Christian Churches of God
No. 191
Si Jeroboam at ang Kalendaryong Hillel
(Edition
3.0 19970118-19990612-20070907)
Ang aralin na ito ay tumatalakay kay Haring Jeroboam, ang unang hari ng
sampung lipi ng Israel, at ang pagkuha ng pagkahari mula sa anak ni Solomon
dahil sa pagsamba sa diyos-diyosan ng kanyang amang si Solomon. Tinatalakay
nito ang mga kasalanan ni Jeroboam kaugnay sa mga Kapistahan at mga
diyos-diyosan. Tinatalakay din nito ang Quartodeciman at kalaunan ang mga
pagtukoy sa Easter ng sinaunang Iglesia at ang pagtukoy ng buwan ng Nisan
ayon sa mga sinaunang patakaran. Ito ay sinuri laban sa mga unang kaugalian
ng Juda na humantong sa pagbuo ng tinatawag na kalendaryong Hillel.
Christian Churches of God
E-mail:
secretary@ccg.org
(Copyright
©
1997, 1999, 2007 Wade Cox)
(Tr. 2024)
This paper may be freely copied and distributed provided it is copied in
total with no alterations or deletions. The publisher’s name and address
and the copyright notice must be included.
No charge may be levied on recipients of distributed copies.
Brief quotations may be embodied in critical articles and reviews
without breaching copyright.
This paper is available from the World Wide Web page:
http://logon.org
and
http://ccg.org
Jeroboam
at ang Kalendaryong Hillel
Mayroong dalawang hari ng Israel na nagngangalang Jeroboam. Ang una ay si
Jeroboam na anak ni Nebat at Zerua, mula sa bayan ng Zereda sa Efraim (Encyc.
Judaica, Vol. 9, pp. 1371ff.). Ang pangalawa ay si Jeroboam na anak ni
Jehoash o Joash. Ang tao na tinutukoy natin dito ay si Jeroboam na anak ni
Nebat. Siya ay isang Efrateo, na naiiba sa Bethlehem Efrata. Ang kahulugan
ng kanyang pangalan ay: He who fights
the battles of the people o the
people will contend (SHD 3379; mula sa 7378,
ruwb –
to grapple o
defend at 5971,
’am o
the people). Yerubbaal (Baal
will contend) ay isang simbolikong pangalan din para kay Gideon (SHD
3378). Si Yeroboam o Jeroboam (walang
J sa Hebreo) ay tumakas mula kay Solomon at pumunta sa Ehipto hanggang
sa kanyang kamatayan.
1Mga Hari 11:26-27
Si
Jeroboam na anak ni Nebat, isang Efrateo sa Zereda na lingkod ni Solomon, na
ang pangalan ng ina ay Zerua, isang babaing balo, ay nagtaas din ng kanyang
kamay laban sa hari. 27Ito ang kadahilanan ng pagtataas niya ng
kanyang kamay laban sa hari: itinayo ni Solomon ang Millo at sinarhan ang
butas sa lunsod ni David na kanyang ama.
Ang salitang Millo ay hango sa
isang Hebreong pandiwa na nangangahulugang
punuin, at nagmula sa Asiria na
mulu, na nangangahulugang
terrasse o terrace. Ang Shechem
ay mayroon ding isang sambahayan ni Millo (Huk. 9:6). Ang Millo ay binanggit
kaugnay ng mga kuta na itinayo ni David matapos ang pagsakop sa Jerusalem
(2Sam. 5:9; 1Cron. 11:8). Ang pagtatayo nito ay pormal na iniuugnay kay
Solomon (1Hari.
9:15,24; 11:27). Tinukoy ito bilang
sambahayan ni Millo sa Hukom 9:6 at sa ulat ng kamatayan ni Joas (2Hari.
12:20 - H. 12:21). Itinuturing na matatagpuan ito sa hilagang-kanluran ng
lungsod ni David, bilang isang pagpupuno sa pagitan ng Jebus at Moriah.
Pinatatag ito ni Hezekias (cf. also 2Chr. 32:54).
Tila isang kutang itinayo sa isang nakataas na terasa ang tinutukoy.
Maaaring may masamang kahulugan ito, sapagkat inakala ni Jeroboam na ito'y
isang sanhi ng pagkakasala. Maaaring ito'y nauugnay sa diyos ng mga kuta o
digmaan at dahil dito ay naging mga diyos-diyosan. Ang kahulugan nito ay
hindi tiyak. Ang paglalarawan ay nagdudulot ng alaala sa mga templo na
itinayo sa mga plataporma ng mga kutang pader ng lungsod ng Ur.
Mula sa Aggadah, nakikita natin
na sinaway ni Jeroboam si Solomon dahil sa pagsasara ng mga siwang na ginawa
sa mga pader ng Jerusalem ni David, upang ang buong Israel ay
makapag-pilgrimage sa Jerusalem upang dumalo sa mga Kapistahan. Tila pinuno
ni Solomon ang mga siwang upang maningil ng bayad sa pagdaan para sa
kapakinabangan ng anak na babae ni Faraon (Sanh.
101b). Nakakatawa ang sitwasyon na ito dahil si Jeroboam ay ginantimpalaan
para sa pakikipaglaban para sa karapatan ng malayang pagsamba ng mga tao,
ngunit noong siya ay naging hari, sinubukan niyang hadlangan ang mismong
pilgrimage na ito na kanyang ipinaglaban ng husto (tingnan din ang
TJ. Av. Zar. 1:1, 39a;
Sanh. 101b; cf.
Encyc.
Judaica,
ibid.).
Nagpapatuloy tayo sa 1Mga Hari 11.
1Mga Hari 11:28-43
Ang lalaking si Jeroboam ay makapangyarihang lalaki at matapang, at nang
nakita ni Solomon na masipag ang kabataan, kanyang ipinagkatiwala sa kanya
ang lahat ng sapilitang gawain ng sambahayan ni Jose. 29Nang
panahong iyon, nang si Jeroboam ay lumabas sa Jerusalem, nakasalubong niya
sa daan si propeta Ahias na Shilonita. Si Ahias noon ay may suot na bagong
kasuotan; at silang dalawa lamang ang tao sa parang. 30Hinubad ni
Ahias ang bagong kasuotan niya, at pinagpunit-punit ng labindalawang piraso.
31At kanyang sinabi kay Jeroboam, “Kunin mo para sa iyo ang
sampung piraso, sapagkat ganito ang sabi ng PANGINOON, ng Diyos ng Israel,
‘Aking aagawin ang kaharian sa kamay ni Solomon, at ibibigay ko ang sampung
lipi sa iyo. 32Ang isang lipi ay mananatili sa kanya alang-alang
sa aking lingkod na si David at alang-alang sa Jerusalem, ang lunsod na
aking pinili sa lahat ng mga lipi ng Israel. 33Ito ay sapagkat
kanilang tinalikuran ako, at sinamba si Astarte na diyosa ng mga Sidonio, si
Cemos na diyos ng Moab, at si Malcam na diyos ng mga anak ni Ammon. Sila'y
hindi lumakad sa aking mga daan upang gawin ang matuwid sa aking paningin,
at upang tuparin ang aking mga tuntunin at mga batas, gaya ng ginawa ni
David na kanyang ama. 34Gayunma'y hindi ko kukunin ang buong
kaharian sa kanyang kamay, kundi gagawin ko siyang pinuno sa lahat ng araw
ng kanyang buhay, alang-alang kay David na aking lingkod na aking pinili,
sapagkat kanyang tinupad ang aking mga utos at mga tuntunin. 35Ngunit
aking kukunin ang kaharian sa kamay ng kanyang anak at ibibigay ko sa iyo
ang sampung lipi. 36Sa kanyang anak ay ibibigay ko ang isang lipi
upang si David na aking lingkod ay magkaroon ng ilawan magpakailanman sa
harap ko sa Jerusalem, ang lunsod na aking pinili upang ilagay ang aking
pangalan doon. 37Kukunin kita at ikaw ay maghahari ayon sa buong
ninanasa ng iyong kaluluwa, at magiging hari ka sa Israel. 38Kung
iyong diringgin ang lahat ng aking iniuutos sa iyo, at lalakad sa aking mga
daan, at gagawin ang matuwid sa aking paningin, upang tuparin ang aking mga
tuntunin at mga utos, gaya ng ginawa ni David na aking lingkod; sasamahan
kita at ipagtatayo kita ng isang panatag na sambahayan, gaya ng aking
itinayo para kay David, at ibibigay ko sa iyo ang Israel. 39Dahil
dito'y aking pahihirapan ang binhi ni David, ngunit hindi magpakailanman.’”
40Pinagsikapan ni Solomon na patayin si Jeroboam, ngunit si
Jeroboam ay tumindig, at tumakas patungo sa Ehipto, kay Shishac, na hari ng
Ehipto, at tumira sa Ehipto hanggang sa pagkamatay ni Solomon. 41Ngayon,
ang iba sa mga gawa ni Solomon, at ang lahat ng kanyang ginawa, at ang
kanyang karunungan, hindi ba nasusulat ang mga iyon sa Aklat ng mga Gawa ni
Solomon? 42At ang panahon na naghari si Solomon sa Jerusalem sa
buong Israel ay apatnapung taon. 43At natulog si Solomon na
kasama ng kanyang mga ninuno, at inilibing sa lunsod ni David na kanyang
ama; at si Rehoboam na kanyang anak ay naghari na kapalit niya. (AB01)
Makikita natin dito na si Jeroboam ay tumakas dahil hinanap siya ni Solomon
upang patayin. Marahil ito ay bunga ng paghihimagsik. Hindi gaanong malinaw
sa Aklat ng Mga Hari, ngunit sinasabi ng Septuagint na nakamit ni Jeroboam
ang pagkuha ng 300 karwahe at mayroon siyang kuta sa bayan ng Zereda (o
Zererah). Nabigo ang paghihimagsik at napilitang tumakas si Jeroboam
patungong Ehipto (tingnan din ang
Encyc. Judaica, ibid.). Ipinapahayag din ng LXX na ibinigay ni Shishac
ang kanyang hipag kay Jeroboam bilang asawa, at si Abijah ay nagmula sa
pagsasamang ito.
