kandi ebibi byabo byagarurwa omunsi nibaija kujunwa hakiro Mukama hakuragirirwa murundi gwakabiri gwokuhumbuka  (1 Cor 5:5) nabweki aloho emirundi ebiri yokuhumbuka.

 

7.1.3           Kugumizamu nobukama bwaruhanga

 

7.1.3.1      Kwija kwa Ruhanga

Obusobozi nebiragiro ebya Kristo nibija kugarwa Ruhanga 1 Cor 15:24, 28 nabweki Ruhanga naija kwija munsi nabantube bona abomwiguru, Kandi ensi yona nija kwijurwa okusemererwa kwe (Isaya 6:3) Kandi Ruhanga netara kiriba kyeresezi (Rev. 21:23).

 

7.1.3.2      Ensi empyaka na Yerusalemu empyaka

Isaiah 65:17 nikyoleka ngu alibaho iguru lishwaka, kandi nensi empyaka ahangwe.  Ensigo za baisirahiri zirikara hansi yaruhanga mulianu ensi empyaka (Isaya 66:22) kuhikya hamyaka yebi byona ebirungi obubirirekwa kukozesebwa. Nekiniga kingi nukwo Mukama agambire ati ngarukire hali Sayuni kandi ndiikara hagati ya Yerusalemu (Zech 8:3) Etauni empyaka ya yerusalemu nijakwija kuruga omu iguru (Rev 3:12) enu Yerusalemu empaka niyo tauni yamwoyo arulikwija hansi mukuhangwa kwiguru erishwaka kandi nensi empyaka Rev 21:1-4,7,10) nabweki Ruhanga arabagana buli musaija wena.  Kandi nebigambo ebwakara tibiriijukwaga (Isaya 65:17) obu nitulinda iguru erihyaka nensi empyaka kuhikiriza ebyaraganisibwa (2 Petero 3:13) abaingi abakomerwe obu balija baliforwa balinzi benju ya Ruhanga Rev 3:12 mu mwoyo.

 

7.1.3.3   Ekiribaho Omuntu Mubwire Bwomumaiso

Abakomerwe balihebwa obusobozi bwokulema kumara emyaka (Luka 19:17:19) babe nkabamalaika (Matayo 22:30) obwijukuraine bwensi nokurora Kristo nkokuba mwana wa Ruhanga (Matayo 5:3-11) kinu ekikaro kisembizibweyo mumahanga gona (Matayo 8:11).  Kunu nukwo kusemererwa kwa Ruhanga Isitwe (Luka 12:32) hali abo bona abakwebemberwa mwoyo wa Ruhanga bona bana ba Ruhanga (Abaroma 8:14).

 

Kandi omu biro byabakama abo Ruhanga owomu iguru alimukya obukama obutalihwerekera ebiro byona nobwakuba okulema kwabwo tikulisingirwa ihanga erindi Baitu bulicwacwana nibumaraho obukama obu waboine ibale eryatemerwe omurusozi ataloho mikono kandi lyacwacwana ekyoma emiringa niibumba nefeza ne zabu.  Obwijukuraine obuli mubantu kandi nokulema kwensi (Ps 8:1-9) (Daneri 2:44-45) nkoku haihi kwihikira (Daneri 7:27, 12:3).

 

EMBUGYIRIRO

Omwoyo oguri omu bushatu

 

Abahagizi b’obushatu nibahura eby’edini ahakyo barikweta eby’enfuna by’okucungurwa ebiri omuri Yesu Kristo kwehindura omuntu lacugna omu kitabo kye RUHANGA WAITU, OBUSHATU N’AMAGARA AG’OMU KRISTAYO, Harper, San Fransisco, 1991) omu kugamba aha nyegyesa y’obushatu n’okwahura edini ahaby’enfuna by’okucungurwa ebiri omuri Kristo kwehindura omuntu, nagira ati aba kapadokia bakatwara eby’edini omu mwanya ogwabaire nigugyahukanisa n’ebyenfuna.  Ekyi kyikareetaho:

 

