Christian Churches of God

No. 191

 

 

 

Si Jeroboam at ang Kalendaryong Hillel

 (Edition 3.0 19970118-19990612-20070907)

                                                        

 

Ang aralin na ito ay tumatalakay kay Haring Jeroboam, ang unang hari ng sampung lipi ng Israel, at ang pagkuha ng pagkahari mula sa anak ni Solomon dahil sa pagsamba sa diyos-diyosan ng kanyang amang si Solomon. Tinatalakay nito ang mga kasalanan ni Jeroboam kaugnay sa mga Kapistahan at mga diyos-diyosan. Tinatalakay din nito ang Quartodeciman at kalaunan ang mga pagtukoy sa Easter ng sinaunang Iglesia at ang pagtukoy ng buwan ng Nisan ayon sa mga sinaunang patakaran. Ito ay sinuri laban sa mga unang kaugalian ng Juda na humantong sa pagbuo ng tinatawag na kalendaryong Hillel.

 

 

 

Christian Churches of God

PO Box 369,  WODEN  ACT 2606,  AUSTRALIA

 

E-mail: secretary@ccg.org

 

(Copyright © 1997, 1999, 2007 Wade Cox)

(Tr. 2024)

 

This paper may be freely copied and distributed provided it is copied in total with no alterations or deletions. The publisher’s name and address and the copyright notice must be included.  No charge may be levied on recipients of distributed copies.  Brief quotations may be embodied in critical articles and reviews without breaching copyright.

 

This paper is available from the World Wide Web page:
http://logon.org and http://ccg.org

 


 Jeroboam at ang Kalendaryong Hillel

 


Mayroong dalawang hari ng Israel na nagngangalang Jeroboam. Ang una ay si Jeroboam na anak ni Nebat at Zerua, mula sa bayan ng Zereda sa Efraim (Encyc. Judaica, Vol. 9, pp. 1371ff.). Ang pangalawa ay si Jeroboam na anak ni Jehoash o Joash. Ang tao na tinutukoy natin dito ay si Jeroboam na anak ni Nebat. Siya ay isang Efrateo, na naiiba sa Bethlehem Efrata. Ang kahulugan ng kanyang pangalan ay: He who fights the battles of the people o the people will contend (SHD 3379; mula sa 7378, ruwbto grapple o defend at 5971, ’am o the people). Yerubbaal (Baal will contend) ay isang simbolikong pangalan din para kay Gideon (SHD 3378). Si Yeroboam o Jeroboam (walang J sa Hebreo) ay tumakas mula kay Solomon at pumunta sa Ehipto hanggang sa kanyang kamatayan.

1Mga Hari 11:26-27  Si Jeroboam na anak ni Nebat, isang Efrateo sa Zereda na lingkod ni Solomon, na ang pangalan ng ina ay Zerua, isang babaing balo, ay nagtaas din ng kanyang kamay laban sa hari. 27Ito ang kadahilanan ng pagtataas niya ng kanyang kamay laban sa hari: itinayo ni Solomon ang Millo at sinarhan ang butas sa lunsod ni David na kanyang ama.

 

Ang salitang Millo ay hango sa isang Hebreong pandiwa na nangangahulugang punuin, at nagmula sa Asiria na mulu, na nangangahulugang terrasse o terrace. Ang Shechem ay mayroon ding isang sambahayan ni Millo (Huk. 9:6). Ang Millo ay binanggit kaugnay ng mga kuta na itinayo ni David matapos ang pagsakop sa Jerusalem (2Sam. 5:9; 1Cron. 11:8). Ang pagtatayo nito ay pormal na iniuugnay kay Solomon (1Hari. 9:15,24; 11:27). Tinukoy ito bilang sambahayan ni Millo sa Hukom 9:6 at sa ulat ng kamatayan ni Joas (2Hari. 12:20 - H. 12:21). Itinuturing na matatagpuan ito sa hilagang-kanluran ng lungsod ni David, bilang isang pagpupuno sa pagitan ng Jebus at Moriah. Pinatatag ito ni Hezekias (cf. also 2Chr. 32:54).

 

Tila isang kutang itinayo sa isang nakataas na terasa ang tinutukoy. Maaaring may masamang kahulugan ito, sapagkat inakala ni Jeroboam na ito'y isang sanhi ng pagkakasala. Maaaring ito'y nauugnay sa diyos ng mga kuta o digmaan at dahil dito ay naging mga diyos-diyosan. Ang kahulugan nito ay hindi tiyak. Ang paglalarawan ay nagdudulot ng alaala sa mga templo na itinayo sa mga plataporma ng mga kutang pader ng lungsod ng Ur.

 

Mula sa Aggadah, nakikita natin na sinaway ni Jeroboam si Solomon dahil sa pagsasara ng mga siwang na ginawa sa mga pader ng Jerusalem ni David, upang ang buong Israel ay makapag-pilgrimage sa Jerusalem upang dumalo sa mga Kapistahan. Tila pinuno ni Solomon ang mga siwang upang maningil ng bayad sa pagdaan para sa kapakinabangan ng anak na babae ni Faraon (Sanh. 101b). Nakakatawa ang sitwasyon na ito dahil si Jeroboam ay ginantimpalaan para sa pakikipaglaban para sa karapatan ng malayang pagsamba ng mga tao, ngunit noong siya ay naging hari, sinubukan niyang hadlangan ang mismong pilgrimage na ito na kanyang ipinaglaban ng husto (tingnan din ang TJ. Av. Zar. 1:1, 39a; Sanh. 101b; cf. Encyc. Judaica, ibid.).

 

Nagpapatuloy tayo sa 1Mga Hari 11.

1Mga Hari 11:28-43  Ang lalaking si Jeroboam ay makapangyarihang lalaki at matapang, at nang nakita ni Solomon na masipag ang kabataan, kanyang ipinagkatiwala sa kanya ang lahat ng sapilitang gawain ng sambahayan ni Jose. 29Nang panahong iyon, nang si Jeroboam ay lumabas sa Jerusalem, nakasalubong niya sa daan si propeta Ahias na Shilonita. Si Ahias noon ay may suot na bagong kasuotan; at silang dalawa lamang ang tao sa parang. 30Hinubad ni Ahias ang bagong kasuotan niya, at pinagpunit-punit ng labindalawang piraso. 31At kanyang sinabi kay Jeroboam, “Kunin mo para sa iyo ang sampung piraso, sapagkat ganito ang sabi ng PANGINOON, ng Diyos ng Israel, ‘Aking aagawin ang kaharian sa kamay ni Solomon, at ibibigay ko ang sampung lipi sa iyo. 32Ang isang lipi ay mananatili sa kanya alang-alang sa aking lingkod na si David at alang-alang sa Jerusalem, ang lunsod na aking pinili sa lahat ng mga lipi ng Israel. 33Ito ay sapagkat kanilang tinalikuran ako, at sinamba si Astarte na diyosa ng mga Sidonio, si Cemos na diyos ng Moab, at si Malcam na diyos ng mga anak ni Ammon. Sila'y hindi lumakad sa aking mga daan upang gawin ang matuwid sa aking paningin, at upang tuparin ang aking mga tuntunin at mga batas, gaya ng ginawa ni David na kanyang ama. 34Gayunma'y hindi ko kukunin ang buong kaharian sa kanyang kamay, kundi gagawin ko siyang pinuno sa lahat ng araw ng kanyang buhay, alang-alang kay David na aking lingkod na aking pinili, sapagkat kanyang tinupad ang aking mga utos at mga tuntunin. 35Ngunit aking kukunin ang kaharian sa kamay ng kanyang anak at ibibigay ko sa iyo ang sampung lipi. 36Sa kanyang anak ay ibibigay ko ang isang lipi upang si David na aking lingkod ay magkaroon ng ilawan magpakailanman sa harap ko sa Jerusalem, ang lunsod na aking pinili upang ilagay ang aking pangalan doon. 37Kukunin kita at ikaw ay maghahari ayon sa buong ninanasa ng iyong kaluluwa, at magiging hari ka sa Israel. 38Kung iyong diringgin ang lahat ng aking iniuutos sa iyo, at lalakad sa aking mga daan, at gagawin ang matuwid sa aking paningin, upang tuparin ang aking mga tuntunin at mga utos, gaya ng ginawa ni David na aking lingkod; sasamahan kita at ipagtatayo kita ng isang panatag na sambahayan, gaya ng aking itinayo para kay David, at ibibigay ko sa iyo ang Israel. 39Dahil dito'y aking pahihirapan ang binhi ni David, ngunit hindi magpakailanman.’” 40Pinagsikapan ni Solomon na patayin si Jeroboam, ngunit si Jeroboam ay tumindig, at tumakas patungo sa Ehipto, kay Shishac, na hari ng Ehipto, at tumira sa Ehipto hanggang sa pagkamatay ni Solomon. 41Ngayon, ang iba sa mga gawa ni Solomon, at ang lahat ng kanyang ginawa, at ang kanyang karunungan, hindi ba nasusulat ang mga iyon sa Aklat ng mga Gawa ni Solomon? 42At ang panahon na naghari si Solomon sa Jerusalem sa buong Israel ay apatnapung taon. 43At natulog si Solomon na kasama ng kanyang mga ninuno, at inilibing sa lunsod ni David na kanyang ama; at si Rehoboam na kanyang anak ay naghari na kapalit niya. (AB01)

 

Makikita natin dito na si Jeroboam ay tumakas dahil hinanap siya ni Solomon upang patayin. Marahil ito ay bunga ng paghihimagsik. Hindi gaanong malinaw sa Aklat ng Mga Hari, ngunit sinasabi ng Septuagint na nakamit ni Jeroboam ang pagkuha ng 300 karwahe at mayroon siyang kuta sa bayan ng Zereda (o Zererah). Nabigo ang paghihimagsik at napilitang tumakas si Jeroboam patungong Ehipto (tingnan din ang Encyc. Judaica, ibid.). Ipinapahayag din ng LXX na ibinigay ni Shishac ang kanyang hipag kay Jeroboam bilang asawa, at si Abijah ay nagmula sa pagsasamang ito.