Si Jeroboam ay ang pinahiran ng Panginoon. Si Solomon ay naging palasamba sa
diyos-diyosan at ang kanyang lahi ay pinarusahan.. Mula sa tekstong ito,
malamang na hindi ang Ehipciong si Shishac ang biyenan na lalaki ni Solomon.
Siya ay marahil isang kaaway na tagapagmana. Ngayon ay tatalakayin natin
kung paano tinanggal ng Walang Hanggang Diyos ang kaharian mula sa
anak ni Solomon na si Rehoboam.
1Mga Hari 12:1-15
Si
Rehoboam ay nagtungo sa Shekem, sapagkat ang buong Israel ay nagtungo sa
Shekem upang gawin siyang hari. 2Nang mabalitaan iyon ni Jeroboam
na anak ni Nebat (sapagkat siya'y nasa Ehipto pa, na doon siya'y tumakas
mula sa harapan ni Haring Solomon), siya ay bumalik mula sa Ehipto. 3Sila'y
nagsugo at kanilang ipinatawag siya. Si Jeroboam at ang buong kapulungan ng
Israel ay dumating, at nagsabi kay Rehoboam, 4“Pinabigat ng iyong
ama ang pasanin namin. Ngayon ay pagaanin mo ang mabigat na paglilingkod sa
iyong ama, at ang mabigat niyang pamatok na iniatang niya sa amin, at kami
ay maglilingkod sa iyo.” 5At sinabi niya sa kanila, “Humayo kayo,
at pagkaraan ng tatlong araw ay bumalik kayo sa akin.” Umalis nga ang
taong-bayan. 6Pagkatapos si Haring Rehoboam ay humingi ng payo sa
matatandang lalaki na tumayo sa harap ni Solomon na kanyang ama samantalang
siya'y nabubuhay pa, na sinasabi, “Anong payo ang maibibigay ninyo sa akin,
upang isagot sa bayang ito?” 7At sinabi nila sa kanya, “Kung ikaw
ay magiging lingkod sa bayang ito sa araw na ito at maglilingkod sa kanila,
at magsasabi ng mabubuting salita kapag sinasagot mo sila, ay magiging mga
lingkod mo nga sila magpakailanman.” 8Ngunit tinalikuran niya ang
payo ng matatanda na kanilang ibinigay sa kanya, at humingi ng payo sa mga
kabataang lalaking nagsilaking kasama niya na tumayo sa harap niya. 9At
sinabi niya sa kanila, “Anong maipapayo ninyo na dapat nating isagot sa
bayang ito, na nagsabi sa akin, ‘Pagaanin mo ang pasanin na iniatang ng
iyong ama sa amin’?” 10Ang kanyang mga kababata ay nagsabi sa
kanya, “Ganito ang iyong sasabihin sa bayang ito na nagsabi sa iyo,
‘Pinabigat ng iyong ama ang pasanin namin, ngunit pagaanin mo sa amin.’
Ganito ang iyong sasabihin sa kanila, ‘Ang aking kalingkingan ay mas makapal
kaysa mga balakang ng aking ama. 11At yaman ngang inatangan kayo
ng aking ama ng mabigat na pasanin, ay aking dadagdagan pa ang pasanin
ninyo. Pinarusahan kayo ng aking ama ng mga latigo; ngunit parurusahan ko
kayo ng mga alakdan.’” 12Kaya't naparoon si Jeroboam at ang buong
bayan kay Rehoboam sa ikatlong araw, gaya ng iniutos ng hari, “Bumalik kayo
sa akin sa ikatlong araw.” 13Mabagsik na sinagot ng hari ang mga
tao at tinalikuran ang payo na ibinigay sa kanya ng matatanda. 14At
nagsalita siya sa kanila ayon sa payo ng mga kabataan na nagsasabi,
“Pinabigat ng aking ama ang inyong pasanin, ngunit pabibigatan ko pa ang
inyong pasanin. Pinarusahan kayo ng aking ama ng mga latigo, ngunit
parurusahan ko kayo ng mga alakdan.” 15Sa gayo'y hindi dininig ng
hari ang bayan sapagkat iyon ay pinapangyari ng PANGINOON upang kanyang
matupad ang kanyang salita na sinabi ng PANGINOON sa pamamagitan ni Ahias na
Shilonita kay Jeroboam na anak ni Nebat.
Si Jeroboam ay itinakda sa kanyang posisyon ng Diyos upang hatiin ang
kaharian at palawakin ang bansa sa isang mas malaking karapatan sa
pagkapanganay – ngunit ito ay hindi mauunawaan hanggang sa makalipas ang
mahabang panahon. Ang kahangalan ng payo ng mga kabataan ay talagang
kamangha-mangha.
Ang mga gawain sa pagtatayo at mga kuta ay isinagawa sa ilalim ni David at
Solomon.
Maaari sana niyang pagaanin ang pasanin at maging hari, ngunit ayaw ng Diyos
na mangyari iyon. Ang kondisyon ng pagiging hari ni Jeroboam ay ang
katapatan sa Diyos at sa Kanyang Kautusan. Ang aspeto na ito ay may malaking
kahalagahan gaya ng makikita natin mamaya..
1Mga Hari 12:16-20
Nang
makita ng buong Israel na hindi sila dininig ng hari, sumagot ang bayan sa
hari, na nagsasabi, “Anong bahagi mayroon kami kay David? Wala kaming mana
sa anak ni Jesse. Sa iyong mga tolda, O Israel! Ngayon ikaw na ang bahala sa
iyong sariling sambahayan, David.” Sa gayo'y humayo ang Israel sa
kanya-kanyang tolda. 17Ngunit si Rehoboam ay naghari sa mga anak
ni Israel na naninirahan sa mga lunsod ng Juda. 18Nang
magkagayo'y sinugo ni Haring Rehoboam si Adoram na tagapangasiwa sa
sapilitang paggawa, at siya'y binato ng buong Israel, hanggang siya'y
mamatay. At nagmadali si Haring Rehoboam na sumakay sa kanyang karwahe upang
tumakas patungo sa Jerusalem. 19Gayon naghimagsik ang Israel
laban sa sambahayan ni David, hanggang sa araw na ito. 20Nang
mabalitaan ng buong Israel na si Jeroboam ay bumalik na, sila'y nagsugo at
ipinatawag siya sa kapulungan, at ginawa siyang hari sa buong Israel.
Walang sumunod sa sambahayan ni David kundi ang lipi ni Juda lamang.
Ang Diyos ang nagpasimula ng mga pangyayari at naipatupad ang Kanyang Plano.
Ang mga tao mismo ay hindi nakaalam kung ano ang nangyayari. Si Jeroboam ang
lohikal na tagapagmana at ang dapat magbuklod sa mga lipi sa ilalim ni
Efraim, ngunit alam ng Diyos na siya ay mabibigo. Gayunpaman, itinakda siya
ng Diyos bilang hari.
1Mga Hari 12:21-24
Nang dumating si Rehoboam sa Jerusalem, kanyang tinipon ang buong sambahayan
ng Juda at ang lipi ni Benjamin na binubuo ng isandaan at walumpung libong
piling lalaking mandirigma upang lumaban sa sambahayan ng Israel at ibalik
ang kaharian kay Rehoboam na anak ni Solomon. 22Ngunit ang salita
ng Diyos ay dumating kay Shemaya na tao ng Diyos, na nagsasabi, 23“Sabihin
mo kay Rehoboam na anak ni Solomon, na hari sa Juda, at sa buong sambahayan
ng Juda, ng Benjamin, at sa nalabi sa bayan, na nagsasabi, 24‘Ganito
ang sabi ng PANGINOON, Huwag kayong aahon o makikipaglaban sa inyong mga
kapatid na mga anak ni Israel. Bumalik ang bawat isa sa kanyang bahay,
sapagkat ang bagay na ito ay mula sa akin.’” Sa gayo'y kanilang dininig ang
salita ng PANGINOON, at sila'y umuwi, ayon sa salita ng PANGINOON.
Pinigilan din ng Diyos ang hindi kinakailangang pagdanak ng dugo sa
pamamagitan ng pagpapauwi sa Juda at Benjamin sa isang panig, at sa sampung
lipi sa kabilang panig.
Kahit na si Jeroboam ay inilagay sa pagiging hari ng Diyos at ginamit upang
palitan ang isang sambahayan na palasamba sa mga diyos-diyosan sa ilalim ni
Solomon, wala pa rin siyang sapat na pananampalataya sa Diyos upang
protektahan siya at panatilihin siya sa kanyang posisyon.