Omu burengyerwa-izooba, omu bwire obwakuratire Nicaea, ab’edini nka Hilary wa Poitiers na Marcellus owa Ancyra bakoreka akakwate ahagati ya hypostases ez’omu iguru n’ebyenfuna byo kucungurwa.  Augustine akareeta ekiteekateko kisya.  Ahu yatandikire tihari aha bukama bwa Ruhanga kwonka we akagyira ngu bashatu nibaingana omu mwanya gwo kusherura obuteeka oburi omuri Ruhanga nkoku biri omuri Kristo kwehindura omuntu n’omwoyo okuhinduka Ruhanga, Augustine akasherura oburugo bw’obushatu oku buri kushangwa omuri buri magara aga buri muntu.  Augustine okwenda kukuratirira amagezi agari omu bumwe bw’obushatu kikamayisa ngu enyegyesa y’obushatu neija kuguma nesherura enshonga ez’omunda z’obwa Ruhanga, ezitari kubugana n’ebi turi kumanya ahari Ruhanga okurabira omuri Yesu Kristo ( Lacugna Orup 44).

 

Enyegyesa y’ekiratini ekakuraatira Augustine n’okwahukanisa edini n’eby’enfuna.  Byona bikaija kurgamu eki bari kweeta Neo – Platonism nari eby’enaama.

 

Ebihandiko by’amaani omuri Lacugma eby Augustine nibigira ngu obukuru bwa Ruhanga ti kikuru.  Obushatu bukeinganisbwa.  Egy ekaba entambu eya kabiri y’ebishuba eri kugira ngu boona bakaba bariho okuruga kare.  Ekiteekateko ky’amazima n’okweyoreka k’obwa Ruhanga omuri buri omwe nikwo kugamba emirimo ya Tata ahabw’omwoyo orikwera ogwa murugyireho gukaraba omuri Yesu Kristo.  Oku okurabira omuri Yesu Kristo kukabaasisa Kristo okureeberera n’okwebembera buri omwe ahabw’okwenda kwa Ruhanga otuura omuri buri omwe omubatorainwe.Kristo tiwe waaresire omwoyo orikwera, we akaba ari omureeberezi wagwo.  Akaba akorera Ruhanga nk’ okuruga kare kandi akora ebi Ruhanga akunda kwonka akaba Atari Ruhanga.  Abahagizi b’obushatu tibarabaasize kwetegyereza eki ku baraabe haine eki babaire nibamanya.  La cugna naagamba.  Enyegyesa ahaky’okugamba ngu Ruhanga n’omwe (Orup 44.)

 

Kinu nikikwataho abakristo nkomulingo bakusabiramu, Tibakyasaba mukuraba muli Isitwe wenka (Matayo 6:6, 9) mwibara lwemwana nkanukwe baibuli aragira kuruga muli (Luka 11:12) kwikiriza isitwe (Yohana 4:23) baitu muli Isitwe namwana kandi namwoyo arukwera

 

Ahandi, abakugu bakareeta enyegyesa yabo y’edini Kwonka ebi byoona bakabyombeka bari kwehuzya nari duhindura Baibuli oku barikwenda. Nikyo ori kureebera abahagizi b’obushatu batari kwejunisa emishororongo yoona ya Baibuli ei kubugambaho, bakahindura kubi endijo obwe nibehzya endijo ei batari kubaasa kuhindura Enyegyesa yabo n’egyendera aha bitari kwetegyerezibwa nari eki beeta Phatonism Lacugna naagamba Aba kapadokia (na Augustine) bakarenga eki ebyahandikirwe biri kugamba ahaby’efuna tibamanya obuzaare oburi ahagati ya Ruhanga n’omwana n’omwoyo orikwera aha rurengo rw’obwaruhanga.

 

Ruhanga omwe akaba ariho omu bicweka bishatu Tureebire (cox: abatorainwe nka Elohim) ekigambo Ousia na hypostases nibimanyisa ekintu kimwe. Okushumya omwoyo orikwera omukitinisa ky’obwaruhanga nikyoreka ngu abatorainwe tibari kubaasa kwingawa na Ruhanga omu buteeka nk’oku Kristo ari Eki nikyahukana n’ebyahandikirwe. Abatorainwe nibabagana obuteeka na Ruhanga (2Pet 1:4).