 

Si Jeroboam ay ang pinahiran ng Panginoon. Si Solomon ay naging palasamba sa diyos-diyosan at ang kanyang lahi ay pinarusahan.. Mula sa tekstong ito, malamang na hindi ang Ehipciong si Shishac ang biyenan na lalaki ni Solomon. Siya ay marahil isang kaaway na tagapagmana. Ngayon ay tatalakayin natin  kung paano tinanggal ng Walang Hanggang Diyos ang kaharian mula sa anak ni Solomon na si Rehoboam.

1Mga Hari 12:1-15  Si Rehoboam ay nagtungo sa Shekem, sapagkat ang buong Israel ay nagtungo sa Shekem upang gawin siyang hari. 2Nang mabalitaan iyon ni Jeroboam na anak ni Nebat (sapagkat siya'y nasa Ehipto pa, na doon siya'y tumakas mula sa harapan ni Haring Solomon), siya ay bumalik mula sa Ehipto. 3Sila'y nagsugo at kanilang ipinatawag siya. Si Jeroboam at ang buong kapulungan ng Israel ay dumating, at nagsabi kay Rehoboam, 4“Pinabigat ng iyong ama ang pasanin namin. Ngayon ay pagaanin mo ang mabigat na paglilingkod sa iyong ama, at ang mabigat niyang pamatok na iniatang niya sa amin, at kami ay maglilingkod sa iyo.” 5At sinabi niya sa kanila, “Humayo kayo, at pagkaraan ng tatlong araw ay bumalik kayo sa akin.” Umalis nga ang taong-bayan. 6Pagkatapos si Haring Rehoboam ay humingi ng payo sa matatandang lalaki na tumayo sa harap ni Solomon na kanyang ama samantalang siya'y nabubuhay pa, na sinasabi, “Anong payo ang maibibigay ninyo sa akin, upang isagot sa bayang ito?” 7At sinabi nila sa kanya, “Kung ikaw ay magiging lingkod sa bayang ito sa araw na ito at maglilingkod sa kanila, at magsasabi ng mabubuting salita kapag sinasagot mo sila, ay magiging mga lingkod mo nga sila magpakailanman.” 8Ngunit tinalikuran niya ang payo ng matatanda na kanilang ibinigay sa kanya, at humingi ng payo sa mga kabataang lalaking nagsilaking kasama niya na tumayo sa harap niya. 9At sinabi niya sa kanila, “Anong maipapayo ninyo na dapat nating isagot sa bayang ito, na nagsabi sa akin, ‘Pagaanin mo ang pasanin na iniatang ng iyong ama sa amin’?” 10Ang kanyang mga kababata ay nagsabi sa kanya, “Ganito ang iyong sasabihin sa bayang ito na nagsabi sa iyo, ‘Pinabigat ng iyong ama ang pasanin namin, ngunit pagaanin mo sa amin.’ Ganito ang iyong sasabihin sa kanila, ‘Ang aking kalingkingan ay mas makapal kaysa mga balakang ng aking ama. 11At yaman ngang inatangan kayo ng aking ama ng mabigat na pasanin, ay aking dadagdagan pa ang pasanin ninyo. Pinarusahan kayo ng aking ama ng mga latigo; ngunit parurusahan ko kayo ng mga alakdan.’” 12Kaya't naparoon si Jeroboam at ang buong bayan kay Rehoboam sa ikatlong araw, gaya ng iniutos ng hari, “Bumalik kayo sa akin sa ikatlong araw.” 13Mabagsik na sinagot ng hari ang mga tao at tinalikuran ang payo na ibinigay sa kanya ng matatanda. 14At nagsalita siya sa kanila ayon sa payo ng mga kabataan na nagsasabi, “Pinabigat ng aking ama ang inyong pasanin, ngunit pabibigatan ko pa ang inyong pasanin. Pinarusahan kayo ng aking ama ng mga latigo, ngunit parurusahan ko kayo ng mga alakdan.” 15Sa gayo'y hindi dininig ng hari ang bayan sapagkat iyon ay pinapangyari ng PANGINOON upang kanyang matupad ang kanyang salita na sinabi ng PANGINOON sa pamamagitan ni Ahias na Shilonita kay Jeroboam na anak ni Nebat.

 

Si Jeroboam ay itinakda sa kanyang posisyon ng Diyos upang hatiin ang kaharian at palawakin ang bansa sa isang mas malaking karapatan sa pagkapanganay – ngunit ito ay hindi mauunawaan hanggang sa makalipas ang mahabang panahon. Ang kahangalan ng payo ng mga kabataan ay talagang kamangha-mangha. Ang mga gawain sa pagtatayo at mga kuta ay isinagawa sa ilalim ni David at Solomon. Maaari sana niyang pagaanin ang pasanin at maging hari, ngunit ayaw ng Diyos na mangyari iyon. Ang kondisyon ng pagiging hari ni Jeroboam ay ang katapatan sa Diyos at sa Kanyang Kautusan. Ang aspeto na ito ay may malaking kahalagahan gaya ng makikita natin mamaya..

 

1Mga Hari 12:16-20  Nang makita ng buong Israel na hindi sila dininig ng hari, sumagot ang bayan sa hari, na nagsasabi, “Anong bahagi mayroon kami kay David? Wala kaming mana sa anak ni Jesse. Sa iyong mga tolda, O Israel! Ngayon ikaw na ang bahala sa iyong sariling sambahayan, David.” Sa gayo'y humayo ang Israel sa kanya-kanyang tolda. 17Ngunit si Rehoboam ay naghari sa mga anak ni Israel na naninirahan sa mga lunsod ng Juda. 18Nang magkagayo'y sinugo ni Haring Rehoboam si Adoram na tagapangasiwa sa sapilitang paggawa, at siya'y binato ng buong Israel, hanggang siya'y mamatay. At nagmadali si Haring Rehoboam na sumakay sa kanyang karwahe upang tumakas patungo sa Jerusalem. 19Gayon naghimagsik ang Israel laban sa sambahayan ni David, hanggang sa araw na ito. 20Nang mabalitaan ng buong Israel na si Jeroboam ay bumalik na, sila'y nagsugo at ipinatawag siya sa kapulungan, at ginawa siyang hari sa buong Israel. Walang sumunod sa sambahayan ni David kundi ang lipi ni Juda lamang.

 

Ang Diyos ang nagpasimula ng mga pangyayari at naipatupad ang Kanyang Plano. Ang mga tao mismo ay hindi nakaalam kung ano ang nangyayari. Si Jeroboam ang lohikal na tagapagmana at ang dapat magbuklod sa mga lipi sa ilalim ni Efraim, ngunit alam ng Diyos na siya ay mabibigo. Gayunpaman, itinakda siya ng Diyos bilang hari.

 

1Mga Hari 12:21-24 Nang dumating si Rehoboam sa Jerusalem, kanyang tinipon ang buong sambahayan ng Juda at ang lipi ni Benjamin na binubuo ng isandaan at walumpung libong piling lalaking mandirigma upang lumaban sa sambahayan ng Israel at ibalik ang kaharian kay Rehoboam na anak ni Solomon. 22Ngunit ang salita ng Diyos ay dumating kay Shemaya na tao ng Diyos, na nagsasabi, 23“Sabihin mo kay Rehoboam na anak ni Solomon, na hari sa Juda, at sa buong sambahayan ng Juda, ng Benjamin, at sa nalabi sa bayan, na nagsasabi, 24‘Ganito ang sabi ng PANGINOON, Huwag kayong aahon o makikipaglaban sa inyong mga kapatid na mga anak ni Israel. Bumalik ang bawat isa sa kanyang bahay, sapagkat ang bagay na ito ay mula sa akin.’” Sa gayo'y kanilang dininig ang salita ng PANGINOON, at sila'y umuwi, ayon sa salita ng PANGINOON.

Pinigilan din ng Diyos ang hindi kinakailangang pagdanak ng dugo sa pamamagitan ng pagpapauwi sa Juda at Benjamin sa isang panig, at sa sampung lipi sa kabilang panig.

 

Kahit na si Jeroboam ay inilagay sa pagiging hari ng Diyos at ginamit upang palitan ang isang sambahayan na palasamba sa mga diyos-diyosan sa ilalim ni Solomon, wala pa rin siyang sapat na pananampalataya sa Diyos upang protektahan siya at panatilihin siya sa kanyang posisyon.