1Kings 12:25-33
Itinayo
ni Jeroboam ang Shekem sa lupaing maburol ng Efraim, at nanirahan doon; at
siya'y umalis roon at itinayo ang Penuel. 26At sinabi ni Jeroboam
sa kanyang sarili, “Ngayo'y maibabalik ang kaharian sa sambahayan ni David,
27kapag ang bayang ito ay umahon upang maghandog ng mga alay sa
bahay ng Panginoon sa Jerusalem, ang puso ng bayang ito'y babalik sa
kanilang PANGINOON, samakatuwid ay kay Rehoboam na hari sa Juda. Ako'y
papatayin nila at babalik sila kay Rehoboam na hari ng Juda.” 28Kaya't
ang hari ay humingi ng payo at gumawa ng dalawang guyang ginto.
Sinabi niya sa kanila, “Kalabisan na sa inyo ang pumunta pa sa Jerusalem.
Masdan mo O Israel, ang iyong mga diyos na nagdala sa inyo mula sa lupain ng
Ehipto.” 29Inilagay niya ang isa sa Bethel at ang isa'y sa Dan.
30Ang bagay na ito ay naging kasalanan sapagkat ang bayan ay
umahon upang sumamba sa harap ng nasa Bethel at nagtungo rin sila sa Dan.
31Gumawa rin siya ng mga bahay sa matataas na dako, at nagtalaga
ng mga pari mula sa taong-bayan na hindi kabilang sa mga anak ni Levi.
32Si Jeroboam ay nagtakda ng isang kapistahan sa ikalabinlimang araw
ng ikawalong buwan, gaya ng kapistahan sa Juda, at siya'y naghandog sa
ibabaw ng dambana. Gayon ang ginawa niya sa Bethel, na kanyang hinahandugan
ang mga guya na kanyang ginawa.
At kanyang inilagay sa Bethel ang mga pari ng matataas na dako na kanyang
ginawa. 33Siya'y umakyat sa dambana na kanyang ginawa sa Bethel
nang ikalabinlimang araw ng ikawalong buwan, sa buwan na binalak ng kanyang
sariling puso. Nagtakda siya ng isang kapistahan sa mga anak ni Israel at
umakyat sa dambana upang magsunog ng insenso. (AB01)
Itinayo niya ang Shekem at pagkatapos ay pinatibay ang Penuel sa silangang
Trans-Jordan (1Hari. 12:25), at kalaunan ay tila nagpunta rin siya sa Tirsa
(1Hari. 14:17; cf. 1Hari. 15:21).
Nagpasya si Jeroboam na muling ipakilala ang isang sistemang panrelihiyon na
sa katunayan ay pagsamba sa diyos-diyosan. Nagtayo siya ng isang sistema na
halos katulad sa orihinal na pagsamba sa Templo sa Jerusalem, kasama ang
parehong mga Kapistahan; ngunit ang sentro ng sistema ng pagsamba ay
nakabatay sa simbolismo ng gintong guya, na ito ang pedestal kung saan
tumayo ang Diyos (Encyc. Judaica,
ibid.). Ang sistemang ito ay kilala sa mga Israelita mula pa sa kanilang
mga araw sa ilang. Mula sa nalalaman natin ngayon tungkol sa mga sistemang
pagsamba sa Ur, ang guya ay isang simbolo ng diyos ng Ur – makikita sa mga
bas-relief sa labas ng lungsod ng Alaca Huyuk (tingnan ang
Archaeological Diggings, Vol. 3,
No. 6, Dec 96/Jan 97, p. 41). Ang mga taga-Persia ay binago ang iconography
na ito upang ang toro ang kumatawan kay Ahriman, ang diyos ng kadiliman. Ang
kosmolohikal na pananaw sa labanan sa kosmos ay tiyak na ang simbolismo sa
bull-slaying typology sa sistema ng Mithras, na nagmula sa Zoroastrian at
naunang kosmolohiya (cf. tingnan ang aralin na
Ang Gintong Guya (No. 222)).
Ang Dan sa hilaga at Bethel sa timog ay mga banal na lugar ng kulto bago ang
pagtatatag ng kaharian (Encyc.
Judaica, ibid.).
Tila nakuha ni Jeroboam ang pahintulot ng Sanhedrin dahil ang lahat ng
kanyang mga hakbang, kabilang ang pagtatayo ng mga lugar sa Dan at Bethel,
ay nakabatay sa pananaw ng pagtanggap ng relihiyon na nakapaloob sa sistema
ng guya, sa halip na sa Torah (TJ.
Av. Zar. at Sanh, loc. cit.,
cf. Encyc.
Judaica, ibid.). Ito ang parehong
sitwasyon na kinakaharap natin ngayon. Gayunpaman, hindi nadaya ng sistemang
ito ang mga lipi maliban sa Dan, na sumamba sa inukit na imahen ni Micah
noong mga panahon ng mga lipi (Blg.
R. 2:10). Ang mga Levita ay tila tumutol sa pagsamba sa mga
diyos-diyosan at lumikha si Jeroboam ng bagong pagkasaserdote na hinamak ng
mga Levita (TJ. Av. Zar., loc.
cit.). Itinala ng mga Levita na naglagay si Jeroboam ng mga bantay upang
pigilan – sa parusa ng kamatayan – ang mga pilgrimage patungong Jerusalem (Tosef.,
Ta’an. 4:7;
Sanh. 102a). Ang bayan, at maging
ang anak ng hari, ay hindi sumunod sa mga utos (MK
28b, cf. Encyc. Judaica,
loc. cit.).
Sa ikalimang taon ng pamumuno ni Jeroboam, nagpasya si Shishac, hari ng
Ehipto, na salakayin ang Israel. Ang mga kampanyang naitala sa Bibliya ay
nagbibigay ng ulat kung ano ang nangyari sa Juda (1Hari. 14:25-28; 2Cron.
12:2-12). Kailangan nating tingnan ang mga ukit sa mga pader ng templo ng
Karnak sa Ehipto upang malaman kung aling mga bayan ang nasakop ni Shishac,
at makikita natin na tila ang Israel ang pinaka-napinsala. Kaya, ang
kontemporaryong mapagkukunan na ito ay hindi lamang nagpapatunay sa Bibliya
kundi nagpapalawak din ng impormasyon na naroon. Sinakop ni Shishac ang
katimugang bahagi ng Kaharian ng Israel sa pamamagitan ng Gezer at Gibeon,
pinasok ang lambak ng Succoth, at pagkatapos ay tumungo sa mga lambak ng
Bet-Shan at Jezreel, sa huli ay bumalik sa Ehipto sa pamamagitan ng
kapatagan sa may baybayin. Ang pagpapakita ng lakas ng Ehipto ay nagtapos sa
simpleng pang-aagaw ng yaman. Natuklasan ng mga arkeologo na ang Gezer,
Bet-Shan, Taanac, at Megiddo ay nawasak sa panahon ng kampanyang ito.
Samakatuwid, ang tagumpay ni Abijah sa pagsakop sa mga teritoryo ng Israel
ay dapat tingnan hindi lamang sa liwanag ng kahinaang dulot ng kampanyang
Ehipcio, kundi pati na rin sa panggigipit dito mula sa Aram-Damascus sa
hilagang-silangan at sa mga Filisteo sa timog-kanluran. Maaaring sinamahan
din ito ng labanan sa mga estado sa Trans-Jordan na maaaring mga naging mas
malaya (Encyc. Judaica, op. cit.,
p. 1373).
Nagpasya rin si Jeroboam na ilipat ang Kapistahan mula sa orihinal nitong
posisyon sa ikapitong buwan patungo sa posisyon sa ikawalong buwan. Ito ay
para sa layunin ng pagsamba na kahalintulad, ngunit hindi kapareho, ng
orihinal na sistema ng Templo. Ang aral na ito ay may seryosong epekto para
sa modernong Iglesia sapagkat ipinapakita ng Diyos sa pamamagitan ng Kanyang
mga gawa dito na hindi Niya sinasang-ayunan ang mga sistema ng pagsamba na
may sentro ng pagsamba sa mga diyos-diyosan, o ang mga nagbabago ng mga
Kapistahan sa mas huling mga panahon mula sa mga itinakdang buwan na Kanyang
tinukoy mula sa mga tanda sa kalangitan. Ang Kalendaryo ng Diyos ay hindi
nakasalalay sa pagkalkula ng tao o obserbasyon ng tao. Ito ay itinakda para
sa lahat ng panahon sa paglalang, at ang paglalang ay sumasalamin sa
pagkakasunod-sunod ng pagbabago sa mga panahon at sa mga alon. Ang Bagong
Buwan ay ang conjunction ng araw, buwan, at Daigdig, at maaaring masukat
nang eksakto hanggang sa pinaka-segundo sa loob ng mga siglo. Ang
pangyayaring ito, kasama ang kabilugan ng buwan at ang una at huling
kwarter, ay nasusukat sa mga alon.
Maaari tayong gumawa ng isang matalinong hula kung paano tiyak na natukoy
ang sistemang ito sa pamamagitan ng pagtingin sa isang napaka-tandang talaan
na umiiral pa hanggang ngayon, at iyon ay ang tala ng kalendaryong
Samaritano. Ito ay mas sinauna kaysa sa kalendaryong Hillel at umaabot
pabalik sa panahon ng Templo bago ang panahon ni Cristo.
Sa aralin na
Ang mga
Pagtatalo sa Quartodeciman (No. 277),
binanggit natin ang kaugnayan ng mga sistema ng Samaritano at Saduceo sa
pagtukoy ng kalendaryo ng Templo at ng Paskuwa sa panahon ng Templo at ng
mga araw ng unang Iglesia. Inuulit natin dito ang ilan sa mga bahagi ng
tekstong iyon.