 

Omu Abefeso 1:22, Ruhanga akateka ebintu byona ahansi y’ebigyere bya Kristo yamuhindura omutwe gw’ebintu byona ahabw’ekanisa Ruhanga akazoora Kristo, akamushutamya aha rubaju rwe rwa buryo omu iguru ahaiguru munonga y’obutegyeki bwoona, n’obushoboorozi bwoona, n’amaani goona, n’obugabe bwoona n’ahaiguru y’eizina erigambwa ti mubusingye obu bwonka n’omubusingye oburiija kandi yaamuha kutegyeka byona yabita ahansi y’ebigyere bye, yaamuhindura omutwe gwa byona omu kanisa nigwo mubiri gwe oguhikirizibwa ogwo ohikiiriza byoona omuri boona.

 

Kristo akahebwa obushoboorozi ahaiguru y’eizina ryoona erigambwa ahakuba eizina ryo ryonka ryeine obushoboorozi.   Akahebwa obushoboorozi ahaiguru y’ebintu byona ngu ekanisa ebone obuhunguzi okurabira omuri Kristo orimu okwijura k’obwa Ruhanga omu mubiri (Abakol 2:9).  Ekigambo obwa Ruhanga nibakyeta Theotetos kyiri kumanyisa embera yo kuba Ruhanga.

 

Thayer naagamba ngu obwa Ruhanga nibwahukana n’eby’omu iguru (Thayer’s Orup 288).  Ekyi nikimanyisa ngu okwijura kwa Ruhanga kukaba kuri omuri Kristo omu mubiri.  Okwijura oku nikwo turi kuhebwa itwe abantu ngu tugyire obuteeka bumwe na Ruhanga (Abakol 3:10).  Ti muyudaya nari omugriki kwonka boona n’aba Kristo ahakuba ari omuri boona (Abakol 3:11).  Naatungura abantu okurabira omu mwoyo orikwera ngu Ruhanga abe byona omuri boona (1 Abakor 15:28).

 

Ku ariteeka ebintu byona ahansi ye, omwana nawe aryotekwa ahansi y’ogwo owataire byona ahansi ye ngu Ruhanga abone kuba byona omuri boona (Abakol 3:11).

 

Abahagizi b’obushatu batandikire kuhindura omushororongo ogu ngu buri kimwe ahari buri omwe okwehuzya obuteeka bwa Ruhanga oburi kuhika aha Bantu boona nkoku bwahikire ahari Kristo.

 

Kristo niwe ori kutwijuzya okwijura kwa Ruhanga (Abef 3:9).  Okwijura kwa Ruhanga (Abef 3:19).  Okwijura kwa Kristo kuri omu kishushani kya Tata (Abef 4:13).  Ni muri ogu muringo turi kuba ekishushani nari eikon kya Tata nk’oku Kristo omu bukama bwa Ruhanga (Abar 8:17, Yak 2:5).  Abahunguzi b’endagano (Abagal 3:29) b’okucungurwa (Abal 1:14) okuhungura oku twaherirwe busha (1Pet 3:7).  Omwana wa Ruhanga naahinduka Tata w’ebiro byona (Isa 9:6) ahakuba niwe mutwe ogw’eishe boona (Abef 3:14).  Nahabwekyo, ntsimba amaju omu maisho g’eisheboona ou enganda zoona ez’omu iguru n’ezomu nsi zeetererwa.

 

Ekigambo oruganda ni Patria amakuru obwa Tata.  Nahabwekyo ekigambo Tata K’abe ow’eka nari eka ya Ruhanga n’ekitinisa ekiri kworeka obushoboorozi obwa buri mwebembezi wa buri ka.  Nibutandikira ahari Ruhanga w’eka (1 Abakor 11:3) oshemereire kuhikiriza ebi ari kushabwa nk’oku Ruhanga abikorera Kristo n’abandi baana ba Ruhanga nibo elohim n’oku abo ba elohim abari kubihikiriza ahari abo abari ahansi yabo.