 

1Kings 12:25-33  Itinayo ni Jeroboam ang Shekem sa lupaing maburol ng Efraim, at nanirahan doon; at siya'y umalis roon at itinayo ang Penuel. 26At sinabi ni Jeroboam sa kanyang sarili, “Ngayo'y maibabalik ang kaharian sa sambahayan ni David, 27kapag ang bayang ito ay umahon upang maghandog ng mga alay sa bahay ng Panginoon sa Jerusalem, ang puso ng bayang ito'y babalik sa kanilang PANGINOON, samakatuwid ay kay Rehoboam na hari sa Juda. Ako'y papatayin nila at babalik sila kay Rehoboam na hari ng Juda.” 28Kaya't ang hari ay humingi ng payo at gumawa ng dalawang guyang ginto. Sinabi niya sa kanila, “Kalabisan na sa inyo ang pumunta pa sa Jerusalem. Masdan mo O Israel, ang iyong mga diyos na nagdala sa inyo mula sa lupain ng Ehipto.” 29Inilagay niya ang isa sa Bethel at ang isa'y sa Dan. 30Ang bagay na ito ay naging kasalanan sapagkat ang bayan ay umahon upang sumamba sa harap ng nasa Bethel at nagtungo rin sila sa Dan. 31Gumawa rin siya ng mga bahay sa matataas na dako, at nagtalaga ng mga pari mula sa taong-bayan na hindi kabilang sa mga anak ni Levi. 32Si Jeroboam ay nagtakda ng isang kapistahan sa ikalabinlimang araw ng ikawalong buwan, gaya ng kapistahan sa Juda, at siya'y naghandog sa ibabaw ng dambana. Gayon ang ginawa niya sa Bethel, na kanyang hinahandugan ang mga guya na kanyang ginawa. At kanyang inilagay sa Bethel ang mga pari ng matataas na dako na kanyang ginawa. 33Siya'y umakyat sa dambana na kanyang ginawa sa Bethel nang ikalabinlimang araw ng ikawalong buwan, sa buwan na binalak ng kanyang sariling puso. Nagtakda siya ng isang kapistahan sa mga anak ni Israel at umakyat sa dambana upang magsunog ng insenso. (AB01)

Itinayo niya ang Shekem at pagkatapos ay pinatibay ang Penuel sa silangang Trans-Jordan (1Hari. 12:25), at kalaunan ay tila nagpunta rin siya sa Tirsa (1Hari. 14:17; cf. 1Hari. 15:21).

 

Nagpasya si Jeroboam na muling ipakilala ang isang sistemang panrelihiyon na sa katunayan ay pagsamba sa diyos-diyosan. Nagtayo siya ng isang sistema na halos katulad sa orihinal na pagsamba sa Templo sa Jerusalem, kasama ang parehong mga Kapistahan; ngunit ang sentro ng sistema ng pagsamba ay nakabatay sa simbolismo ng gintong guya, na ito ang pedestal kung saan tumayo ang Diyos (Encyc. Judaica, ibid.). Ang sistemang ito ay kilala sa mga Israelita mula pa sa kanilang mga araw sa ilang. Mula sa nalalaman natin ngayon tungkol sa mga sistemang pagsamba sa Ur, ang guya ay isang simbolo ng diyos ng Ur – makikita sa mga bas-relief sa labas ng lungsod ng Alaca Huyuk (tingnan ang Archaeological Diggings, Vol. 3, No. 6, Dec 96/Jan 97, p. 41). Ang mga taga-Persia ay binago ang iconography na ito upang ang toro ang kumatawan kay Ahriman, ang diyos ng kadiliman. Ang kosmolohikal na pananaw sa labanan sa kosmos ay tiyak na ang simbolismo sa bull-slaying typology sa sistema ng Mithras, na nagmula sa Zoroastrian at naunang kosmolohiya (cf. tingnan ang aralin na Ang Gintong Guya (No. 222)).

 

Ang Dan sa hilaga at Bethel sa timog ay mga banal na lugar ng kulto bago ang pagtatatag ng kaharian (Encyc. Judaica, ibid.).

 

Tila nakuha ni Jeroboam ang pahintulot ng Sanhedrin dahil ang lahat ng kanyang mga hakbang, kabilang ang pagtatayo ng mga lugar sa Dan at Bethel, ay nakabatay sa pananaw ng pagtanggap ng relihiyon na nakapaloob sa sistema ng guya, sa halip na sa Torah (TJ. Av. Zar. at Sanh, loc. cit., cf. Encyc. Judaica, ibid.). Ito ang parehong sitwasyon na kinakaharap natin ngayon. Gayunpaman, hindi nadaya ng sistemang ito ang mga lipi maliban sa Dan, na sumamba sa inukit na imahen ni Micah noong mga panahon ng mga lipi (Blg. R. 2:10). Ang mga Levita ay tila tumutol sa pagsamba sa mga diyos-diyosan at lumikha si Jeroboam ng bagong pagkasaserdote na hinamak ng mga Levita (TJ. Av. Zar., loc. cit.). Itinala ng mga Levita na naglagay si Jeroboam ng mga bantay upang pigilan – sa parusa ng kamatayan – ang mga pilgrimage patungong Jerusalem (Tosef., Ta’an. 4:7; Sanh. 102a). Ang bayan, at maging ang anak ng hari, ay hindi sumunod sa mga utos (MK 28b, cf. Encyc. Judaica, loc. cit.).

 

Sa ikalimang taon ng pamumuno ni Jeroboam, nagpasya si Shishac, hari ng Ehipto, na salakayin ang Israel. Ang mga kampanyang naitala sa Bibliya ay nagbibigay ng ulat kung ano ang nangyari sa Juda (1Hari. 14:25-28; 2Cron. 12:2-12). Kailangan nating tingnan ang mga ukit sa mga pader ng templo ng Karnak sa Ehipto upang malaman kung aling mga bayan ang nasakop ni Shishac, at makikita natin na tila ang Israel ang pinaka-napinsala. Kaya, ang kontemporaryong mapagkukunan na ito ay hindi lamang nagpapatunay sa Bibliya kundi nagpapalawak din ng impormasyon na naroon. Sinakop ni Shishac ang katimugang bahagi ng Kaharian ng Israel sa pamamagitan ng Gezer at Gibeon, pinasok ang lambak ng Succoth, at pagkatapos ay tumungo sa mga lambak ng Bet-Shan at Jezreel, sa huli ay bumalik sa Ehipto sa pamamagitan ng kapatagan sa may baybayin. Ang pagpapakita ng lakas ng Ehipto ay nagtapos sa simpleng pang-aagaw ng yaman. Natuklasan ng mga arkeologo na ang Gezer, Bet-Shan, Taanac, at Megiddo ay nawasak sa panahon ng kampanyang ito. Samakatuwid, ang tagumpay ni Abijah sa pagsakop sa mga teritoryo ng Israel ay dapat tingnan hindi lamang sa liwanag ng kahinaang dulot ng kampanyang Ehipcio, kundi pati na rin sa panggigipit dito mula sa Aram-Damascus sa hilagang-silangan at sa mga Filisteo sa timog-kanluran. Maaaring sinamahan din ito ng labanan sa mga estado sa Trans-Jordan na maaaring mga naging mas malaya (Encyc. Judaica, op. cit., p. 1373).

 

Nagpasya rin si Jeroboam na ilipat ang Kapistahan mula sa orihinal nitong posisyon sa ikapitong buwan patungo sa posisyon sa ikawalong buwan. Ito ay para sa layunin ng pagsamba na kahalintulad, ngunit hindi kapareho, ng orihinal na sistema ng Templo. Ang aral na ito ay may seryosong epekto para sa modernong Iglesia sapagkat ipinapakita ng Diyos sa pamamagitan ng Kanyang mga gawa dito na hindi Niya sinasang-ayunan ang mga sistema ng pagsamba na may sentro ng pagsamba sa mga diyos-diyosan, o ang mga nagbabago ng mga Kapistahan sa mas huling mga panahon mula sa mga itinakdang buwan na Kanyang tinukoy mula sa mga tanda sa kalangitan. Ang Kalendaryo ng Diyos ay hindi nakasalalay sa pagkalkula ng tao o obserbasyon ng tao. Ito ay itinakda para sa lahat ng panahon sa paglalang, at ang paglalang ay sumasalamin sa pagkakasunod-sunod ng pagbabago sa mga panahon at sa mga alon. Ang Bagong Buwan ay ang conjunction ng araw, buwan, at Daigdig, at maaaring masukat nang eksakto hanggang sa pinaka-segundo sa loob ng mga siglo. Ang pangyayaring ito, kasama ang kabilugan ng buwan at ang una at huling kwarter, ay nasusukat sa mga alon.

 

Maaari tayong gumawa ng isang matalinong hula kung paano tiyak na natukoy ang sistemang ito sa pamamagitan ng pagtingin sa isang napaka-tandang talaan na umiiral pa hanggang ngayon, at iyon ay ang tala ng kalendaryong Samaritano. Ito ay mas sinauna kaysa sa kalendaryong Hillel at umaabot pabalik sa panahon ng Templo bago ang panahon ni Cristo.

 

Ang Sistema ng Samaritano

 

Sa aralin na Ang mga Pagtatalo sa Quartodeciman (No. 277), binanggit natin ang kaugnayan ng mga sistema ng Samaritano at Saduceo sa pagtukoy ng kalendaryo ng Templo at ng Paskuwa sa panahon ng Templo at ng mga araw ng unang Iglesia. Inuulit natin dito ang ilan sa mga bahagi ng tekstong iyon.