Ang Bagong Buwan ang pinakaimportanteng aspeto sa pagtukoy ng mga buwan, at
ng Bagong Buwan ng Nisan, hindi ng Tishri, ang nagtatakda ng taon gaya ng
sinusunod ng Judaismo mula sa ikatlong siglo ng kasalukuyang panahon. Ang
Rosh HaShanah, sa ilalim ng kasalukuyang sistema ng pagtutukoy, ay hindi
maaaring ituring na isang tamang pagdiriwang na ayon sa Biblia o sa panahon
ng Templo, ni bilang isang tamang Judeo-Cristianong pagdiriwang.
Philo of Alexandria
[tr. by F. H. Colson, (Harvard University Press, Loeb Classical Library,
Cambridge, MA, 1937), The Special
Laws, II, XI, 41] tells us: “Ang ikatlo [kapistahan] ay ang bagong buwan
na sumusunod sa conjunction ng buwan sa araw”. At sa
II, XXVI, 140: “Ito ang Bagong
Buwan, o simula ng lunar month, ibig sabihin, ang panahon sa pagitan ng
isang conjunction at ng susunod, ang haba nito ay tumpak na nakalkula sa mga
paaralan ng astronomiya”. Dapat tandaan na ang tanyag na edisyon ng
Hendrickson Publishers (1993) ng salin ni C. D. Jonge noong 1854 ay hindi
naglalaman ng parehong impormasyon na ibinibigay ng pagsasalin ni Colson.
Ang mga indikasyon ay nagpapahiwatig na ang mga conjunction ang tumutukoy sa
pagpapasya ng unang araw ng buwan.
Ang mga Samaritano at ang mga Saduceo ay parehong nagtatakda ng kalendaryo
ayon sa conjunction, at ang pista ng Bagong Buwan ay itinakda alinsunod sa
conjunction ng lahat ng mga sistema noong panahon ng Templo, maliban sa mga
Essene na may nakapirming kalendaryo kung saan ang 14 Abib ay laging natapat
sa Martes bawat taon na may intercalation sa isang nakapirming siklo.
Hanggang ngayon, ang mga Samaritano ay nagtatakda pa rin ayon sa conjunction
(cf. ang aralin na
Kalendaryo ng Diyos (No. 156)).
Ang mga Samaritano ay nagpakilala ng isang pagkakamali sa kanilang
kalendaryo sa pagtukoy ng Unang buwan sa pamamagitan ng pagsasabi na ang
Bagong Buwan ay palaging dapat tumapat sa o pagkatapos ng equinox, na
kanilang tinukoy na pumapatak ng ika-25 ng Marso. Ang mga pagkalkula
(1988-2163 CE), tulad ng binanggit ng saserdote na si Eleazar ben Tsedeka,
ay kasama sa aklat ng panalangin para sa Paskuwa at Mazzot
Knws tplwt hg hpsh whg hmswt
(Holon, 1964, pp. 332-336; cf. Reinhard Pummer
Samaritan Rituals and Customs, pp
681-682, fn. 201 in Alan D. Crown Ed.
The Samaritans, 1989, J. C. B. Mohr (Paul Siebeck) Tübingen).
Ipinahihiwatig din ng katotohanang ito na ang tinitingnan natin ay ang isang
sinaunang karaniwang pinagmulan, na batay sa isang kalendaryong ginagamit
noong ang equinox ay nasa ika-25 ng Marso. Ang petsang ito ay matagal nang
nauna sa panahon ni Cristo at naging pamantayan sa kalendaryo ni Julius
Caesar. (cf. David Ewing Duncan, The
Calendar, 4th Estate London, 1998, p. 81).
Ipinapakita nito ang malamang na pinagmulan ng pagkakamali. Ang sinaunang
panahon para sa pagtukoy ng conjunction sa ika-25 ng Marso ay tila nagmula
sa panahon ng Ika-una at ng unang panahon ng Ikalawang Templo at
nagpapahiwatig na malamang na tinitingnan natin ang tumpak na kalikasan ng
Kalendaryo sa ilalim ni Jeroboam. Kaya't ang pagdaraos ng Kapistahan sa
ikawalong buwan – na kinondena ng Bibliya – ay maaaring naganap mula sa
kaugalian na gawin ang Bagong Buwan na palaging tumapat sa o pagkatapos ng
equinox. Tila hindi ito nabago sa kaso ng mga Samaritano mula nang bumagsak
ang Israel. Dahil dito, sila ay napasailalim sa isang sumpa at sila pa rin
ang natitirang bahagi ng Israel na hindi pinagpala ng pangako ng karapatan
sa pagkapanganay ni Jose. Ang mga kalkulasyon ng mga Samaritano ay itinago
sa lihim, marahil ay dahil mismo sa kadahilanang ito. Gayunpaman, sila at
ang mga Saduceo ay palaging nagtatakda ng kalendaryo ayon sa conjunction, na
siyang orihinal na kaugalian sa buong panahon ng Templo.
Ang kalendaryo ng mga Samaritano ay napanatili ang tamang batayan ng
pag-unawa sa Bagong Buwan at sa Phasis, ngunit nakuha ang pagkakamali ng
maling pagtatakda ng simula ng taon. Sa ilang mga taon, kapag ang Bagong
Buwan ng Unang buwan ay tumapat bago ang equinox, tinutukoy nila ang simula
ng taon sa Ikalawang buwan at sa gayon ay nagdaraos ng Kapistahan sa
ikawalong buwan sa halip na sa ikapitong buwan ng tunay na lunar year. Ito
marahil ang pinakabatayan ng pagkakamaling nagawa sa sistema ni Jeroboam.
Siyempre, upang matukoy ang pagkakamali ito ay nangangailangan ng pag-amin
na ang mga Samaritano ay talagang isang labi mula sa sinaunang sistema ng
Israel at hindi ganap na binubuo ng mga Cuthean at Medo, gaya ng ipinipilit
ng propagandang Judio. Ang katotohanan ay sila ay binubuo ng parehong mga
elemento.
Ang sistemang ito ng pagsamba na gawa ng tao ay mahalaga ngayon, dahil
ginawa ng sistemang Judio ng pagsamba sa ilalim ng kalendaryo ni Hillel ay
ang eksaktong ginawa ni Jeroboam. Halimbawa, noong 1997 - dahil sa epekto ng
mga pagpapaliban na gawa ng tao - nagsimula ang kalendaryo ni Hillel sa
tunay na Ikalawang buwan at hindi sa Unang buwan, kaya't ang mga Kapistahan
ay naging isang buwan ang lampas sa tamang panahon. Sa ilalim ng sistema ni
Hillel, ang Kapistahan ng mga Tabernakulo noong 1997 ay nasa ikawalong buwan
at hindi sa ikapitong buwan. Ang pagkakamaling ito ay dulot ng isang sistema
ng mga pagpapaliban na walang bisa sa Bibliya. Ang buong sistema ng pagtukoy
sa Kalendaryo ay ipinaliwanag sa mga aralin na
Kalendaryo ng Diyos (No. 156)
at gayundin and
Tishri sa Kaugnayan sa Equinox (No. 175).
Ang sinaunang patakaran ay napakasimple. Ang buwan ng Nisan ay tinutukoy
mula sa Bagong Buwan na pinakamalapit sa equinox. Ang unang Banal na Araw ng
Tinapay na Walang Lebadura (15 Nisan) ay dapat palaging lampas sa equinox.
Ang 14 Nisan ay maaaring tumapat sa equinox - ang 15 Nisan ay hindi. Ito ay
kinakalkula habang ang araw ay nasa
tanda ng Aries (tingnan ang Schürer,
History of the Jewish People in the
Age of Jesus Christ, Calendar Appendix III, at pati na rin ang mga
aralin nabanggit sa itaas). Kaya't ang Kapistahan ng Tinapay na Walang
Lebadura ay hindi maaaring magsimula sa o bago ang equinox at hindi maaaring
magsimula nang mas huli kaysa sa 20-21 ng Abril. Walang Paskuwa na
pinapayagan pagkatapos ng 20-21 ng Abril (cf. tingnan din ang araling
Ang Buwan at ang Bagong Taon (No. 213)).
Ito ay alam at sinusunod ng lahat ng sangay ng Iglesia mula sa panahon ni
Cristo. Mula sa ikalawang siglo at sa kontrobersiya sa Quartodeciman
(tingnan ang aralin na
Ang Paskuwa (No. 98)),
ang iglesia sa Roma ay nagsimulang ipagdiwang ang Easter, ngunit kanilang
tinupad pa rin ang sinaunang mga patakaran para sa pagtukoy ng buwan ng
Nisan, dahil ang Easter ay tumatapat din sa buwan ng Nisan.
Gayunpaman, gumawa ng pagbabago sa patakaran ang iglesia sa Roma. Ang
Biyernes ay itinuring na araw ng pagpapako at hindi ang 14 Nisan (isang
Miyerkules kung kailan ipinako si Cristo; tingnan ang aralin na
Ang Timing ng Pagpapako at Pagkabuhay na Mag-uli (No. 159)).