 

Omwoyo ori kwera niwe obuganisa aba boona abaha obushoboorozi obw’okuhinduka ba elohim.  Tihariho ekiri kworeka ngu omwoyo ori kwera ni Ruanga omu muringo oguri kumwahukanisa n’abandi Bantu.  Boona n’abaana ba Ruhanga kandi abahunguzi hamwe na Kristo omu muringo gumwe.  Okuramya omwoyo ori kwera ni nk’okweramya ahakuba nigwo Ruhanga arabiramu kuba byona omuri boona.  Nahabwekyo okuramya omwoyo ori kwera tikyiri kwikirizibwa ahakuba nagwo ni kimwe aha bicweka by’omuntu.  Gwo n’amaani agari kubaasisa kwonka ti Ruhanga.  Omwoyo ori kwera natubaasisa kuba ba Elohim nari Theoi.

 

Obwa Ruhanga burimu abantu baingi.  Nibo abari kugambwaho omuri zaburi n’endijo mishororongo kandi ekitebe kya Ruhanga n’abakuru nibagambwaho omu kushuururwa 4:1, n’okushuururwa 5:14.  Abantu aba abarimu na Yesu Kristo nk’omwana w’entama kandi omunyamurwa mukuru (Abah 8:1-2), nibahereza kandi baramya Ruhanga omushoborozi wa byona (Okush 4:8-11).  Omu kuhereza Ruhnga, Kristo akahayo amagara ge, nk’okuburi munyamurwa aine eki ari kuhereza Mukama okurabira omu kitambo (Abah 8:3).

 

Okushururwa 4:8-11 nihoreka ku Mukama Ruhanga ekitebe kye kiri ahaiguru y’eky’abakuru nabo baine ebitebe  Ebirunga byabo tibiri kwingana n’ekya Ruhanga Omushoboorozi wa byona owahangire byona ahabw’okwenda kwe.  Niwe Ruhanga wa Yesu Kristo n’abakuru abo.

 

Aroho abana ba Ruhanga baingi kandi baikara munjuye kuruga mu Yacobo 1:6, 2:1, 38:7 ps and 6:8-10, 95:3, 135:5) inkabamanyirwe inka bene Elyon rundi bana bahaiguru muno (Rora nomu Sabourin sj the Palms mukuruga kwabo kandi nakumanyisa Alba enju Ny pp 72-74 na Bantu abakomerwe nabo bkabamu muiguru inkabana ba Ruhanga (kuruga mubaroma 8:14).

 

Kristo nuwe mwana wokubanza rundi kyokubanza omukuhangwa kandi muliwe ebintu byona bikahangwa omiguru nomunsi, ebikurorwa nebitakurorwa okulema, ebiragiro, obusobozi byona ebintu biikahangwa okuraba omuliwe.  Nuwe wokubanza mubintu byona kandi muliwe ebintu byona nibiba hamu,Cor 1:16-17 Nuwe nyina okutafa wenka aikalire omu m usono agutarukrirwa haihi omuntu wena owalakabonahoga kanu busoho asobora okumubona ahabwa obusobozi nekitinisa obwebiro Rebiro Timeso 6:16.

 

Ruhanga akakwata baibuli inkokuba Ruhanga kandi Isitwe kuruga mubaroma 15:6 2 Korinto 1:3, 11:31, Efeso 1:3, 17, Cor 1:3 Heb 1:1, 1 Petero 1:3;2 Yohana 3; efumo 1:1,6, 15:3 Kristo akalema obwomezibwe amani nobusobozi hakiragiro kyoruhanga Isitwe.  Yohana 10:17-18 Hali abo ababiri noha yakozire ise ekiyagondeze, Matayo 21:3; 26:39 Marako 14:36; Yohana 3:16, 4:34) abakomerwe Ruhanga akabaha Kristo kandi Ruhanga nakira Kristo Yohana 14:28 kandi nakira ebintu byona (Yohana 10:29).

 

Ruhanga yasindika omwanawe omu wenka nukwo twikale omuliwe (Yohana 4:9) Ruhanga aha Yesu Kristo ekitinisa, baitu Ruhanga nakira (Yohana 8:54).