 

Ang Bagong Buwan ang pinakaimportanteng aspeto sa pagtukoy ng mga buwan, at ng Bagong Buwan ng Nisan, hindi ng Tishri, ang nagtatakda ng taon gaya ng sinusunod ng Judaismo mula sa ikatlong siglo ng kasalukuyang panahon. Ang Rosh HaShanah, sa ilalim ng kasalukuyang sistema ng pagtutukoy, ay hindi maaaring ituring na isang tamang pagdiriwang na ayon sa Biblia o sa panahon ng Templo, ni bilang isang tamang Judeo-Cristianong pagdiriwang.

 

Philo of Alexandria [tr. by F. H. Colson, (Harvard University Press, Loeb Classical Library, Cambridge, MA, 1937), The Special Laws, II, XI, 41] tells us: “Ang ikatlo [kapistahan] ay ang bagong buwan na sumusunod sa conjunction ng buwan sa araw”. At sa II, XXVI, 140: “Ito ang Bagong Buwan, o simula ng lunar month, ibig sabihin, ang panahon sa pagitan ng isang conjunction at ng susunod, ang haba nito ay tumpak na nakalkula sa mga paaralan ng astronomiya”. Dapat tandaan na ang tanyag na edisyon ng Hendrickson Publishers (1993) ng salin ni C. D. Jonge noong 1854 ay hindi naglalaman ng parehong impormasyon na ibinibigay ng pagsasalin ni Colson. Ang mga indikasyon ay nagpapahiwatig na ang mga conjunction ang tumutukoy sa pagpapasya ng unang araw ng buwan.

 

Ang mga Samaritano at ang mga Saduceo ay parehong nagtatakda ng kalendaryo ayon sa conjunction, at ang pista ng Bagong Buwan ay itinakda alinsunod sa conjunction ng lahat ng mga sistema noong panahon ng Templo, maliban sa mga Essene na may nakapirming kalendaryo kung saan ang 14 Abib ay laging natapat sa Martes bawat taon na may intercalation sa isang nakapirming siklo. Hanggang ngayon, ang mga Samaritano ay nagtatakda pa rin ayon sa conjunction (cf. ang aralin na Kalendaryo ng Diyos (No. 156)).

 

Ang mga Samaritano ay nagpakilala ng isang pagkakamali sa kanilang kalendaryo sa pagtukoy ng Unang buwan sa pamamagitan ng pagsasabi na ang Bagong Buwan ay palaging dapat tumapat sa o pagkatapos ng equinox, na kanilang tinukoy na pumapatak ng ika-25 ng Marso. Ang mga pagkalkula (1988-2163 CE), tulad ng binanggit ng saserdote na si Eleazar ben Tsedeka, ay kasama sa aklat ng panalangin para sa Paskuwa at Mazzot Knws tplwt hg hpsh whg hmswt (Holon, 1964, pp. 332-336; cf. Reinhard Pummer Samaritan Rituals and Customs, pp 681-682, fn. 201 in Alan D. Crown Ed. The Samaritans, 1989, J. C. B. Mohr (Paul Siebeck) Tübingen). Ipinahihiwatig din ng katotohanang ito na ang tinitingnan natin ay ang isang sinaunang karaniwang pinagmulan, na batay sa isang kalendaryong ginagamit noong ang equinox ay nasa ika-25 ng Marso. Ang petsang ito ay matagal nang nauna sa panahon ni Cristo at naging pamantayan sa kalendaryo ni Julius Caesar. (cf. David Ewing Duncan, The Calendar, 4th Estate London, 1998, p. 81).

 

Ipinapakita nito ang malamang na pinagmulan ng pagkakamali. Ang sinaunang panahon para sa pagtukoy ng conjunction sa ika-25 ng Marso ay tila nagmula sa panahon ng Ika-una at ng unang panahon ng Ikalawang Templo at nagpapahiwatig na malamang na tinitingnan natin ang tumpak na kalikasan ng Kalendaryo sa ilalim ni Jeroboam. Kaya't ang pagdaraos ng Kapistahan sa ikawalong buwan – na kinondena ng Bibliya – ay maaaring naganap mula sa kaugalian na gawin ang Bagong Buwan na palaging tumapat sa o pagkatapos ng equinox. Tila hindi ito nabago sa kaso ng mga Samaritano mula nang bumagsak ang Israel. Dahil dito, sila ay napasailalim sa isang sumpa at sila pa rin ang natitirang bahagi ng Israel na hindi pinagpala ng pangako ng karapatan sa pagkapanganay ni Jose. Ang mga kalkulasyon ng mga Samaritano ay itinago sa lihim, marahil ay dahil mismo sa kadahilanang ito. Gayunpaman, sila at ang mga Saduceo ay palaging nagtatakda ng kalendaryo ayon sa conjunction, na siyang orihinal na kaugalian sa buong panahon ng Templo.

 

Ang kalendaryo ng mga Samaritano ay napanatili ang tamang batayan ng pag-unawa sa Bagong Buwan at sa Phasis, ngunit nakuha ang pagkakamali ng maling pagtatakda ng simula ng taon. Sa ilang mga taon, kapag ang Bagong Buwan ng Unang buwan ay tumapat bago ang equinox, tinutukoy nila ang simula ng taon sa Ikalawang buwan at sa gayon ay nagdaraos ng Kapistahan sa ikawalong buwan sa halip na sa ikapitong buwan ng tunay na lunar year. Ito marahil ang pinakabatayan ng pagkakamaling nagawa sa sistema ni Jeroboam. Siyempre, upang matukoy ang pagkakamali ito ay nangangailangan ng pag-amin na ang mga Samaritano ay talagang isang labi mula sa sinaunang sistema ng Israel at hindi ganap na binubuo ng mga Cuthean at Medo, gaya ng ipinipilit ng propagandang Judio. Ang katotohanan ay sila ay binubuo ng parehong mga elemento.

 

Ang sistemang ito ng pagsamba na gawa ng tao ay mahalaga ngayon, dahil ginawa ng sistemang Judio ng pagsamba sa ilalim ng kalendaryo ni Hillel ay ang eksaktong ginawa ni Jeroboam. Halimbawa, noong 1997 - dahil sa epekto ng mga pagpapaliban na gawa ng tao - nagsimula ang kalendaryo ni Hillel sa tunay na Ikalawang buwan at hindi sa Unang buwan, kaya't ang mga Kapistahan ay naging isang buwan ang lampas sa tamang panahon. Sa ilalim ng sistema ni Hillel, ang Kapistahan ng mga Tabernakulo noong 1997 ay nasa ikawalong buwan at hindi sa ikapitong buwan. Ang pagkakamaling ito ay dulot ng isang sistema ng mga pagpapaliban na walang bisa sa Bibliya. Ang buong sistema ng pagtukoy sa Kalendaryo ay ipinaliwanag sa mga aralin na Kalendaryo ng Diyos (No. 156) at gayundin and Tishri sa Kaugnayan sa Equinox (No. 175).

 

Ang sinaunang patakaran ay napakasimple. Ang buwan ng Nisan ay tinutukoy mula sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox. Ang unang Banal na Araw ng Tinapay na Walang Lebadura (15 Nisan) ay dapat palaging lampas sa equinox. Ang 14 Nisan ay maaaring tumapat sa equinox - ang 15 Nisan ay hindi. Ito ay kinakalkula habang ang araw ay nasa tanda ng Aries (tingnan ang Schürer, History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, Calendar Appendix III, at pati na rin ang mga aralin nabanggit sa itaas). Kaya't ang Kapistahan ng Tinapay na Walang Lebadura ay hindi maaaring magsimula sa o bago ang equinox at hindi maaaring magsimula nang mas huli kaysa sa 20-21 ng Abril. Walang Paskuwa na pinapayagan pagkatapos ng 20-21 ng Abril (cf. tingnan din ang araling Ang Buwan at ang Bagong Taon (No. 213)).

 

Ito ay alam at sinusunod ng lahat ng sangay ng Iglesia mula sa panahon ni Cristo. Mula sa ikalawang siglo at sa kontrobersiya sa Quartodeciman (tingnan ang aralin na Ang Paskuwa (No. 98)), ang iglesia sa Roma ay nagsimulang ipagdiwang ang Easter, ngunit kanilang tinupad pa rin ang sinaunang mga patakaran para sa pagtukoy ng buwan ng Nisan, dahil ang Easter ay tumatapat din sa buwan ng Nisan.