Ang pinakamaagang kilalang kalendaryo ng mainstream church na naitala ay
marahil ang pagmamay-ari ni Willibrord, ang Ingles na apostol sa mga Frisian
(itinalagang obispo noong 695 CE, na binanggit sa teksto). Ang kalendaryong
iyon ay naglalagay ng pagpapako kay Cristo sa ika-25 ng Marso at kay
Santiago na kanyang kapatid sa parehong petsa (ayon kay Tertullian). Ang
ika-25 ng Marso ay tinanggap na petsa sa loob ng maraming siglo, ngunit
kinailangan itong itanggi ng Simbahang Romano dahil sinisira nito ang
argumento sa Biyernes bilang araw ng pagpapako. Ang ika-25 ng Marso ay
Linggo noong 31 CE at marahil ay nakuha sa pamamagitan ng pagkalkula pabalik
sa 31 CE bilang ipinapalagay na taon ng pagpapako. Ang ika-25 ng Marso, 31
CE ay ang 14 Nisan batay sa mga Bagong Buwan bilang tunay na conjunction ng
lumang sistema bago ang kalendaryong Hillel. Ipinapakita nito na ang mga
pagpapaliban ay hindi pa ipinatutupad.
Ang pagkakamali ni Tertullian ay marahil batay sa teksto ni Josephus na
nagdala sa kanya na itakda ang 31 CE sa halip na 30 CE. Noong 30 CE, ang 14
Nisan ay nasa isang Miyerkules, at muli, batay ito sa tunay na conjunction
ng Bagong Buwan na walang mga pagpapaliban. Marahil ay nagkamali si
Tertullian sa pagkalkula ng ikalabinlimang taon ni Tiberio (tinalakay sa
aralin na
Ang Timing ng Pagpapako at Pagkabuhay na Mag-uli (No. 159))
(tingnan din ang Cath.
Encyc.,
Vol. III, art. ‘Calendar’, p. 163 for dates, bagaman inilalagay ng Syriac
Martyriology sina Juan at Santiago sa ika-27 ng Disyembre, ibid., p. 162).
Ang petsa ni Tertullian ay nagpapakita ng dalawang bagay. Una, hindi niya
tinanggap ang pagpapako noong Biyernes sa mga taon na tinutukoy (ang 14
Nisan ay tumapat sa ika-25 ng Marso lamang noong 31 CE). Gayunpaman, ang
ika-25 ng Marso 31 CE ay Linggo. Ang ganitong timing ay hindi tumutugma sa
mga ulat ng Ebanghelyo (tingnan ang aralin na
Ang Timing ng Pagpapako at Pagkabuhay
na Mag-uli, ibid.).
Pangalawa, dahil si Tertullian ay nagsusulatt bago pa man ang 358 CE, alam
natin na ang mga pagpapaliban ay hindi isinasaalang-alang bago ang
kalendaryong Hillel sa mga kalkulasyon mula sa mga solusyon. Ang petsa ng
ika-25 ng Marso ay mayroon ding kahalagahan mula sa pagsamba sa diyos na si
Attis, at pumasok sa Cristianismo sa pamamagitan ng mga misteryo (cf. ang
aralin na
Ang Pinagmulan ng Pasko at Easter (No. 235)).
Ang Iglesia na nakabase sa Roma ay nagbago mula sa pagtukoy ng Paskuwa mula
sa unang Banal na Araw ng Tinapay na Walang Lebadura na sumusunod sa
equinox, patungo sa oras kung saan ang Easter ay ang unang Linggo na
sumusunod sa Paschal Moon (i.e., ang Kabilugan ng Buwan ng ika-15 ng Nisan).
Ang Bagong Buwan ay maaaring mangyari bago ang equinox, ngunit ang Kabilugan
ng Buwan ay hindi maaaring maganap bago ang equinox. Kaya, ang ika-14 ng
Nisan ay maaaring tumapat sa equinox ngunit ang ika-15 ng Nisan ay hindi
maaaring tumapat sa equinox.
Noong ikalawang siglo, ang Iglesia ay pumasok sa isang pagtatalo tungkol sa
paglilipat ng Paskuwa mula 14-15 ng Nisan patungo sa Easter, na tinutukoy
gaya ng nabanggit sa itaas. Ito ay kilala bilang ang kontrobersya sa
Quartodeciman. Ang kontrobersya ay sumiklab sa pagitan ni Anicetus, obispo
ng Roma (na humalili kay Pius ca. 157 CE), at ni Polycarp, disipulo ni Juan
at obispo ng Smirna. Dumating siya sa Roma (mga taong 160-162) sa kanyang
katandaan upang makipag-usap kay Anicetus tungkol sa pagpapakilala ng
heresiya ng Easter. Ang Silangang Iglesia ay palaging nagsisimula ng Paskuwa
mula sa 14 Nisan, kahit anong araw ng sanglinggo ito tumapat. Sa Roma, ito
ay nagsimulang kilalanin tuwing Biyernes at Linggo, na siyang paganong
Easter o pista ng Ishtar (cf. Cath.
Encyc., art. ‘Anicetus’, Vol. I, p. 514). Hindi nagtagumpay si Polycarp
na hikayatin si Anicetus na talikuran ang paganong ideya na ito, kaya siya'y
bumalik, subalit ang pakikipag-ugnayan sa pagitan nila ay nanatili (ibid.).
Nagpatuloy ang ganitong kalagayan hanggang circa 190 CE. Itinala ni Eusebius
(Eccl. Hist., V, xxiii) na sa
panahon ni Pope Victor:
Ang isang mahalagang tanong ay lumitaw sa panahong iyon. Ang diyosesis ng
buong Asia, alinsunod sa mas matandang tradisyon, ay nagpanatili na ang
ika-labing apat na araw ng buwan, kung saan iniutos sa mga Judio na maghain
ng kordero, ay dapat palaging ipagdiwang bilang kapistahan ang
nagbibigay-buhay na Pasch [epi tes
tou sõterion Pascha eotes], iginiit na ang pag-aayuno ay dapat magtapos
sa araw na iyon, anuman ang araw ng sanglinggo na ito'y tumapat (Cath.
Encyc., Vol. V, art. ‘Easter’, p. 228).
Ang mga iglesia sa Asia ay nagtatapos ng pag-aayuno sa ika-14 ng Nisan sa
pamamagitan ng Hapunan ng Panginoon upang ang Kapistahan ng Tinapay na
Walang Lebadura ay magkapagsimula mula sa araw ng Hapunan ng Panginoon. Ang
paghahanda ng pagkain ay maaaring magawa at ang hapunan ng Exodo 12 ay
maaaring ihanda para sa ika-15 ng Nisan. Gayunpaman, ang sistemang Romano ay
nagpasimula ng kaugalian ng pagtatapos ng pag-aayuno tuwing Linggo (tingnan
ang Eusebius, ibid.; cf.
Cath.
Encyc.,
ibid.) na ayon sa sistemang Easter o Astarte/Ishtar.
Ang pagkakaiba-iba ng kaugalian ng pagdiriwang ng Easter sa halip na Paskuwa
sa Roma ay tila nagsimula mula sa panahon ni Sixtus, obispo ng Roma mga
taong 120 CE (tingnan ang liham ni Irenaeus ukol dito; cf.
Cath. Encyc., ibid.). Ayon kay
Irenaeus, si Polycarp ay pumunta sa Roma ukol sa isyung ito circa 150.
Sa puntong ito tinatanggi ni Irenaeus ang sistemang Quartodeciman ngunit
gayunpaman ay sinisisi si Victor (ca. 189-199) sa pag-ekskomunika sa mga
Asiatico at hindi pagsunod sa pagiging mahinahon ng kanyang mga ninuno. Ang
mga katotohanan dito ay malinaw. Si Irenaeus ay hindi nais na
ma-ekskomunika, kaya't sinasabing tinanggap niya ang Easter sa halip na ang
Paskuwa dahil ang Roma ay nasa
pagitan niya at ng Silangan. Tulad ng marami sa iglesia ngayon, kaya niyang
tanggapin ang panlabas na pag-uusig ngunit hindi niya kayang labanan ang
panloob na apostasiya.
Matapos ang panunupil ni Victor, ang mga Quartodeciman ay
unti-unting nawala. Si Origen (Philosphumena,
VIII, xviii) ay tila itinuring sila bilang
mga taong may maling pananaw na hindi
sumusunod sa mga pamantayan (cf.
Cath. Encyc., op. cit.).
Walang manunulat bago si Justin Martyr (ca. 140) na binanggit ang Linggo
bilang sentro ng pista ng Paskuwa ng iglesia (Cath.
Encyc., ibid., p. 159). Ang Paschal na pag-aayuno bilang paghahanda ay
hindi rin apatnapung araw ang haba tulad ngayon. Ito ay isang sistema ng
paghahanda na humahantong sa Paskuwa (Cath.
Encyc., ibid.). Ang Apostolic Canons at ang Apostolic Constitutions ay
nagbibigay ng pangingibabaw sa Paskuwa o Easter sa mga Kapistahan. Ayon kay
Tertullian, ang pagpapako at ang pagkabuhay na mag-uli ay tinatrato ng
pantay, at ang salitang Pascha (o
Paskuwa) ay tumutukoy sa parehong mga araw o sa panahon mula sa pagpapako
hanggang sa Linggo (na siyang Handog ng Inalog na Bigkis at kung saan ang
Pentecostes ay tinutukoy) (ibid., p. 159).
Ang pagpipirme ng mga pagkalkula ng sistema ng Easter ay iniuugnay sa
Konseho ng Nicaea, ngunit walang tala sa mga Canon na naglalaman ng ganitong
desisyon (Cath.
Encyc., ibid., p. 160; cf. Turner,
Monumenta Nicaeana 152; cf. Vol.
V, art.