 

Kristo akateka amani hansi nkomwana waruhanga kandi yafoka muntu, kandi yagenda kuhika nambere devid agarukire Roman 1:3 huwe mwana wa ruhanga kusigikira hamani gamwoyo arukwera nokuhumbukakwe kuruga mubafu, inkomukama waitu Kristo (Roman 1:4).

 

Ruhanga n’orukiri n’orushozi orwihwamu amabaare.  Niwe eibaare Yosh 5:2 eri yaasharisize Israili niwe ori kwemaririra (Ekyebir 32:4) (Reba Maimonedes Guide of the Perplexed, Univasity ya Chicago 1965 Ch 16 Orup 42) Ruhanga n’orukiri rwa Israili orukiri orwokucungurwa kwabo (Ekyebir 32:15) Orukiri orwabebembeire (Ekyebir 38:18, 30-31) 1 Samuel 2:2 niboreka ngu Ruhanga n’orukiri rwaitu orukiri orw’ebiro byona (Isa 26:4).  Orukiri oru nimu ezindizaarugire nk’oku boona n’abaijukuru ba Aburahamu omu kwikiriza (Isa 51:1-2).  Masiya akaihwa omu rukiri oru (Dan 2:34, 45) ngu ategyeke amahanga goona.  Ruhanga, ti Petero nari Kristo nari omusingi ogu Yesu aryayombekaho ekanisa ye (Mat 16:18) oru nawe ayemereireho nk’omusingi.

 

Kandi bona banywaga ekyokunywa ekimu ekyomwoyo baitu banywaga hamwandara ogwomwoyo ogwabakuratiraga kandi omwandara ogukaba guli Kristo, Abakolinso 10:4.  Omwanda ogwasengenge kandi namabale gokurubaliraho, Roman 9:33) kukora ekanisa, Kristo naija kwombeka ekanisa nukwe Ruhanga ebemu mubintu bwona Efeso 4:6 Ruhanga akaha Kristo kubu mulitwe nebintu byona Kolinso 3:11 yeleka ebintu byona hansi yebigerebye Abakor 15:27 kandi yamuha ebintu byona kubirema nekanisa inko mubiri gwe, ekitinisakye kibe hona hona Efeso 1:22-23.  Oburuhanga yatekereho ebintu byona kulemwa Kristo, Ruhanga akigamba ngu nuwe wenka atekereho ebintu hansi yebigere bya Kristo Abakolinso 15:27.

 

Kristo obuyalemere ebintu byona, akafok’inkisomo ali Ruhanga ayamukwasize ebintu byona kubirema nuwe inka Kristo nukwo Ruhanga asobole kuba mulibwo bwona, bwona Kolinso 15:28

Nukwo basobole kuroranganiza batrinita Yesu naija kwikara hamukono gwobulyo gwa ruhanga inkokweleka kwaruhanga Heb 1:3, 13 and 1, 10:12, 12:2, 1 Petero 3:22 kandi bajwale isinga limu na Ruhanga kandi hibo abakomerwe nibaija kujwara isinga alyaherwe Kristo Enfumu 3:21 nalyo isinga lyamukama Ps 45:6-7, Heb 1:8. Ruhanga niwe kitebe kyawe ekyahindwirwe ngu Ai Ruhanga ekitebe kyawe RSV).

 

Ruhanga arwasindikire nakira ogu ayasindikirwe (Yohana 13:16) omuiru rubale takira mukamawe (Yohana 15:20) aba ruhanga, baitu tu katebeza ebya Ruhanga ngu akahumbuka Krist awatara humbwire rundi abafu obubaraba batahumburwa (1 Abakolinso 15).

 

Amakuru gakyo ngu mwegese Yesu yamugambira ati otakwantaho baitu tiri kalembere omu iguru hali ise nyowe, baitu genda hali bene baitu obagambire ngu nintemba omu iguru hali ise nyowe kandi Ruhanga wanyu (Yohana 20:17) kwetegerezwa kuri okw’amazima.