 

Gayunpaman, gumawa ng pagbabago sa patakaran ang iglesia sa Roma. Ang Biyernes ay itinuring na araw ng pagpapako at hindi ang 14 Nisan (isang Miyerkules kung kailan ipinako si Cristo; tingnan ang aralin na Ang Timing ng Pagpapako at Pagkabuhay na Mag-uli (No. 159)). Ang pinakamaagang kilalang kalendaryo ng mainstream church na naitala ay marahil ang pagmamay-ari ni Willibrord, ang Ingles na apostol sa mga Frisian (itinalagang obispo noong 695 CE, na binanggit sa teksto). Ang kalendaryong iyon ay naglalagay ng pagpapako kay Cristo sa ika-25 ng Marso at kay Santiago na kanyang kapatid sa parehong petsa (ayon kay Tertullian). Ang ika-25 ng Marso ay tinanggap na petsa sa loob ng maraming siglo, ngunit kinailangan itong itanggi ng Simbahang Romano dahil sinisira nito ang argumento sa Biyernes bilang araw ng pagpapako. Ang ika-25 ng Marso ay Linggo noong 31 CE at marahil ay nakuha sa pamamagitan ng pagkalkula pabalik sa 31 CE bilang ipinapalagay na taon ng pagpapako. Ang ika-25 ng Marso, 31 CE ay ang 14 Nisan batay sa mga Bagong Buwan bilang tunay na conjunction ng lumang sistema bago ang kalendaryong Hillel. Ipinapakita nito na ang mga pagpapaliban ay hindi pa ipinatutupad. Ang pagkakamali ni Tertullian ay marahil batay sa teksto ni Josephus na nagdala sa kanya na itakda ang 31 CE sa halip na 30 CE. Noong 30 CE, ang 14 Nisan ay nasa isang Miyerkules, at muli, batay ito sa tunay na conjunction ng Bagong Buwan na walang mga pagpapaliban. Marahil ay nagkamali si Tertullian sa pagkalkula ng ikalabinlimang taon ni Tiberio (tinalakay sa aralin na Ang Timing ng Pagpapako at Pagkabuhay na Mag-uli (No. 159)) (tingnan din ang Cath. Encyc., Vol. III, art. ‘Calendar’, p. 163 for dates, bagaman inilalagay ng Syriac Martyriology sina Juan at Santiago sa ika-27 ng Disyembre, ibid., p. 162).

 

Ang petsa ni Tertullian ay nagpapakita ng dalawang bagay. Una, hindi niya tinanggap ang pagpapako noong Biyernes sa mga taon na tinutukoy (ang 14 Nisan ay tumapat sa ika-25 ng Marso lamang noong 31 CE). Gayunpaman, ang ika-25 ng Marso 31 CE ay Linggo. Ang ganitong timing ay hindi tumutugma sa mga ulat ng Ebanghelyo (tingnan ang aralin na Ang Timing ng Pagpapako at Pagkabuhay na Mag-uli, ibid.). Pangalawa, dahil si Tertullian ay nagsusulatt bago pa man ang 358 CE, alam natin na ang mga pagpapaliban ay hindi isinasaalang-alang bago ang kalendaryong Hillel sa mga kalkulasyon mula sa mga solusyon. Ang petsa ng ika-25 ng Marso ay mayroon ding kahalagahan mula sa pagsamba sa diyos na si Attis, at pumasok sa Cristianismo sa pamamagitan ng mga misteryo (cf. ang aralin na Ang Pinagmulan ng Pasko at Easter (No. 235)).

 

Ang Iglesia na nakabase sa Roma ay nagbago mula sa pagtukoy ng Paskuwa mula sa unang Banal na Araw ng Tinapay na Walang Lebadura na sumusunod sa equinox, patungo sa oras kung saan ang Easter ay ang unang Linggo na sumusunod sa Paschal Moon (i.e., ang Kabilugan ng Buwan ng ika-15 ng Nisan). Ang Bagong Buwan ay maaaring mangyari bago ang equinox, ngunit ang Kabilugan ng Buwan ay hindi maaaring maganap bago ang equinox. Kaya, ang ika-14 ng Nisan ay maaaring tumapat sa equinox ngunit ang ika-15 ng Nisan ay hindi maaaring tumapat sa equinox.

 

Noong ikalawang siglo, ang Iglesia ay pumasok sa isang pagtatalo tungkol sa paglilipat ng Paskuwa mula 14-15 ng Nisan patungo sa Easter, na tinutukoy gaya ng nabanggit sa itaas. Ito ay kilala bilang ang kontrobersya sa Quartodeciman. Ang kontrobersya ay sumiklab sa pagitan ni Anicetus, obispo ng Roma (na humalili kay Pius ca. 157 CE), at ni Polycarp, disipulo ni Juan at obispo ng Smirna. Dumating siya sa Roma (mga taong 160-162) sa kanyang katandaan upang makipag-usap kay Anicetus tungkol sa pagpapakilala ng heresiya ng Easter. Ang Silangang Iglesia ay palaging nagsisimula ng Paskuwa mula sa 14 Nisan, kahit anong araw ng sanglinggo ito tumapat. Sa Roma, ito ay nagsimulang kilalanin tuwing Biyernes at Linggo, na siyang paganong Easter o pista ng Ishtar (cf. Cath. Encyc., art. ‘Anicetus’, Vol. I, p. 514). Hindi nagtagumpay si Polycarp na hikayatin si Anicetus na talikuran ang paganong ideya na ito, kaya siya'y bumalik, subalit ang pakikipag-ugnayan sa pagitan nila ay nanatili (ibid.). Nagpatuloy ang ganitong kalagayan hanggang circa 190 CE. Itinala ni Eusebius (Eccl. Hist., V, xxiii) na sa panahon ni Pope Victor:

Ang isang mahalagang tanong ay lumitaw sa panahong iyon. Ang diyosesis ng buong Asia, alinsunod sa mas matandang tradisyon, ay nagpanatili na ang ika-labing apat na araw ng buwan, kung saan iniutos sa mga Judio na maghain ng kordero, ay dapat palaging ipagdiwang bilang kapistahan ang nagbibigay-buhay na Pasch [epi tes tou sõterion Pascha eotes], iginiit na ang pag-aayuno ay dapat magtapos sa araw na iyon, anuman ang araw ng sanglinggo na ito'y tumapat (Cath. Encyc., Vol. V, art. ‘Easter’, p. 228).

 

Ang mga iglesia sa Asia ay nagtatapos ng pag-aayuno sa ika-14 ng Nisan sa pamamagitan ng Hapunan ng Panginoon upang ang Kapistahan ng Tinapay na Walang Lebadura ay magkapagsimula mula sa araw ng Hapunan ng Panginoon. Ang paghahanda ng pagkain ay maaaring magawa at ang hapunan ng Exodo 12 ay maaaring ihanda para sa ika-15 ng Nisan. Gayunpaman, ang sistemang Romano ay nagpasimula ng kaugalian ng pagtatapos ng pag-aayuno tuwing Linggo (tingnan ang Eusebius, ibid.; cf. Cath. Encyc., ibid.) na ayon sa sistemang Easter o Astarte/Ishtar.

 

Ang pagkakaiba-iba ng kaugalian ng pagdiriwang ng Easter sa halip na Paskuwa sa Roma ay tila nagsimula mula sa panahon ni Sixtus, obispo ng Roma mga taong 120 CE (tingnan ang liham ni Irenaeus ukol dito; cf. Cath. Encyc., ibid.). Ayon kay Irenaeus, si Polycarp ay pumunta sa Roma ukol sa isyung ito circa 150.

 

Sa puntong ito tinatanggi ni Irenaeus ang sistemang Quartodeciman ngunit gayunpaman ay sinisisi si Victor (ca. 189-199) sa pag-ekskomunika sa mga Asiatico at hindi pagsunod sa pagiging mahinahon ng kanyang mga ninuno. Ang mga katotohanan dito ay malinaw. Si Irenaeus ay hindi nais na ma-ekskomunika, kaya't sinasabing tinanggap niya ang Easter sa halip na ang Paskuwa dahil ang Roma ay  nasa pagitan niya at ng Silangan. Tulad ng marami sa iglesia ngayon, kaya niyang tanggapin ang panlabas na pag-uusig ngunit hindi niya kayang labanan ang panloob na apostasiya.

 

Matapos ang panunupil ni Victor, ang mga Quartodeciman ay unti-unting nawala. Si Origen (Philosphumena, VIII, xviii) ay tila itinuring sila bilang mga taong may maling pananaw na hindi sumusunod sa mga pamantayan (cf. Cath. Encyc., op. cit.).

 

Walang manunulat bago si Justin Martyr (ca. 140) na binanggit ang Linggo bilang sentro ng pista ng Paskuwa ng iglesia (Cath. Encyc., ibid., p. 159). Ang Paschal na pag-aayuno bilang paghahanda ay hindi rin apatnapung araw ang haba tulad ngayon. Ito ay isang sistema ng paghahanda na humahantong sa Paskuwa (Cath. Encyc., ibid.). Ang Apostolic Canons at ang Apostolic Constitutions ay nagbibigay ng pangingibabaw sa Paskuwa o Easter sa mga Kapistahan. Ayon kay Tertullian, ang pagpapako at ang pagkabuhay na mag-uli ay tinatrato ng pantay, at ang salitang Pascha (o Paskuwa) ay tumutukoy sa parehong mga araw o sa panahon mula sa pagpapako hanggang sa Linggo (na siyang Handog ng Inalog na Bigkis at kung saan ang Pentecostes ay tinutukoy) (ibid., p. 159).