‘Easter’, p. 228). Ang tala ay nagmula sa isang fragment na ipinasok ni
Eusebius sa Life of Constantine (III, xviii, et. seq.). Sinikap ni
Constantine mula sa dokumentong ito na gawing pare-pareho ang pagdiriwang at
ilayo ang sistema mula sa mga Judio na nagsasabi:
At una sa lahat, tila isang hindi karapat-dapat na bagay na sa pagdiriwang
ng kabanal-banalang kapistahan na ito ay dapat nating sundin ang kaugalian
ng mga Judio, na dinungisan ang kanilang mga kamay ng napakalaking kasalanan
... sapagkat tinanggap natin mula sa ating Tagapagligtas ang ibang paraan.
...
Ang nakararami (mula sa Roma patungong Italya at sa Ehipto at Africa) ay
pinilit na umayon sa sistema ng Easter, ngunit ang mga iglesia ng Siria at
Mesopotamia, na may pangunahing sentro sa Antioquia, ay hindi pa rin nais
iwan ang sistemang Quartodeciman. Ang kautusan na ito ay nakatala sa mga
unang liham na tumatalakay sa patatalong ito na ayon sa sinaunang sistemang
Judio, ang 14 Nisan ay hindi dapat mauna sa equinox.
Kaya, ang 14 Nisan ay maaaring pumatak sa equinox at ang 15 Nisan ay dapat
palaging pumatak pagkatapos ng equinox. Isa pang punto na dapat tandaan ay
na si Constantine, sa kanyang liham patungkol sa pagtatalo sa
Easter/Quartodeciman na binanggit sa itaas, ay tumutukoy sa pagkasuklam sa
katotohanan na ang mga Judio ay "minsan ay nagdiriwang ng dalawang Paschas
sa isang taon, nangangahulugang ang dalawang Paschas ay minsang pumapatak sa
pagitan ng isang equinox at ng susunod" (Cath.
Encyc., Vol. V, op. cit.).
Ang pagmamasid na ito ay tila nagpapahiwatig na nagsimula nang
mag-eksperimento ang sistemang rabbinical sa mga intercalations. Ang tanging
dahilan para gawin ito ay upang mapanatili ang mga tradisyon at maiwasan ang
mga back-to-back na Sabbath. Ang kalendaryong Hillel ay nagsimula hanggang
noong 358 CE, o 344 sa Babilonia. Kaya't maaari nating tiyak na sabihin
na ang sistema ng Hillel sa pagkalkula ay hindi pa ginagamit hanggang
sa taon ng 325 CE. Ang mga Samaritano ay palaging nagsisimula ng taon mula
sa Bagong Buwan pagkatapos ng 25 Marso.
Ang desisyon, na itinuring na itinakda mula sa konsehong iyon, ay na "ang
Easter ay dapat ipagdiwang sa unang Linggo pagkatapos ng unang kabilugan ng
buwan na sumusunod sa spring equinox" (Vol. III, op. cit.). Ang pagkalkulang
ito ay nagdudulot sa sistema ng Easter na tumapat sa pinakamaagang petsa na
22 Marso at ang pinakahuli sa 25 Abril (isinasaalang-alang ang pinakahuling
posibleng petsa para sa Linggo sa panahon ng Kapistahan, na maaaring umabot
hanggang pitong araw pagkatapos ng Paskuwa). Ito ay hindi tugma sa mga
patakaran ng Paskuwa at samakatuwid ay may bahagyang pagkakaiba sa pagitan
ng dalawa tungkol sa pinakahuling petsa. Ang sistemang Hillel, siyempre, ay
naglalagay sa dalawang sistema na lagpas hanggang isang buwan (tulad noong
1997). Ang mga Canon ng Nicaea ay muling binuo mula sa Constantinople (381),
ngunit ang mga liham ni Constantine ay malinaw na mas nauna sa pagpupulong
na iyon. Ang Canon I ng Konseho ng Antioch noong 341 ay nagpapakita na ang
mga obispo ng Siria mula sa panahong ito ay tinanggap ang sistemang Romano,
na sa katunayan ay tinukoy mula sa Alexandria. Ang mga patakaran ay kinilala
bilang::
1.
Ang Easter ay dapat ipagdiwang ng lahat sa buong mundo sa parehong Linggo;
2.
Ang Linggo na ito ay dapat sumunod sa ikalabing-apat na araw ng Paschal
moon;
3.
Na ang buwan na itinuturing na paschal [o Paskuwa] na buwan ay kung saan ang
ika-labing-apat na araw nito ay sumunod sa spring equinox [mula sa mga
sinaunang patakaran, ang ika-14 ng Nisan ay maaaring pumatak sa spring
equinox ngunit hindi bago nito; ito ang ibig sabihin ng
sumusunod sa spring equinox];
4.
Na dapat magkaroon ilang probisyon – marahil ng iglesia sa Alexandria na
pinakamahusay sa mga astronomical na kalkulasyon – para sa pagtukoy ng
tamang petsa ng Paskuwa at pagpapahayag nito sa iba pang bahagi ng mundo
(tingnan ang Leo to the Emperor Marcian in Migne,
P. L., LIV, 1055).
Kaya't ang pagtukoy ng Easter ayon sa mainstream system ay batay sa
sinaunang sistema para sa pagkalkula ng Nisan, at nauuna pa sa sistemang
Hillel. Ang mga komento ukol sa pagtukoy nito ay nagpapakita na ang
sistemang Hillel ay hindi pa umiiral kahit sa de facto na paraan, maliban sa
mga pansamantalang pagpapaliban at minsan umaabot pa sa punto ng
pagwawalang-bahala sa intercalation, na sa katunayan ay tama.
Tiyak, ang Iglesia ay tama ang pagkalkula ng Paskuwa hanggang sa panahon ni
Polycarp at ang pagtatalo sa
Quartodeciman na halos humati sa Iglesia.
Kalahati ng Iglesia ay nagpatuloy sa tamang pagdiriwang hanggang sa hindi
bababa sa 190 CE.
Kaya, batay sa mga patakaran mula sa Nicaea, ang mainstream churches ay
ipinagdiwang ang Easter noong 1997 sa huling dalawang araw ng Tinapay na
Walang Lebadura at hindi sa unang mga araw tulad ng kanilang orihinal na
ginagawa. Gayunpaman, patuloy nilang kinakalkula ang Nisan sa ilalim ng
parehong mga patakaran na ginamit nila noong sinaunang panahon.
Ginagawa na nila ito nang halos 200 taon bago naimbento ang kalendaryong
Hillel. Hindi nila tinanggap ang kalendaryong Hillel noong ipinatupad ito
noong 358 CE dahil itinuring itong isang kamakailang inobasyon at lumabag sa
mga patakaran para sa pagtukoy ng mga Kapistahan.
Walang iglesia, maging ito man ay Trinitarian o Unitarian, ang tumanggap sa
huling sistema ng Judio o Hillel. Hindi hanggang sa ika-dalawampung siglo na
ang maling sistemang ito sa pagtukoy ng kalendaryo ay tinanggap ng Iglesia,
at ito ay sa isang isang sangay lamang. Hindi kailanman, sinunod ng
Iglesia ang mga Samaritano sa pagtukoy ng taon mula 25 Marso.
Gayunpaman, makikita natin sa aralin na
Ang Buwan at ang Bagong Taon (No. 213)
na ito ang naging Bagong Taon sa mga Anglo-Saxon sa loob ng maraming siglo.
Susuriin natin ngayon kung paano hinarap ng Diyos si Jeroboam para sa
pagtatatag ng maling sistema ng Ikawalong buwan.
1Mga Hari 13:1-3 Dumating ang isang tao ng Diyos mula sa Juda ayon sa salita
ng PANGINOON sa Bethel. Si Jeroboam ay nakatayo sa tabi ng dambana upang
magsunog ng insenso. 2Ang lalaki ay sumigaw laban sa dambana ayon
sa salita ng PANGINOON, “O dambana, dambana, ganito ang sabi ng PANGINOON:
‘Isang batang lalaki ang ipapanganak sa sambahayan ni David na ang pangalan
ay Josias; at iaalay niya sa ibabaw mo ang mga pari ng matataas na dako, na
nagsusunog ng insenso sa iyo, at mga buto ng mga taong susunugin sa ibabaw
mo.’” 3At siya'y nagbigay ng tanda nang araw ding iyon na
sinasabi, “Ito ang tanda na sinabi ng PANGINOON, ‘Ang dambana ay mawawasak
at ang mga abo na nasa ibabaw nito ay matatapon.’”
Nagbibigay ng ilang aral ang Diyos sa tekstong ito. Sinasabi Niya na Siya ay
magtatalaga ng iba pa, at inihula ang pagpapanumbalik sa ilalim ni Josias.
Sa ganitong paraan, sa pamamagitan ng mga propeta, itinatag ng Diyos kung
sino ang susunod na Kanyang pinahiran. Nangyayari ito habang ang hari at ang
kanyang sistema ay nasa kapangyarihan pa.
Inisip ni Jeroboam na maaari niyang patayin ang propetang ito ng Diyos.
Hindi niya naunawaan na tanging ang Diyos lamang ang may kapangyarihan sa
mga propeta, at maaari lamang silang mapatay kapag Siya na ang nagpasya na
natapos na nila ang kanilang layunin at kapag ang kanilang kamatayan ay
maaaring magsilbing halimbawa o patotoo laban sa sistemang iyon kung saan
sila ipinadala.