 

Ang pagpipirme ng mga pagkalkula ng sistema ng Easter ay iniuugnay sa Konseho ng Nicaea, ngunit walang tala sa mga Canon na naglalaman ng ganitong desisyon  (Cath. Encyc., ibid., p. 160; cf. Turner, Monumenta Nicaeana 152; cf. Vol. V, art. ‘Easter’, p. 228). Ang tala ay nagmula sa isang fragment na ipinasok ni Eusebius sa Life of Constantine (III, xviii, et. seq.). Sinikap ni Constantine mula sa dokumentong ito na gawing pare-pareho ang pagdiriwang at ilayo ang sistema mula sa mga Judio na nagsasabi:

At una sa lahat, tila isang hindi karapat-dapat na bagay na sa pagdiriwang ng kabanal-banalang kapistahan na ito ay dapat nating sundin ang kaugalian ng mga Judio, na dinungisan ang kanilang mga kamay ng napakalaking kasalanan ... sapagkat tinanggap natin mula sa ating Tagapagligtas ang ibang paraan. ...

 

Ang nakararami (mula sa Roma patungong Italya at sa Ehipto at Africa) ay pinilit na umayon sa sistema ng Easter, ngunit ang mga iglesia ng Siria at Mesopotamia, na may pangunahing sentro sa Antioquia, ay hindi pa rin nais iwan ang sistemang Quartodeciman. Ang kautusan na ito ay nakatala sa mga unang liham na tumatalakay sa patatalong ito na ayon sa sinaunang sistemang Judio, ang 14 Nisan ay hindi dapat mauna sa equinox. Kaya, ang 14 Nisan ay maaaring pumatak sa equinox at ang 15 Nisan ay dapat palaging pumatak pagkatapos ng equinox. Isa pang punto na dapat tandaan ay na si Constantine, sa kanyang liham patungkol sa pagtatalo sa Easter/Quartodeciman na binanggit sa itaas, ay tumutukoy sa pagkasuklam sa katotohanan na ang mga Judio ay "minsan ay nagdiriwang ng dalawang Paschas sa isang taon, nangangahulugang ang dalawang Paschas ay minsang pumapatak sa pagitan ng isang equinox at ng susunod" (Cath. Encyc., Vol. V, op. cit.).

 

Ang pagmamasid na ito ay tila nagpapahiwatig na nagsimula nang mag-eksperimento ang sistemang rabbinical sa mga intercalations. Ang tanging dahilan para gawin ito ay upang mapanatili ang mga tradisyon at maiwasan ang mga back-to-back na Sabbath. Ang kalendaryong Hillel ay nagsimula hanggang noong 358 CE, o 344 sa Babilonia. Kaya't maaari nating tiyak na sabihin  na ang sistema ng Hillel sa pagkalkula ay hindi pa ginagamit hanggang sa taon ng 325 CE. Ang mga Samaritano ay palaging nagsisimula ng taon mula sa Bagong Buwan pagkatapos ng 25 Marso.

 

Ang desisyon, na itinuring na itinakda mula sa konsehong iyon, ay na "ang Easter ay dapat ipagdiwang sa unang Linggo pagkatapos ng unang kabilugan ng buwan na sumusunod sa spring equinox" (Vol. III, op. cit.). Ang pagkalkulang ito ay nagdudulot sa sistema ng Easter na tumapat sa pinakamaagang petsa na 22 Marso at ang pinakahuli sa 25 Abril (isinasaalang-alang ang pinakahuling posibleng petsa para sa Linggo sa panahon ng Kapistahan, na maaaring umabot hanggang pitong araw pagkatapos ng Paskuwa). Ito ay hindi tugma sa mga patakaran ng Paskuwa at samakatuwid ay may bahagyang pagkakaiba sa pagitan ng dalawa tungkol sa pinakahuling petsa. Ang sistemang Hillel, siyempre, ay naglalagay sa dalawang sistema na lagpas hanggang isang buwan (tulad noong 1997). Ang mga Canon ng Nicaea ay muling binuo mula sa Constantinople (381), ngunit ang mga liham ni Constantine ay malinaw na mas nauna sa pagpupulong na iyon. Ang Canon I ng Konseho ng Antioch noong 341 ay nagpapakita na ang mga obispo ng Siria mula sa panahong ito ay tinanggap ang sistemang Romano, na sa katunayan ay tinukoy mula sa Alexandria. Ang mga patakaran ay kinilala bilang::

1.    Ang Easter ay dapat ipagdiwang ng lahat sa buong mundo sa parehong Linggo;

2.  Ang Linggo na ito ay dapat sumunod sa ikalabing-apat na araw ng Paschal moon;

3. Na ang buwan na itinuturing na paschal [o Paskuwa] na buwan ay kung saan ang ika-labing-apat na araw nito ay sumunod sa spring equinox [mula sa mga sinaunang patakaran, ang ika-14 ng Nisan ay maaaring pumatak sa spring equinox ngunit hindi bago nito; ito ang ibig sabihin ng sumusunod sa spring equinox];

4. Na dapat magkaroon ilang probisyon – marahil ng iglesia sa Alexandria na pinakamahusay sa mga astronomical na kalkulasyon – para sa pagtukoy ng tamang petsa ng Paskuwa at pagpapahayag nito sa iba pang bahagi ng mundo (tingnan ang Leo to the Emperor Marcian in Migne, P. L., LIV, 1055).

 

 

 

 

Kaya't ang pagtukoy ng Easter ayon sa mainstream system ay batay sa sinaunang sistema para sa pagkalkula ng Nisan, at nauuna pa sa sistemang Hillel. Ang mga komento ukol sa pagtukoy nito ay nagpapakita na ang sistemang Hillel ay hindi pa umiiral kahit sa de facto na paraan, maliban sa mga pansamantalang pagpapaliban at minsan umaabot pa sa punto ng pagwawalang-bahala sa intercalation, na sa katunayan ay tama.

 

Tiyak, ang Iglesia ay tama ang pagkalkula ng Paskuwa hanggang sa panahon ni Polycarp at ang pagtatalo sa  Quartodeciman na halos humati sa Iglesia. Kalahati ng Iglesia ay nagpatuloy sa tamang pagdiriwang hanggang sa hindi bababa sa 190 CE.

 

Kaya, batay sa mga patakaran mula sa Nicaea, ang mainstream churches ay ipinagdiwang ang Easter noong 1997 sa huling dalawang araw ng Tinapay na Walang Lebadura at hindi sa unang mga araw tulad ng kanilang orihinal na ginagawa. Gayunpaman, patuloy nilang kinakalkula ang Nisan sa ilalim ng parehong mga patakaran na ginamit nila noong sinaunang panahon. Ginagawa na nila ito nang halos 200 taon bago naimbento ang kalendaryong Hillel. Hindi nila tinanggap ang kalendaryong Hillel noong ipinatupad ito noong 358 CE dahil itinuring itong isang kamakailang inobasyon at lumabag sa mga patakaran para sa pagtukoy ng mga Kapistahan.

 

Walang iglesia, maging ito man ay Trinitarian o Unitarian, ang tumanggap sa huling sistema ng Judio o Hillel. Hindi hanggang sa ika-dalawampung siglo na ang maling sistemang ito sa pagtukoy ng kalendaryo ay tinanggap ng Iglesia, at ito ay sa isang isang sangay lamang. Hindi kailanman, sinunod ng  Iglesia ang mga Samaritano sa pagtukoy ng taon mula 25 Marso. Gayunpaman, makikita natin sa aralin na Ang Buwan at ang Bagong Taon (No. 213) na ito ang naging Bagong Taon sa mga Anglo-Saxon sa loob ng maraming siglo.

 

Ang Maling Sistema ng Ikawalong Buwan

 

Susuriin natin ngayon kung paano hinarap ng Diyos si Jeroboam para sa pagtatatag ng maling sistema ng Ikawalong buwan.

1Mga Hari 13:1-3 Dumating ang isang tao ng Diyos mula sa Juda ayon sa salita ng PANGINOON sa Bethel. Si Jeroboam ay nakatayo sa tabi ng dambana upang magsunog ng insenso. 2Ang lalaki ay sumigaw laban sa dambana ayon sa salita ng PANGINOON, “O dambana, dambana, ganito ang sabi ng PANGINOON: ‘Isang batang lalaki ang ipapanganak sa sambahayan ni David na ang pangalan ay Josias; at iaalay niya sa ibabaw mo ang mga pari ng matataas na dako, na nagsusunog ng insenso sa iyo, at mga buto ng mga taong susunugin sa ibabaw mo.’” 3At siya'y nagbigay ng tanda nang araw ding iyon na sinasabi, “Ito ang tanda na sinabi ng PANGINOON, ‘Ang dambana ay mawawasak at ang mga abo na nasa ibabaw nito ay matatapon.’”

 

Nagbibigay ng ilang aral ang Diyos sa tekstong ito. Sinasabi Niya na Siya ay magtatalaga ng iba pa, at inihula ang pagpapanumbalik sa ilalim ni Josias. Sa ganitong paraan, sa pamamagitan ng mga propeta, itinatag ng Diyos kung sino ang susunod na Kanyang pinahiran. Nangyayari ito habang ang hari at ang kanyang sistema ay nasa kapangyarihan pa.

 

Inisip ni Jeroboam na maaari niyang patayin ang propetang ito ng Diyos. Hindi niya naunawaan na tanging ang Diyos lamang ang may kapangyarihan sa mga propeta, at maaari lamang silang mapatay kapag Siya na ang nagpasya na natapos na nila ang kanilang layunin at kapag ang kanilang kamatayan ay maaaring magsilbing halimbawa o patotoo laban sa sistemang iyon kung saan sila ipinadala.

 

1Mga Hari 13:4-10  Nang marinig ng hari ang salita ng tao ng Diyos na kanyang isinigaw laban sa dambana sa Bethel, iniunat ni Jeroboam ang kanyang kamay mula sa dambana, at sinabi, “Hulihin siya.” At ang kanyang kamay na kanyang iniunat laban sa kanya ay natuyo, anupa't hindi niya ito maibalik sa kanyang sarili. 5Ang dambana ay nawasak at ang mga abo ay natapon mula sa dambana, ayon sa tanda na ibinigay ng tao ng Diyos sa pamamagitan ng salita ng PANGINOON. 6Ang hari ay sumagot at sinabi sa tao ng Diyos, “Hilingin mo ngayon ang biyaya ng PANGINOON mong Diyos, at idalangin mo ako, upang ang aking kamay ay bumalik sa kanyang sarili.” At idinalangin siya ng tao ng Diyos sa PANGINOON, at ang kamay ng hari ay bumalik sa kanyang sarili, at naging gaya ng dati.” 7At sinabi ng hari sa tao ng Diyos, “Umuwi kang kasama ko, kumain ka, at bibigyan kita ng gantimpala.” 8Sinabi ng tao ng Diyos sa hari, “Kung ibibigay mo sa akin ang kalahati ng iyong bahay ay hindi ako hahayong kasama mo, o kakain man ako ng tinapay o iinom man ako ng tubig sa dakong ito. 9Sapagkat iyon ang iniutos sa akin ng salita ng PANGINOON, ‘Huwag kang kakain ng tinapay, o iinom man ng tubig, ni babalik man sa daan na iyong pinanggalingan.’” 10Kaya't dumaan siya sa ibang daan, at hindi na bumalik sa daan na kanyang dinaanan patungo sa Bethel.

 

Ang aral na ito sa pakikitungo sa mga propeta ay mahalaga. Ang Diyos ay nagbibigay sa Kanyang mga lingkod na mga propeta ng mga tagubilin at sila ay kinakailangang sumunod. Ang buong pagkakasunud-sunod na ito ay itinakda bilang isang aral sa atin sa pagsunod sa Diyos. Ang nagkasala ay maibabalik lamang sa pamamagitan ng mga pinahirang tagapagsalita ng Panginoon. Si Job ang halimbawa niyan, at naunawaan ni Jeroboam ang katotohanang iyon gaya ng nakikita natin sa kanyang kahilingan para sa pagpapagaling.

 

1Mga Hari 13:11-32  Noon ay may naninirahang isang matandang propeta sa Bethel. Ang isa sa kanyang mga anak ay naparoon, at isinalaysay sa kanya ang lahat ng mga ginawa ng tao ng Diyos sa araw na iyon sa Bethel; ang mga salita na kanyang sinabi sa hari ay siya ring isinalaysay nila sa kanilang ama. 12Sinabi ng kanilang ama sa kanila, “Saan siya dumaan?” At itinuro sa kanya ng kanyang mga anak ang daang dinaraanan ng tao ng Diyos na nanggaling sa Juda. 13Sinabi niya sa kanyang mga anak, “Ihanda ninyo para sa akin ang asno.” Sa gayo'y kanilang inihanda ang asno para sa kanya at kanyang sinakyan. 14Kanyang sinundan ang tao ng Diyos at natagpuan niyang nakaupo sa ilalim ng isang puno ng ensina, at sinabi niya sa kanya, “Ikaw ba ang tao ng Diyos na nanggaling sa Juda?” At sinabi niya, “Ako nga.” 15Nang magkagayo'y sinabi niya sa kanya, “Umuwi kang kasama ko, at kumain ka ng tinapay.” 16At sinabi niya, “Hindi ako makababalik na kasama mo, o makakapasok na kasama mo, ni makakakain man ng tinapay o makakainom man ng tubig na kasalo mo sa dakong ito. 17Sapagkat sinabi sa akin sa pamamagitan ng salita ng PANGINOON, ‘Huwag kang kakain ng tinapay o iinom man ng tubig doon, o babalik man sa daan na iyong dinaanan.’” 18Sinabi niya sa kanya, “Ako man ay isang propetang gaya mo, at isang anghel ang nagsabi sa akin sa pamamagitan ng salita ng PANGINOON, ‘Ibalik mo siya na kasama mo sa iyong bahay, upang siya'y makakain ng tinapay at makainom ng tubig.’” Ngunit siya'y nagsinungaling sa kanya. 19Kaya't siya ay bumalik na kasama niya, at kumain ng tinapay sa kanyang bahay at uminom ng tubig. 20Samantalang sila'y nakaupo sa hapag, ang salita ng Panginoon ay dumating sa propeta na nagpabalik sa kanya. 21At siya'y sumigaw sa tao ng Diyos na nanggaling sa Juda, “Ganito ang sabi ng PANGINOON: Sapagkat ikaw ay sumuway sa salita ng PANGINOON, at hindi mo tinupad ang utos na iniutos ng Panginoon mong Diyos sa iyo, 22kundi ikaw ay bumalik at kumain ng tinapay, at uminom ng tubig sa dakong kanyang sinabi sa iyo na, ‘Huwag kang kumain ng tinapay, at huwag kang uminom ng tubig;’ ang iyong bangkay ay hindi darating sa libingan ng iyong mga ninuno.” 23Pagkatapos na makakain siya ng tinapay at makainom, inihanda niya ang asno para sa propeta na kanyang pinabalik. 24Habang siya'y papaalis, sinalubong siya ng isang leon sa daan at pinatay siya. Ang kanyang bangkay ay napahagis sa daan at ang asno ay nakatayo sa tabi nito; ang leon ay nakatayo rin sa tabi ng bangkay. 25May mga taong dumaan at nakita ang bangkay na nakahandusay sa daan at ang leon na nakatayo sa tabi ng bangkay. Sila'y humayo at isinalaysay iyon sa lunsod na tinitirhan ng matandang propeta. 26Nang marinig iyon ng propeta na nagpabalik sa kanya sa daan, sinabi niya: “Iyon ang tao ng Diyos na sumuway sa salita ng PANGINOON, kaya't ibinigay siya ng PANGINOON sa leon na lumapa at pumatay sa kanya ayon sa salitang sinabi ng PANGINOON sa kanya.” 27Sinabi niya sa kanyang mga anak, “Ihanda ninyo para sa akin ang asno.” At inihanda nila iyon. 28Siya'y pumaroon at natagpuan ang kanyang bangkay na nakahandusay sa daan, at ang leon at ang asno ay nakatayo sa tabi ng bangkay. Hindi kinain ng leon ang bangkay, o nilapa man ang asno. 29Kinuha ng propeta ang bangkay ng tao ng Diyos, ipinatong sa asno, at ibinalik sa bayan ng matandang propeta upang tangisan at ilibing. 30Inilagay niya ang bangkay nito sa kanyang sariling libingan at kanilang tinangisan siya na sinasabi, “Ay, kapatid ko!” 31Pagkatapos na kanyang mailibing siya, sinabi niya sa kanyang mga anak, “Kapag ako'y namatay, ilibing ninyo ako sa puntod na pinaglibingan sa tao ng Diyos. Ilagay ninyo ang aking mga buto sa tabi ng kanyang mga buto. 32Sapagkat ang salita na kanyang isinigaw sa pamamagitan ng salita ng PANGINOON laban sa dambana sa Bethel at laban sa mga bahay sa mga mataas na dako na nasa mga bayan ng Samaria ay tiyak na mangyayari.”

 

Sinubok ang propeta tungkol sa kanyang pagsunod. Ang isa pang propeta ay nagsinungaling sa kanya. Pinahintulutan siyang gawin ito bilang isang halimbawa ng bulaang saksi. Ang unang propeta ay may halimbawa ng salita ng Panginoon at nakita niya ang kapangyarihan ng Kanyang mga gawa. Ngunit nang harapin siya ng isa pang propeta na nagsalita ng kabaligtaran sa malinaw na salita ng Diyos, naniwala siya sa ibang tao at hindi sa salita ng Diyos na alam niyang totoo. Pinagbayaran niya ito ng kanyang buhay. Upang matupad ang hula na hindi siya ililibing sa libingan ng kanyang mga ninuno, inilibing siya ng propeta sa sarili niyang libingan, na siya ring magiging kasama niya dito dahil siya ang sanhi ng kanyang kamatayan. Ang pananaw na ito ay naaangkop sa ating sariling panahon at mga kalagayan. Nakita natin ang malinaw na salita ng Diyos. Naranasan natin ang pagtawag at ang kapangyarihan ng Diyos, ngunit sinusunod pa rin natin ang mga alituntunin ng tao at hindi ang salita ng Diyos. Ganito na ang kalagayan sa loob ng mga dekada sa siglong ito, at ang Diyos ay nakikitungo sa Iglesia. Ang mga tao ng Iglesia ng Diyos ay hindi dapat maging katulad ni Jeroboam, kung hindi, ang bawat isa, mataas man o mababa, ay mawawalan ng kanilang lugar sa Kaharian ng Diyos.