1Mga Hari 13:4-10
Nang
marinig ng hari ang salita ng tao ng Diyos na kanyang isinigaw laban sa
dambana sa Bethel, iniunat ni Jeroboam ang kanyang kamay mula sa dambana, at
sinabi, “Hulihin siya.” At ang kanyang kamay na kanyang iniunat laban sa
kanya ay natuyo, anupa't hindi niya ito maibalik sa kanyang sarili. 5Ang
dambana ay nawasak at ang mga abo ay natapon mula sa dambana, ayon sa tanda
na ibinigay ng tao ng Diyos sa pamamagitan ng salita ng PANGINOON. 6Ang
hari ay sumagot at sinabi sa tao ng Diyos, “Hilingin mo ngayon ang biyaya ng
PANGINOON mong Diyos, at idalangin mo ako, upang ang aking kamay ay bumalik
sa kanyang sarili.” At idinalangin siya ng tao ng Diyos sa PANGINOON, at ang
kamay ng hari ay bumalik sa kanyang sarili, at naging gaya ng dati.” 7At
sinabi ng hari sa tao ng Diyos, “Umuwi kang kasama ko, kumain ka, at
bibigyan kita ng gantimpala.” 8Sinabi ng tao ng Diyos sa hari,
“Kung ibibigay mo sa akin ang kalahati ng iyong bahay ay hindi ako hahayong
kasama mo, o kakain man ako ng tinapay o iinom man ako ng tubig sa dakong
ito. 9Sapagkat iyon ang iniutos sa akin ng salita ng PANGINOON,
‘Huwag kang kakain ng tinapay, o iinom man ng tubig, ni babalik man sa daan
na iyong pinanggalingan.’” 10Kaya't dumaan siya sa ibang daan, at
hindi na bumalik sa daan na kanyang dinaanan patungo sa Bethel.
Ang aral na ito sa pakikitungo sa mga propeta ay mahalaga. Ang Diyos ay
nagbibigay sa Kanyang mga lingkod na mga propeta ng mga tagubilin at sila ay
kinakailangang sumunod. Ang buong pagkakasunud-sunod na ito ay itinakda
bilang isang aral sa atin sa pagsunod sa Diyos. Ang nagkasala ay maibabalik
lamang sa pamamagitan ng mga pinahirang tagapagsalita ng Panginoon. Si Job
ang halimbawa niyan, at naunawaan ni Jeroboam ang katotohanang iyon gaya ng
nakikita natin sa kanyang kahilingan para sa pagpapagaling.
1Mga Hari 13:11-32
Noon
ay may naninirahang isang matandang propeta sa Bethel. Ang isa sa kanyang
mga anak ay naparoon, at isinalaysay sa kanya ang lahat ng mga ginawa ng tao
ng Diyos sa araw na iyon sa Bethel; ang mga salita na kanyang sinabi sa hari
ay siya ring isinalaysay nila sa kanilang ama. 12Sinabi ng
kanilang ama sa kanila, “Saan siya dumaan?” At itinuro sa kanya ng kanyang
mga anak ang daang dinaraanan ng tao ng Diyos na nanggaling sa Juda. 13Sinabi
niya sa kanyang mga anak, “Ihanda ninyo para sa akin ang asno.” Sa gayo'y
kanilang inihanda ang asno para sa kanya at kanyang sinakyan. 14Kanyang
sinundan ang tao ng Diyos at natagpuan niyang nakaupo sa ilalim ng isang
puno ng ensina, at sinabi niya sa kanya, “Ikaw ba ang tao ng Diyos na
nanggaling sa Juda?” At sinabi niya, “Ako nga.” 15Nang
magkagayo'y sinabi niya sa kanya, “Umuwi kang kasama ko, at kumain ka ng
tinapay.” 16At sinabi niya, “Hindi ako makababalik na kasama mo,
o makakapasok na kasama mo, ni makakakain man ng tinapay o makakainom man ng
tubig na kasalo mo sa dakong ito. 17Sapagkat sinabi sa akin sa
pamamagitan ng salita ng PANGINOON, ‘Huwag kang kakain ng tinapay o iinom
man ng tubig doon, o babalik man sa daan na iyong dinaanan.’” 18Sinabi
niya sa kanya, “Ako man ay isang propetang gaya mo, at isang anghel ang
nagsabi sa akin sa pamamagitan ng salita ng PANGINOON, ‘Ibalik mo siya na
kasama mo sa iyong bahay, upang siya'y makakain ng tinapay at makainom ng
tubig.’” Ngunit siya'y nagsinungaling sa kanya. 19Kaya't siya ay
bumalik na kasama niya, at kumain ng tinapay sa kanyang bahay at uminom ng
tubig. 20Samantalang sila'y nakaupo sa hapag, ang salita ng
Panginoon ay dumating sa propeta na nagpabalik sa kanya. 21At
siya'y sumigaw sa tao ng Diyos na nanggaling sa Juda, “Ganito ang sabi ng
PANGINOON: Sapagkat ikaw ay sumuway sa salita ng PANGINOON, at hindi mo
tinupad ang utos na iniutos ng Panginoon mong Diyos sa iyo, 22kundi
ikaw ay bumalik at kumain ng tinapay, at uminom ng tubig sa dakong kanyang
sinabi sa iyo na, ‘Huwag kang kumain ng tinapay, at huwag kang uminom ng
tubig;’ ang iyong bangkay ay hindi darating sa libingan ng iyong mga
ninuno.” 23Pagkatapos na makakain siya ng tinapay at makainom,
inihanda niya ang asno para sa propeta na kanyang pinabalik. 24Habang
siya'y papaalis, sinalubong siya ng isang leon sa daan at pinatay siya. Ang
kanyang bangkay ay napahagis sa daan at ang asno ay nakatayo sa tabi nito;
ang leon ay nakatayo rin sa tabi ng bangkay. 25May mga taong
dumaan at nakita ang bangkay na nakahandusay sa daan at ang leon na nakatayo
sa tabi ng bangkay. Sila'y humayo at isinalaysay iyon sa lunsod na
tinitirhan ng matandang propeta. 26Nang marinig iyon ng propeta
na nagpabalik sa kanya sa daan, sinabi niya: “Iyon ang tao ng Diyos na
sumuway sa salita ng PANGINOON, kaya't ibinigay siya ng PANGINOON sa leon na
lumapa at pumatay sa kanya ayon sa salitang sinabi ng PANGINOON sa kanya.”
27Sinabi
niya sa kanyang mga anak, “Ihanda ninyo para sa akin ang asno.”
At inihanda nila iyon. 28Siya'y pumaroon at natagpuan ang kanyang
bangkay na nakahandusay sa daan, at ang leon at ang asno ay nakatayo sa tabi
ng bangkay. Hindi kinain ng leon ang bangkay, o nilapa man ang asno. 29Kinuha
ng propeta ang bangkay ng tao ng Diyos, ipinatong sa asno, at ibinalik sa
bayan ng matandang propeta upang tangisan at ilibing. 30Inilagay
niya ang bangkay nito sa kanyang sariling libingan at kanilang tinangisan
siya na sinasabi, “Ay, kapatid ko!” 31Pagkatapos na kanyang
mailibing siya, sinabi niya sa kanyang mga anak, “Kapag ako'y namatay,
ilibing ninyo ako sa puntod na pinaglibingan sa tao ng Diyos. Ilagay ninyo
ang aking mga buto sa tabi ng kanyang mga buto. 32Sapagkat ang
salita na kanyang isinigaw sa pamamagitan ng salita ng PANGINOON laban sa
dambana sa Bethel at laban sa mga bahay sa mga mataas na dako na nasa mga
bayan ng Samaria ay tiyak na mangyayari.”
Sinubok ang propeta tungkol sa kanyang pagsunod. Ang isa pang propeta ay
nagsinungaling sa kanya. Pinahintulutan siyang gawin ito bilang isang
halimbawa ng bulaang saksi. Ang unang propeta ay may halimbawa ng salita ng
Panginoon at nakita niya ang kapangyarihan ng Kanyang mga gawa. Ngunit nang
harapin siya ng isa pang propeta na nagsalita ng kabaligtaran sa malinaw na
salita ng Diyos, naniwala siya sa ibang tao at hindi sa salita ng Diyos na
alam niyang totoo. Pinagbayaran niya ito ng kanyang buhay. Upang matupad ang
hula na hindi siya ililibing sa libingan ng kanyang mga ninuno, inilibing
siya ng propeta sa sarili niyang libingan, na siya ring magiging kasama niya
dito dahil siya ang sanhi ng kanyang kamatayan. Ang pananaw na ito ay
naaangkop sa ating sariling panahon at mga kalagayan. Nakita natin ang
malinaw na salita ng Diyos. Naranasan natin ang pagtawag at ang
kapangyarihan ng Diyos, ngunit sinusunod pa rin natin ang mga alituntunin ng
tao at hindi ang salita ng Diyos. Ganito na ang kalagayan sa loob ng mga
dekada sa siglong ito, at ang Diyos ay nakikitungo sa Iglesia. Ang mga tao
ng Iglesia ng Diyos ay hindi dapat maging katulad ni Jeroboam, kung hindi,
ang bawat isa, mataas man o mababa, ay mawawalan ng kanilang lugar sa
Kaharian ng Diyos.