 

1Mga Hari 13:33-34  Pagkatapos ng bagay na ito, si Jeroboam ay hindi tumalikod sa kanyang masamang pamamaraan, bagkus ay muling humirang ng mga pari mula sa taong-bayan para sa matataas na dako; sinumang may ibig ay kanyang itinatalaga upang maging mga pari sa matataas na dako.34Ang bagay na ito ay naging kasalanan sa sambahayan ni Jeroboam na sanhi ng kanilang pagkahiwalay at pagkapuksa mula sa ibabaw ng lupa. (AB01)

Tulad ng paghirang ni Jeroboam ng mga huwad na guro na nagpalaganap ng mga doktrinang sumasamba sa diyos-diyosan, gayundin ang Iglesia ay narumihan ng mga maling doktrina, na ginawang walang halaga ang salita ng Diyos sa pamamagitan ng pagtuturo ng mga alituntunin ng tao. Ang mga taong nagtuturo dahil sa sahod ay sumunod sa mga maling sistema. Ang mga maling palagay ay isinusulong upang bigyang-katwiran ang mga maling doktrina. Ang isa sa mga halimbawa ay tungkol sa mga orakulo ng Diyos (tingnan ang aralin na Mga Orakulo ng Diyos (No. 184)). Ang palagay ay isinulong na ang mga Judio ang may hawak ng mga orakulo ng Diyos, kabilang ang Kalendaryo. Kung totoo ito, bakit sinusunod ng mga taong ito ang Bagong Tipan na tinanggihan ng Judaismo? Bakit nila ipinagdiriwang ang Pentecostes ng Linggo samantalang ang mga Judio ay ipinagdiriwang ito sa ika-6 ng Sivan?

 

Ang parehong mga guro ng maling doktrina ay nagsasabi kung ano ang maginhawa at hindi kung ano ang totoo.

 

Hindi pa rin nagsisi si Jeroboam sa kanyang kasamaan.

1Mga Hari 14:1-5 Nang panahong iyon si Abias na anak ni Jeroboam ay nagkasakit. 2Sinabi ni Jeroboam sa kanyang asawa, “Bumangon ka at magbalatkayo upang huwag kang makilala na asawa ni Jeroboam, at pumunta ka sa Shilo. Naroon si Ahias na propeta na nagsalita tungkol sa akin na ako'y magiging hari sa bayang ito. 3Magdala ka ng sampung malalaking tinapay, mga munting tinapay, isang bangang pulot, at pumaroon ka sa kanya. Kanyang sasabihin sa iyo kung ano ang mangyayari sa bata.” 4Gayon nga ang ginawa ng asawa ni Jeroboam; tumindig siya at pumunta sa Shilo, at dumating sa bahay ni Ahias. Si Ahias noon ay hindi na nakakakita sapagkat ang kanyang mga mata'y malabo na dahil sa kanyang katandaan. 5At sinabi ng PANGINOON kay Ahias, “Ang asawa ni Jeroboam ay darating upang magtanong sa iyo tungkol sa kanyang anak; sapagkat siya'y maysakit. Ganito't gayon ang iyong sasabihin sa kanya.”

Ang mga tao ay hindi natakot sa Diyos. Ang kapangyarihan ng Diyos at ang relasyon ng Diyos sa Kanyang mga lingkod na mga propeta ay hindi nauunawaan. Sinubukan ni Jeroboam na kumonsulta sa mga propeta, ngunit hindi naniniwala na sila ay may direktang relasyon sa Diyos. Tanging ang mga itinalagang saserdote lamang ang itinuturing na may pangmatagalang kahalagahan. Iyan ang dahilan kung bakit pinatay ang mga propeta. Sinusunod nila ang Diyos at hindi ang mga tao.

 

1Mga Hari 14:5-16  Sapagkat mangyayari na nang siya'y dumating siya'y nagkukunwari na ibang babae. 6Nang marinig ni Ahias ang ingay ng kanyang mga paa, pagpasok niya sa pintuan ay sinabi niya, “Pumasok ka, asawa ni Jeroboam. Bakit ka nagkukunwaring iba? Sapagkat ako'y pinagbilinan ng mabibigat na balita para sa iyo. 7Humayo ka at sabihin mo kay Jeroboam, ‘Ganito ang sabi ng PANGINOON, ng Diyos ng Israel: Sapagkat itinaas kita sa gitna ng bayan, at ginawa kitang pinuno sa aking bayang Israel, 8at inagaw ko ang kaharian mula sa sambahayan ni David at ibinigay sa iyo; gayunma'y hindi ka naging gaya ng lingkod kong si David, na sumunod sa aking mga utos, at sumunod sa akin ng kanyang buong puso, na ginagawa lamang ang matuwid sa aking mga paningin. 9Ngunit ikaw ay gumawa ng kasamaang higit kaysa lahat ng nauna sa iyo. Ikaw ay humayo at gumawa para sa sarili mo ng mga ibang diyos, at mga larawang hinulma, upang galitin at inihagis mo ako sa iyong likuran. 10Kaya't ako'y magdadala ng kasamaan sa sambahayan ni Jeroboam. Aking ititiwalag kay Jeroboam ang bawat lalaki, bilanggo at malaya sa Israel, at aking lubos na lilipulin ang sambahayan ni Jeroboam, kung paanong sinusunog ng isang tao ang dumi, hanggang sa ito'y maubos. 11Sinumang kamag-anak ni Jeroboam na mamatay sa loob ng bayan ay kakainin ng mga aso; at sinumang mamatay sa kaparangan ay kakainin ng mga ibon sa himpapawid, sapagkat ito ang sinabi ng PANGINOON.’ 12Kaya't humanda ka, umuwi ka sa iyong bahay. Pagpasok ng iyong mga paa sa lunsod, mamamatay ang bata. 13Tatangisan siya ng buong Israel, at ililibing siya; sapagkat siya lamang mula kay Jeroboam ang darating sa libingan. Sapagkat siya'y kinatagpuan sa sambahayan ni Jeroboam ng bagay na mabuti sa PANGINOON, sa Diyos ng Israel. 14Bukod dito'y ang PANGINOON ay magtitindig para sa kanyang sarili ng isang hari sa Israel, na siyang wawasak sa sambahayan ni Jeroboam ngayon. At mula ngayon, 15parurusahan ng PANGINOON ang Israel, gaya ng isang tambo na iwinawasiwas sa tubig. Kanyang bubunutin ang Israel mula rito sa mabuting lupa na ibinigay niya sa kanilang mga magulang, at ikakalat sila sa kabila ng Eufrates; sapagkat kanilang ginawa ang kanilang mga Ashera at ginalit ang PANGINOON. 16At kanyang pababayaan ang Israel dahil sa mga kasalanan ni Jeroboam na kanyang ipinagkasala at naging sanhi ng pagkakasala ng Israel.”

 

Ang mga kasalanan ng mga pinuno ng bayan ay nagdala ng kaparusahan sa mga tao. Ang mga kasalanan ni Jeroboam ay dalawang bahagi. Una, binago niya ang mga Kapistahan mula sa ikapitong buwan patungo sa ikawalong buwan. Siya ay pinarusahan dahil sa katotohanang iyon. Gayunpaman, hindi niya binitawan ang kanyang mga huwad na diyos, at dahil sa katotohanang iyon, at dahil sa Asherah, ang Israel ay dinala sa pagkabihag. Ang sambahayan ni Jeroboam ay pinarusahan, at nagkaroon ng digmaan laban sa Juda sa lahat ng araw ng kanyang buhay, kapwa kay Rehoboam at kay Abiam (1Hari 15:6-7).

 

1Kings 14:17-20  Pagkatapos ay tumindig ang asawa ni Jeroboam at umalis at dumating sa Tirsa. Pagdating niya sa pintuan ng bahay, ang bata ay namatay. 18Inilibing at tinangisan siya ng buong Israel, ayon sa salita ng PANGINOON na kanyang sinabi sa pamamagitan ng kanyang lingkod na si Ahias na propeta. 19Ngayon, ang iba pa sa mga gawa ni Jeroboam, kung paanong siya'y nakipagdigma, at kung paanong siya'y naghari, ay nakasulat ang mga iyon sa Aklat ng Kasaysayan ng mga hari ng Israel. 20Ang mga araw na naghari si Jeroboam ay dalawampu't dalawang taon. Siya'y natulog na kasama ng kanyang mga ninuno, at si Nadab na kanyang anak ay naghari na kapalit niya. (AB01)

 

Si Jeroboam ang naging sanhi ng pagkabihag ng Israel dahil sa kanyang mahinang pamumuno at maling sistemang panrelihiyon. Hindi rin naging mabuti ang Juda; at ang labi ng mga Samaritano ay napakaliit na minorya, kaya't sila'y isang patuloy na saksi laban sa sistemang ito at isang direktang pagsalungat sa pangako ng karapatan sa pagkapanganay ni Efraim, na sinasabi nilang kanilang pinagmulan. Si Efraim ay isang mabungang sanga. Ang kanyang binhi ay magiging napakaraming mga bansa (Gen. 48:19; 49:26). Malapit nang bumalik ang Mesiyas, at ang mga Samaritano at mga Judio ay mapa-pagtanto ang kanilang mga pagkakamali sa napaka-importanteng aspeto na ito ng pagsamba sa Nag-iisang Tunay na Diyos.

 

Mamanahin ng Israel ang mga pangako na ipinagkaloob sa kanila, anuman ang kanilang mga kabutihan at pagiging tama ng kanilang debosyon. Bubuksan ng Diyos ang kanilang mga mata sa kanilang mga pagkakamali sa mga Huling Araw.

 

q