1Mga Hari 13:33-34
Pagkatapos
ng bagay na ito, si Jeroboam ay hindi tumalikod sa kanyang masamang
pamamaraan, bagkus ay muling humirang ng mga pari mula sa taong-bayan para
sa matataas na dako; sinumang may ibig ay kanyang itinatalaga upang maging
mga pari sa matataas na dako.34Ang bagay na ito ay naging
kasalanan sa sambahayan ni Jeroboam na sanhi ng kanilang pagkahiwalay at
pagkapuksa mula sa ibabaw ng lupa. (AB01)
Tulad ng paghirang ni Jeroboam ng mga huwad na guro na nagpalaganap ng mga
doktrinang sumasamba sa diyos-diyosan, gayundin ang Iglesia ay narumihan ng
mga maling doktrina, na ginawang walang halaga ang salita ng Diyos sa
pamamagitan ng pagtuturo ng mga alituntunin ng tao. Ang mga taong nagtuturo
dahil sa sahod ay sumunod sa mga maling sistema. Ang mga maling palagay ay
isinusulong upang bigyang-katwiran ang mga maling doktrina. Ang isa sa mga
halimbawa ay tungkol sa mga orakulo ng Diyos (tingnan ang aralin na
Mga Orakulo ng Diyos (No. 184)).
Ang palagay ay isinulong na ang mga Judio ang may hawak ng mga orakulo ng
Diyos, kabilang ang Kalendaryo. Kung totoo ito, bakit sinusunod ng mga taong
ito ang Bagong Tipan na tinanggihan ng Judaismo? Bakit nila ipinagdiriwang
ang Pentecostes ng Linggo samantalang ang mga Judio ay ipinagdiriwang ito sa
ika-6 ng Sivan?
Ang parehong mga guro ng maling doktrina ay nagsasabi kung ano ang maginhawa
at hindi kung ano ang totoo.
Hindi pa rin nagsisi si Jeroboam sa kanyang kasamaan.
1Mga Hari 14:1-5
Nang panahong iyon si Abias na anak ni Jeroboam ay nagkasakit. 2Sinabi
ni Jeroboam sa kanyang asawa, “Bumangon ka at magbalatkayo upang huwag kang
makilala na asawa ni Jeroboam, at pumunta ka sa Shilo. Naroon si Ahias na
propeta na nagsalita tungkol sa akin na ako'y magiging hari sa bayang ito.
3Magdala ka ng sampung malalaking tinapay, mga munting tinapay,
isang bangang pulot, at pumaroon ka sa kanya. Kanyang sasabihin sa iyo kung
ano ang mangyayari sa bata.” 4Gayon nga ang ginawa ng asawa ni
Jeroboam; tumindig siya at pumunta sa Shilo, at dumating sa bahay ni Ahias.
Si Ahias noon ay hindi na nakakakita sapagkat ang kanyang mga mata'y malabo
na dahil sa kanyang katandaan. 5At sinabi ng PANGINOON kay Ahias,
“Ang asawa ni Jeroboam ay darating upang magtanong sa iyo tungkol sa kanyang
anak; sapagkat siya'y maysakit. Ganito't gayon ang iyong sasabihin sa
kanya.”
Ang mga tao ay hindi natakot sa Diyos. Ang kapangyarihan ng Diyos at ang
relasyon ng Diyos sa Kanyang mga lingkod na mga propeta ay hindi nauunawaan.
Sinubukan ni Jeroboam na kumonsulta sa mga propeta, ngunit hindi naniniwala
na sila ay may direktang relasyon sa Diyos.
Tanging ang mga itinalagang saserdote lamang ang itinuturing na may
pangmatagalang kahalagahan. Iyan ang dahilan kung bakit pinatay ang mga
propeta. Sinusunod nila ang Diyos at hindi ang mga tao.
1Mga Hari 14:5-16
Sapagkat
mangyayari na nang siya'y dumating siya'y nagkukunwari na ibang babae.
6Nang marinig ni Ahias ang ingay ng kanyang mga paa, pagpasok niya sa
pintuan ay sinabi niya, “Pumasok ka, asawa ni Jeroboam. Bakit ka
nagkukunwaring iba? Sapagkat ako'y pinagbilinan ng mabibigat na balita para
sa iyo. 7Humayo ka at sabihin mo kay Jeroboam, ‘Ganito ang sabi
ng PANGINOON, ng Diyos ng Israel: Sapagkat itinaas kita sa gitna ng bayan,
at ginawa kitang pinuno sa aking bayang Israel, 8at inagaw ko ang
kaharian mula sa sambahayan ni David at ibinigay sa iyo; gayunma'y hindi ka
naging gaya ng lingkod kong si David, na sumunod sa aking mga utos, at
sumunod sa akin ng kanyang buong puso, na ginagawa lamang ang matuwid sa
aking mga paningin. 9Ngunit ikaw ay gumawa ng kasamaang higit
kaysa lahat ng nauna sa iyo. Ikaw ay humayo at gumawa para sa sarili mo ng
mga ibang diyos, at mga larawang hinulma, upang galitin at inihagis mo ako
sa iyong likuran. 10Kaya't ako'y magdadala ng kasamaan sa
sambahayan ni Jeroboam. Aking ititiwalag kay Jeroboam ang bawat lalaki,
bilanggo at malaya sa Israel, at aking lubos na lilipulin ang sambahayan ni
Jeroboam, kung paanong sinusunog ng isang tao ang dumi, hanggang sa ito'y
maubos. 11Sinumang kamag-anak ni Jeroboam na mamatay sa loob ng
bayan ay kakainin ng mga aso; at sinumang mamatay sa kaparangan ay kakainin
ng mga ibon sa himpapawid, sapagkat ito ang sinabi ng PANGINOON.’ 12Kaya't
humanda ka, umuwi ka sa iyong bahay. Pagpasok ng iyong mga paa sa lunsod,
mamamatay ang bata. 13Tatangisan siya ng buong Israel, at
ililibing siya; sapagkat siya lamang mula kay Jeroboam ang darating sa
libingan. Sapagkat siya'y kinatagpuan sa sambahayan ni Jeroboam ng bagay na
mabuti sa PANGINOON, sa Diyos ng Israel. 14Bukod dito'y ang
PANGINOON ay magtitindig para sa kanyang sarili ng isang hari sa Israel, na
siyang wawasak sa sambahayan ni Jeroboam ngayon. At mula ngayon, 15parurusahan
ng PANGINOON ang Israel, gaya ng isang tambo na iwinawasiwas sa tubig.
Kanyang bubunutin ang Israel mula rito sa mabuting lupa na ibinigay niya sa
kanilang mga magulang, at ikakalat sila sa kabila ng Eufrates; sapagkat
kanilang ginawa ang kanilang mga Ashera at ginalit ang PANGINOON. 16At
kanyang pababayaan ang Israel dahil sa mga kasalanan ni Jeroboam na kanyang
ipinagkasala at naging sanhi ng pagkakasala ng Israel.”
Ang mga kasalanan ng mga pinuno ng bayan ay nagdala ng kaparusahan sa mga
tao. Ang mga kasalanan ni Jeroboam ay dalawang bahagi. Una, binago niya ang
mga Kapistahan mula sa ikapitong buwan patungo sa ikawalong buwan. Siya ay
pinarusahan dahil sa katotohanang iyon. Gayunpaman, hindi niya binitawan ang
kanyang mga huwad na diyos, at dahil sa katotohanang iyon, at dahil sa
Asherah, ang Israel ay dinala sa pagkabihag. Ang sambahayan ni Jeroboam ay
pinarusahan, at nagkaroon ng digmaan laban sa Juda sa lahat ng araw ng
kanyang buhay, kapwa kay Rehoboam at kay Abiam (1Hari 15:6-7).
1Kings 14:17-20
Pagkatapos
ay tumindig ang asawa ni Jeroboam at umalis at dumating sa Tirsa. Pagdating
niya sa pintuan ng bahay, ang bata ay namatay. 18Inilibing at
tinangisan siya ng buong Israel, ayon sa salita ng PANGINOON na kanyang
sinabi sa pamamagitan ng kanyang lingkod na si Ahias na propeta. 19Ngayon,
ang iba pa sa mga gawa ni Jeroboam, kung paanong siya'y nakipagdigma, at
kung paanong siya'y naghari, ay nakasulat ang mga iyon sa Aklat ng
Kasaysayan ng mga hari ng Israel. 20Ang mga araw na naghari si
Jeroboam ay dalawampu't dalawang taon. Siya'y natulog na kasama ng kanyang
mga ninuno, at si Nadab na kanyang anak ay naghari na kapalit niya. (AB01)
Si Jeroboam ang naging sanhi ng pagkabihag ng Israel dahil sa kanyang
mahinang pamumuno at maling sistemang panrelihiyon. Hindi rin naging mabuti
ang Juda; at ang labi ng mga Samaritano ay napakaliit na minorya, kaya't
sila'y isang patuloy na saksi laban sa sistemang ito at isang direktang
pagsalungat sa pangako ng karapatan sa pagkapanganay ni Efraim, na sinasabi
nilang kanilang pinagmulan. Si Efraim ay isang mabungang sanga. Ang kanyang
binhi ay magiging napakaraming mga bansa (Gen. 48:19; 49:26). Malapit nang
bumalik ang Mesiyas, at ang mga Samaritano at mga Judio ay mapa-pagtanto ang
kanilang mga pagkakamali sa napaka-importanteng aspeto na ito ng pagsamba sa
Nag-iisang Tunay na Diyos.
Mamanahin ng Israel ang mga pangako na ipinagkaloob sa kanila, anuman ang
kanilang mga kabutihan at pagiging tama ng kanilang debosyon. Bubuksan ng
Diyos ang kanilang mga mata sa kanilang mga pagkakamali sa mga Huling Araw.
q